Giải những bài toán lớn để đưa công nghệ Việt 'đi từ đất lên trời'

Chiều ngày 30.12.2025, Diễn đàn Quốc gia phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam với chủ đề "Sáng tạo tại Việt Nam, Làm ra tại Việt Nam - Để dẫn dắt" đã diễn ra trong không khí đầy hào hứng và quyết tâm. Tại đây, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng đã có bài phát biểu nhìn lại hành trình 6 năm của chiến lược "Make in Việt Nam" và chính thức đặt ra một sứ mệnh mới cho giai đoạn tiếp theo của nền công nghệ nước nhà.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: "Chúng ta đã hình thành được một thế hệ doanh nghiệp, kỹ sư, nhà khoa học dám nghĩ lớn, dám làm chủ và dám chinh phục thế giới"

Nhìn lại chặng đường 6 năm chuyển dịch vị thế

Mở đầu bài phát biểu, Bộ trưởng Hùng đã nhắc lại bối cảnh lịch sử đầy biến động khi tư tưởng "Make in Việt Nam" được hình thành. Cách đây 6 năm, trong bối cảnh thế giới biến động mạnh mẽ, chuỗi cung ứng toàn cầu bị đứt gãy, công nghệ số bùng nổ và cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt, Việt Nam đã lựa chọn một con đường không dễ nhưng rất đúng đắn. Đó chính là việc chuyển đổi mạnh mẽ từ gia công, lắp ráp sang thiết kế, làm chủ và sáng tạo ngay tại Việt Nam.

Theo Bộ trưởng, sau 6 năm triển khai, chúng ta có thể khẳng định "Make in Việt Nam" không còn là một khẩu hiệu mà đã trở thành một phong trào, một phương thức phát triển và một năng lực thực tế. Thành quả này được minh chứng bằng hàng ngàn sản phẩm công nghệ ra đời, sự trưởng thành của nhiều doanh nghiệp công nghệ Việt khi họ tự thiết kế, tích hợp thành sản phẩm thương mại, làm chủ công nghệ lõi, làm chủ hệ thống, làm chủ dữ liệu và cung cấp giải pháp cho hàng triệu người dùng trong nước. Không dừng lại ở thị trường nội địa, một số sản phẩm đã vươn ra thị trường khu vực và quốc tế.

Quan trọng hơn cả những con số về sản phẩm, Bộ trưởng nhấn mạnh: "Chúng ta đã hình thành được một thế hệ doanh nghiệp, kỹ sư, nhà khoa học dám nghĩ lớn, dám làm chủ và dám chinh phục thế giới".

Chiến lược này đã giúp Việt Nam chuyển đổi vị thế từ người sử dụng công nghệ sang người tạo ra công nghệ ở nhiều lĩnh vực, từ chỗ nhập khẩu giải pháp sang tự thiết kế giải pháp phù hợp với điều kiện Việt Nam, chuyển đổi từ tư duy "đi sau" sang tư duy "đi cùng".

Kỷ nguyên mới: Từ "Làm chủ" đến "Dẫn dắt"

Dù tự hào với những kết quả đã đạt được, Bộ trưởng Hùng cho rằng thế giới hôm nay đang bước vào một giai đoạn hoàn toàn mới.

Trong bối cảnh hiện nay, công nghệ không chỉ là công cụ phát triển kinh tế mà đã trở thành nền tảng của năng lực cạnh tranh quốc gia, của chủ quyền số và sức mạnh quốc gia trong kỷ nguyên mới.

Bộ trưởng phân tích: Cuộc cạnh tranh toàn cầu hiện nay không còn chỉ là cạnh tranh về quy mô, mà là cạnh tranh về năng lực dẫn dắt công nghệ, về tiêu chuẩn, về nền tảng và hệ sinh thái. Do đó, nếu chúng ta chỉ dừng lại ở "Make in Việt Nam" theo nghĩa làm chủ cho mình thì chưa đủ. Việt Nam cần một bước tiến mới cao hơn, khó hơn nhưng tất yếu hơn để tạo ra sự khác biệt và giá trị bền vững. Giai đoạn mới này không chỉ dừng lại ở câu hỏi sản phẩm có do người Việt làm ra không, mà phải là: "Sản phẩm có tạo ra chuẩn mực mới không?".

Để hiện thực hóa mục tiêu "Sáng tạo Việt Nam, làm ra tại Việt Nam để dẫn dắt", Bộ trưởng đã chỉ rõ 6 thay đổi căn bản về tư duy, cách làm và thể chế:

Thứ nhất là tư duy dẫn dắt: Bộ trưởng khẳng định dẫn dắt không bắt đầu từ công nghệ mà bắt đầu từ những bài toán lớn của đất nước và nhân loại. Các lĩnh vực trọng tâm bao gồm quản trị đô thị thông minh, y tế số, giáo dục số, nông nghiệp thông minh, năng lượng sạch, AI, kinh tế dữ liệu và an toàn an ninh số. Ông tin tưởng rằng: "Ở đâu Việt Nam có bài toán thật, có thị trường đủ lớn, có quyết tâm chính trị cao, ở đó Việt Nam có cơ hội dẫn dắt".

