Giải pháp 'gia đình chung' ở Trung Quốc

Trong xã hội đô thị hiện đại, việc nuôi con một mình ngày càng phổ biến, kéo theo nhu cầu hình thành những cộng đồng mẹ đơn thân. (Nguồn: VCG)

Tại một căn hộ ở Bắc Kinh, ba phụ nữ không cùng huyết thống nhưng cùng là những bà mẹ đơn thân đã quyết định sống chung. Sau ly hôn, cô Sun (44 tuổi) và con gái 9 tuổi đã chuyển đến ở cùng hai người mẹ khác. Họ chia sẻ việc đưa đón con, công việc nhà và cùng nhau vượt qua những khó khăn trong cuộc sống hằng ngày.

Cô Sun chia sẻ: “Chúng tôi đã trở thành một gia đình, chăm sóc lẫn nhau”. Đối với cô, ý nghĩa lớn nhất nằm ở những đứa trẻ: “Trẻ là con một trong gia đình có thể cảm thấy cô đơn. Khi sống chung, các cháu cãi vã, làm lành và học cách hòa thuận, điều này rất có giá trị cho tương lai của chúng”.

Câu chuyện của cô Sun chỉ là một trong rất nhiều trường hợp khác, phản ánh kiểu gia đình mới, khác biệt với khuôn mẫu truyền thống.

Cùng nhau sống, cùng nhau nuôi con

Mô hình trên đang lan rộng tại nhiều thành phố Trung Quốc. Giữa áp lực kinh tế, công việc và trách nhiệm gia đình, họ lựa chọn sống chung như một cách vừa tiết kiệm chi phí, vừa tìm lại sự đồng hành trong cuộc sống.

Tạp chí Sixthtone dẫn số liệu đến năm 2021, đất nước tỷ dân có gần 30 triệu phụ nữ tự nuôi con, trong đó 83% các gia đình do người mẹ đã ly hôn làm chủ hộ. Phần lớn họ kiệt sức khi phải vừa lo tài chính, vừa chăm con nhỏ, lại phải đối mặt với định kiến xã hội. Chính vì thế, nhiều người bắt đầu tìm kiếm sự hỗ trợ bằng cách sống cùng những bà mẹ có hoàn cảnh tương tự.

Tại Bắc Kinh, cô Sun sống chung với hai bà mẹ khác, đại diện cho ba thế hệ 7X, 8X và 9X. Dù có sự khác biệt về thói quen (người thức khuya, người dậy sớm) và phương pháp nuôi dạy con (người nghiêm khắc, người mềm mỏng), những va chạm ban đầu giúp họ học cách lắng nghe và điều chỉnh. Họ trở thành tấm gương phản chiếu lẫn nhau; khi một người gặp vấn đề, hai người còn lại sẵn sàng góp ý và cùng tìm cách giải quyết.

Trên các nền tảng mạng xã hội như Xiaohongshu và Douyin, số lượng bà mẹ đơn thân đăng tải lời kêu gọi tìm người sống chung ngày càng tăng. Những bài đăng này thường mô tả chi tiết về việc chia sẻ chi phí thuê nhà, luân phiên đưa đón con, hỗ trợ dạy học và trông trẻ. Trong số đó, bài đăng của cô Feng, một bà mẹ đã ly hôn tại Trùng Khánh, đã thu hút sự quan tâm đặc biệt.

Sau khi chồng cũ từ chối cấp dưỡng, cô Feng phải một mình chi trả toàn bộ chi phí nuôi con. Mong muốn có người san sẻ gánh nặng này, cô đã viết: “Tôi đang tìm một bà mẹ đơn thân khác để sống chung. Hy vọng chúng ta có thể chia sẻ việc chăm sóc con cái. Nếu bạn làm ca ngày, tôi có thể làm ca đêm. Mục tiêu là bảo đảm cả hai đứa trẻ đều được chăm sóc chu đáo”.

Tại Hợp Phì, thủ phủ tỉnh An Huy, cô Li (35 tuổi) cũng trải qua hoàn cảnh tương tự. Khi người bạn thân vừa ly hôn và gặp khó khăn, cô Li đã mời hai mẹ con họ đến sống chung. Từ đó, họ chia sẻ việc chăm sóc hai đứa trẻ, luân phiên đóng vai trò khác nhau trong cách giáo dục con nhằm giữ sự cân bằng.

Theo nhận định của cô Li, việc sống cùng một bà mẹ đơn thân khác giúp giảm áp lực, tiết kiệm chi phí sinh hoạt và cân bằng tinh thần sau ly hôn. Cô cho biết: “Các bà mẹ đơn thân thường phải vật lộn với nhiều cảm xúc tiêu cực. Sống cùng người đồng cảnh ngộ nghĩa là bạn có người để tâm sự, chia sẻ và loại bỏ cảm giác đơn độc”.

