Giải pháp giữ ổn định thu nhập cho người trồng cà phê

Ông Nguyễn Văn Tuân, một nông dân trồng cà phê ở xã Đinh Lạc (huyện Di Linh) than thở: “Cà phê đang rớt giá thê thảm. Hiện cà phê nhân xô chỉ dao động ở mức 30.000-31.000 đồng/kg, thậm chí có khi chỉ còn 29.000 đồng/kg. Tiền bán cà phê không đủ bù chi phí chăm sóc, thu hái”.

Theo các chuyên gia, giá cà phê nguyên liệu tại Việt Nam đang ở mức thấp nhất trong khoảng 10 năm trở lại đây và chưa có dấu hiệu phục hồi. Nguyên nhân do tình trạng dư thừa sản lượng, “cung” vượt “cầu”. Khó khăn vì cà phê mất giá, nhiều hộ đã chặt bỏ cà phê để chuyển sang các loại cây trồng khác nhưng điều này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ông Nguyễn Văn Nam ở xã Mê Linh (huyện Lâm Hà) cho biết: “Gia đình tôi có 2ha cà phê. Do cà phê rớt giá, thua lỗ liên tục nên chúng tôi quyết định phá bỏ gần 2 sào chuyển sang trồng rau. Tuy nhiên, chúng tôi đang rất lo lắng vì chưa tìm được đầu ra”.

Mô hình trồng xen canh giữa cà phê và hồng cho hiệu quả cao tại xã Xuân Trường (TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng).

Tuy nhiên, trong cơn khủng hoảng bởi cà phê rớt giá, vẫn có nhiều hộ trồng cà phê tìm ra “lối thoát” nhờ áp dụng phương pháp canh tác mới và liên kết sản xuất. Gia đình anh Nguyễn Văn Dậu ở xã Lộc Ngãi (huyện Bảo Lâm) là một ví dụ. Cách đây 4 năm, khi thấy cà phê xuống giá, anh Dậu không chặt bỏ cà phê mà chỉ tỉa thưa, sau đó trồng xen bơ ghép giống 034. Vụ vừa qua, gia đình anh Dậu thu được 5 tấn cà phê và 12 tấn bơ. Với giá bán khoảng 40.000 đồng/kg, tiền bán bơ không chỉ giúp gia đình anh bù lỗ cho cà phê mà còn nâng cao thu nhập.

Xen canh trong sản xuất cà phê hiện là giải pháp hiệu quả, được các chuyên gia nông nghiệp khuyến khích. Bởi cà phê là loài cây thích hợp ánh sáng tán xạ, khi trồng xen với các loại cây khác như bơ, sầu riêng, hồng… sẽ có tác dụng giảm cường độ ánh sáng cho vườn cà phê, chắn gió, hạn chế tình trạng thoát hơi nước, giúp cà phê tăng năng suất, chất lượng. Thăm khu vườn rộng 2ha trồng hồng xen với cà phê của gia đình chị Nguyễn Thị Mỹ Nhân ở xã Xuân Trường, TP Đà Lạt, nhiều người không khỏi ngạc nhiên trước hiệu quả của mô hình. Cà phê phát triển rất tốt, lá xanh, to bản, sai quả, ít bị nấm bệnh, cây hồng dù ít chăm sóc nhưng vì được hưởng nguồn dinh dưỡng từ phân, nước bón cho cà phê nên cũng xanh tươi, trĩu quả. “Khu vườn này mỗi năm cho thu hoạch khoảng 15 tấn cà phê và 10 tấn hồng tươi. Vì hồng bán được giá, khoảng 3.000 đồng/kg nên cho thu nhập rất đáng kể. Bên cạnh đó, cà phê đạt chất lượng tốt nên cũng bán được giá cao, khoảng 10.000 đồng/kg quả tươi, trong khi nhiều hộ chỉ bán được 6.000 đồng/kg”, chị Nhân chia sẻ.

Theo khảo sát của “Dự án chuyển đổi nông nghiệp bền vững Việt Nam tại Lâm Đồng” (VnSAT), nếu doanh thu từ mô hình độc canh cà phê chỉ ở mức 120-130 triệu đồng/ha/năm thì doanh thu từ mô hình trồng xen đạt hiệu quả cao hơn nhiều, cụ thể: Cà phê với bơ đạt 329 triệu đồng, cà phê với mắc-ca 478 triệu đồng, cà phê với hồ tiêu 410 triệu đồng, cà phê với sầu riêng 251,6 triệu đồng.

Thực trạng sản xuất, tiêu thụ cà phê tại Lâm Đồng hiện gặp nhiều khó khăn và thiếu tính bền vững. Nguyên nhân do kỹ thuật canh tác chưa hợp lý, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, quy trình sơ chế chưa bảo đảm, đầu ra không ổn định… Để khắc phục tình trạng này, thời gian qua, nhiều mô hình liên kết sản xuất dưới hình thức tổ hợp tác, hợp tác xã (HTX) đã ra đời, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm rủi ro cho người trồng cà phê. Ông Võ Khanh, Giám đốc HTX cà phê Cầu Đất tại xã Xuân Trường cho biết: “HTX được thành lập từ năm 2015, hiện có 30 xã viên, chuyên sản xuất cà phê arabia với tổng diện tích 65ha. Tại HTX, các hộ xã viên được hướng dẫn quy trình kỹ thuật, hỗ trợ vốn, phân bón để sản xuất cà phê theo tiêu chuẩn thương mại công bằng (Fairtrable). Đây là cà phê chất lượng cao được 170 quốc gia trên thế giới công nhận. Bên cạnh đó, mỗi ki-lô-gam cà phê nhân xô của xã viên được HTX bao tiêu với giá cao hơn 4.000 đồng so với thị trường. Dù giá cà phê trên thị trường tự do liên tục sụt giảm thời gian qua, nhưng tại HTX cà phê Cầu Đất, người trồng cà phê vẫn bán được sản phẩm với giá cao”.

Theo đại diện của VnSAT, thời gian qua, đơn vị này đã tư vấn, hỗ trợ xây dựng, củng cố 27 tổ hợp tác và HTX sản xuất cà phê. Bên cạnh đó, hàng chục tổ hợp tác, HTX sản xuất cà phê do người dân tự nguyện thành lập, tham gia đang hoạt động hiệu quả. Việc xen canh và liên kết sản xuất là "chìa khóa" hữu hiệu góp phần giảm rủi ro cho người nông dân; đồng thời tổ chức sản xuất theo hướng bền vững, thân thiện môi trường, nâng cao sản lượng, chất lượng và giá trị cho loại cây trồng chủ lực tại tỉnh Lâm Đồng.

Bài và ảnh: VŨ ĐÌNH ĐÔNG