Tại diễn đàn chiều nay, đã diễn ra các màn trình diễn công nghệ thu hút sự quan tâm của đông đảo quan khách

Thứ hai là sản phẩm dẫn dắt: Việt Nam không nên làm quá nhiều ứng dụng rời rạc mà phải tập trung xây dựng các nền tảng cốt lõi. Đó là các nền tảng số quốc gia, nền tảng dữ liệu, AI, điện toán đám mây, bán dẫn và công nghiệp số. Bộ trưởng nhấn mạnh: "Ai làm chủ nền tảng, người đó có khả năng dẫn dắt hệ sinh thái".

Thứ ba là doanh nghiệp là trung tâm dẫn dắt: Trong mối quan hệ này, Nhà nước không làm thay doanh nghiệp. Thay vào đó, Nhà nước sẽ đóng vai trò kiến tạo và đồng hành, tạo ra thị trường, luật chơi, niềm tin và không gian thử nghiệm mới. Điều này sẽ được thực hiện thông qua các chính sách đặt hàng, mua sắm công, tiêu chuẩn và dữ liệu.

Thứ tư là nhân lực là yếu tố quyết định năng lực dẫn dắt: Bộ trưởng chỉ ra rằng không thể dẫn dắt nếu chỉ có kỹ sư làm theo. Việt Nam cần những nhà thiết kế hệ thống, tích hợp hệ thống, nhà khoa học dữ liệu, kiến trúc sư công nghệ, chuyên gia tiêu chuẩn và chuyên gia chính sách công nghệ. Chiến lược phát triển nhân lực phải gắn chặt với doanh nghiệp và bài toán quốc gia, bởi "càng nhiều bài toán quốc gia thì nhân lực chất lượng cao càng phát triển".

Thứ năm là thể chế phải đi trước một bước: Theo Bộ trưởng, luật pháp không chỉ để quản lý cái đã có mà phải mở đường cho cái mới. Giai đoạn này cần một thể chế linh hoạt hơn, thử nghiệm nhiều hơn và chấp nhận rủi ro có kiểm soát. Phương thức quản lý sẽ chuyển dịch sang dựa trên rủi ro và hậu kiểm là chủ yếu để thể chế trở thành lợi thế cạnh tranh quốc gia chứ không phải rào cản.

Thứ sáu là con đường phát triển "đi từ đất lên trời": Đây là lộ trình từ việc làm chủ sản phẩm đến làm chủ công nghệ. Đi từ những bài toán thực tế của Việt Nam để hình thành giải pháp, từ sản phẩm hình thành nhu cầu công nghệ lõi, và từ công nghệ lõi dẫn đến nghiên cứu khoa học cơ bản. "Bài toán Việt Nam, khát vọng Việt Nam chính là cái nôi sinh ra công nghệ Việt Nam," Bộ trưởng chia sẻ.

Khát vọng vươn mình của dân tộc

Kết thúc bài phát biểu, Bộ trưởng Hùng khẳng định chiến lược "Sáng tạo Việt Nam để dẫn dắt" không phải câu chuyện riêng của bất kỳ tổ chức nào mà là chiến lược quốc gia, là sự cộng hưởng khát vọng của Nhà nước, doanh nghiệp, viện trường và toàn xã hội. Dù không ảo tưởng sẽ dẫn dắt ở mọi lĩnh vực, Việt Nam hoàn toàn có thể đi trước trong một số lĩnh vực cụ thể nếu có tầm nhìn và hành động quyết liệt.

Tinh thần của giai đoạn này là Việt Nam không chỉ theo kịp mà ở một số lĩnh vực phải đi trước bằng những cách làm mới, mô hình mới, nền tảng và chuẩn mực mới thông minh, nhân văn, bền vững. Với nền tảng 6 năm qua và quyết tâm chính trị mạnh mẽ, đây sẽ là dấu mốc quan trọng để Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao và tự chủ hoàn toàn về công nghệ lõi,.

Có thể ví hành trình công nghệ của nước ta như việc xây dựng một tòa tháp cao vút. Nếu 6 năm trước chúng ta học cách đúc từng viên gạch và xây nền móng vững chắc (Make in Việt Nam), thì giờ đây là lúc chúng ta thiết kế nên những bản vẽ kiến trúc độc đáo, tự mình làm chủ các công nghệ xây dựng tiên tiến nhất để dựng lên ngọn tháp dẫn đường, khẳng định vị thế và tầm vóc của Việt Nam trên bầu trời công nghệ toàn cầu.

Nam Phong - Trí Lâm