Áp lực nuôi con và công việc khiến nhiều bà mẹ đơn thân rơi vào tình trạng kiệt sức, một trong những lý do khiến họ tìm đến mô hình sống chung để sẻ chia trách nhiệm. Ảnh minh họa. (Nguồn: FStop/VCG)

Thay thế “chức năng gia đình”

Hiện tượng các bà mẹ đơn thân sống chung để cùng nuôi con đang thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu xã hội học tại Trung Quốc. Họ gọi đó là “tình mẫu tử xã hội” – một hình thức gắn kết mới, nơi tình thân được mở rộng vượt ra khỏi phạm vi huyết thống. Theo giảng viên Đại học Khoa học và Công nghệ Hoa Trung (TP. Vũ Hán) Vương Vũ Kỳ, việc cùng nhau chia sẻ bữa ăn, chăm sóc con cái và hỗ trợ trong sinh hoạt hằng ngày khiến mối liên kết giữa các bà mẹ đơn thân trở nên đặc biệt, giống như “mối quan hệ họ hàng trên thực tế”. Bà Vương Vũ Kỳ cho rằng, mô hình sống chung này không chỉ giúp phụ nữ san sẻ gánh nặng tài chính mà còn xoa dịu cảm xúc, hỗ trợ bình ổn tâm lý cho những người mẹ nuôi con một mình.

Nhà nghiên cứu Du Shichao của Đại học Phúc Đán (Thượng Hải) cũng xem đây là “giải pháp thay thế chức năng” cho mô hình gia đình truyền thống – nơi sự hợp tác và bình đẳng dần thay thế vai trò cố định của cha và mẹ.

Những nhận định ấy được minh chứng qua câu chuyện của Yu, 34 tuổi, sống tại Thượng Hải. Sau khi đăng tin tìm người ở ghép có con, cô Yu gặp một bà mẹ đơn thân khác và cả hai quyết định dọn về sống chung. Theo cô Yu, việc có thêm một người mẹ trong nhà đồng nghĩa với việc luôn có người hỗ trợ khi cần chăm sóc con cái.

Qua thời gian, hai người mẹ dần trở thành bạn thân, cùng nấu ăn, đi dạo, chia sẻ những câu chuyện riêng tư và động viên nhau vượt qua cảm giác đơn độc – điều mà trước đây cả hai đều phải chịu đựng trong im lặng.

Tuy nhiên, không phải câu chuyện nào cũng suôn sẻ. Đối với cô Xu Chaoran (34 tuổi) ở Tây An, thực tế lại khác. Khoảng cách tuổi của các con khiến lịch sinh hoạt giữa hai gia đình nhỏ gần như không thể trùng khớp. Sự khác biệt trong quan điểm nuôi dạy con và chênh lệch tài chính nhanh chóng bộc lộ, khiến việc chung sống trở nên khó khăn. Từ trải nghiệm ấy, cô Xu rút ra những tiêu chí riêng, chẳng hạn như: Bạn cùng nhà cần độc lập tài chính, có khả năng chia sẻ chi phí, biết lắng nghe và có con cùng độ tuổi để dễ hòa hợp.

Những câu chuyện này cho thấy, dù các cộng đồng mẹ đơn thân mang lại sự hỗ trợ đáng quý, nhiều phụ nữ vẫn phải đối diện với không ít khó khăn, đặc biệt là về kinh tế. Theo Nghiên cứu Bảng điều tra gia đình Trung Quốc (CFPS) năm 2022, khoảng 0,9% trẻ vị thành niên đang sống cùng mẹ đơn thân.

Trong khi đó, theo một khảo sát năm 2018 với 830 bà mẹ đơn thân tại 10 thành phố, thực hiện bởi Quỹ công ích Narada Foundation phối hợp với Viện Nghiên cứu công ích Trung Quốc (Đại học Sư phạm Bắc Kinh), hơn một phần ba có thu nhập dưới 2.000 Nhân dân tệ mỗi tháng, gần 30% kiếm được từ 2.000 đến 4.000 Nhân dân tệ và chỉ 6% vượt 10.000 Nhân dân tệ. Ở các thành phố lớn, ít nhất một phần tư trong số này vẫn sống dưới mức khó khăn.

Dù còn nhiều thách thức, các cộng đồng mẹ đơn thân ở Trung Quốc đang mở ra một hướng đi mới, nơi “gia đình” còn được định nghĩa bởi sự đồng hành và thấu hiểu. Trong những ngôi nhà nhỏ, họ chia nhau nấu ăn, trông con, trò chuyện sau giờ làm – những điều bình dị nhưng đủ để sưởi ấm những ngày tháng vất vả và lấp đầy khoảng trống cô đơn.

Kha Ninh