Giải pháp khả thi bù đắp điện thiếu hụt

PV: Ông có thể cho biết về tình hình cung ứng và tiêu thụ điện của nước ta trong năm 2019 và những năm tiếp theo?

Ông Nguyễn Quốc Dũng: Trong năm 2019, theo quy hoạch, tổng nguồn cung năng lượng điện là 52.600 MW. Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, nguồn cung mới đạt 48.800 MW, thiếu hụt khoảng 3.000 MW. Đến năm 2025, nguồn cung điện theo quy hoạch phải đạt 89.000 MW, đến năm 2030 đạt 110.000 MW.

Tổng nhu cầu điện của cả nước giai đoạn 2019-2030 sẽ tiếp tục tăng cao. Dự kiến trong năm 2019, công suất phụ tải là 38.147 MW, năm 2025 tăng lên 63.400 MW và đến 2030 lên tới 90.000 MW.

Trong giai đoạn 2021-2025, khả năng nước ta tiếp tục mất cân đối về cung - cầu điện và thiếu hụt khoảng 3,7 tỉ kWh vào năm 2021, tới 10 tỉ kWh vào năm 2022 và đến năm 2023 thiếu hụt khoảng 12 tỉ kWh.

Chúng ta đang mất cân đối cung - cầu điện. Trong đó, những năm 2019-2020 là giai đoạn đặc biệt khó khăn đối với ngành điện. Chúng ta đã huy động hết toàn bộ các nguồn nhiệt điện và đã phát điện chạy dầu (rất đắt) nhưng cũng không đủ đáp ứng nhu cầu. Theo kế hoạch, EVN dự kiến phát điện dầu khoảng 1,7 tỉ kWh trong năm 2019, chúng ta đã sử dụng đến hơn 700 triệu kWh từ điện chạy dầu giá cao để đủ điện cho sản xuất, sinh hoạt. Dự kiến của EVN là từ nay đến cuối năm 2019 phải tăng điện chạy dầu thêm 1,8 tỉ kWh nữa.

Trong giai đoạn 2021-2025, khả năng nước ta tiếp tục mất cân đối về cung - cầu điện và thiếu hụt khoảng 3,7 tỉ kWh vào năm 2021, tới 10 tỉ kWh vào năm 2022 và đến năm 2023 thiếu hụt khoảng 12 tỉ kWh.

PV: Nguyên nhân nào khiến mất cân đối lớn về cung - cầu điện, thưa ông?

Ông Nguyễn Quốc Dũng: Nguyên nhân chính là hiện tại rất nhiều dự án điện độc lập (IPP) không đáp ứng tiến độ, không theo quy hoạch. Hiện tại, chúng ta có khoảng 7-8 nhà máy chậm tiến độ với lượng công suất thiếu hụt khoảng 2.200 MW.

Bên cạnh đó là khó khăn trong việc bảo đảm nguồn nhiên liệu cho phát điện.

Tình trạng thiếu điện một mặt do thiếu nguồn, công suất, sản lượng, một mặt chúng ta không truyền tải được nguồn năng lượng tái tạo ở miền Trung. Đây là một trong những nguyên nhân rất là đáng tiếc. Chúng ta đã phát triển được năng lượng tái tạo ở mức độ rất cao trong thời gian qua, nhưng năng lượng tái tạo tập trung rất nhiều ở khu vực miền Trung mà ở đây lưới điện truyền tải phát triển chưa theo kịp tốc độ phát triển của điện mặt trời, gây quá tải lưới điện. EVN đang cùng Bộ Công Thương, UBND các tỉnh tập trung giải quyết các vấn đề về truyền tải điện ở khu vực miền Trung.

Điện mặt trời áp mái đang thu hút được sự quan tâm, lắp đặt của đông đảo hộ gia đình

PV: Trước những khó khăn đó, EVN đã có giải pháp gì để bù đắp lượng điện thiếu hụt?

Ông Nguyễn Quốc Dũng: Có nhiều giải pháp đồng bộ được triển khai, trong đó có phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là ĐMTAM đang được Chính phủ, Bộ Công Thương và EVN đặc biệt quan tâm. Chúng tôi đã xây dựng các chương trình, mục tiêu để phát triển một cách nhanh nhất ĐMTAM tại Việt Nam nhằm bù đắp lại nguồn năng lượng đang thiếu hụt và có thể thiếu hụt trong tương lai.

Bộ Công Thương đã chỉ đạo EVN triển khai “Chương trình phát triển năng lượng tái tạo Việt Nam” (GET FiT) với mục tiêu hỗ trợ khoảng 50.000-70.000 khách hàng lắp đặt ĐMTAM nối lưới dành cho đối tượng hộ gia đình trên phạm vi toàn quốc. Mức hỗ trợ (dự kiến) là 3 triệu đồng/kWp và không quá 6-10 triệu đồng/hộ.

Tiềm năng điện mặt trời của chúng ta rất lớn. Theo thống kê ở 3 miền Bắc - Trung - Nam cho thấy khu vực có tiềm năng lớn nhất là tại miền Nam, tất cả 15 tỉnh được thống kê với bức xạ rất tốt, có tiềm năng phát triển tới 9.737 MWp. Khu vực thứ hai là miền Trung, 11 tỉnh được thống kê với tiềm năng phát triển là 3.202 MWp. Tại khu vực miền Bắc, thống kê ở 3 tỉnh Thanh Hóa, Sơn La, Hà Tĩnh, tiềm năng phát triển là 353 MWp. Như vậy, tổng tiềm năng điện mặt trời có thể phát triển trên toàn quốc là 13.293 MWp.

PV: Ông có thể cho biết, hiện nay có những chương trình nào thúc đẩy phát triển ĐMTAM ở nước ta?

Ông Nguyễn Quốc Dũng: ĐMTAM được khuyến khích phát triển ở tất cả mọi nơi, ưu tiên ở những khu vực khả thi về mặt đấu nối và gần phụ tải. EVN tiếp tục hỗ trợ, khuyến khích tất cả các khách hàng sử dụng điện (điện sinh hoạt, điện công nghiệp, thương mại dịch vụ) đầu tư vào phát triển ĐMTAM, đặc biệt tại những khu vực có nhiều tiềm năng như miền Trung, miền Nam. EVN cũng khuyến khích các hộ lắp ĐMTAM đầu tư các hệ thống tích trữ năng lượng để nâng cao hiệu quả phát điện cho các dự án cũng như tăng độ ổn định cho lưới điện.

Một hộ gia đình ở Đà Nẵng lắp điện mặt trời áp mái

Bên cạnh chỉ đạo các trụ sở doanh nghiệp thuộc EVN tiên phong lắp đặt và khuyến khích CBCNV thuộc EVN lắp ĐMTAM, EVN cũng tăng cường quảng bá, tuyên truyền tới các khách hàng cơ quan, công sở của Nhà nước, doanh nghiệp và hộ gia đình về ĐMTAM. Bộ Công Thương đã chỉ đạo EVN triển khai “Chương trình phát triển năng lượng tái tạo Việt Nam” (GET FiT) với mục tiêu hỗ trợ khoảng 50.000-70.000 khách hàng lắp đặt ĐMTAM nối lưới, công suất lắp đặt dự kiến 130-150MWp, dành cho đối tượng hộ gia đình trên phạm vi toàn quốc. Mức hỗ trợ (dự kiến) là 3 triệu đồng/kWp và không quá 6-10 triệu đồng/hộ. Chương trình diễn ra từ năm 2019-2021, được thực hiện bằng nguồn vốn viện trợ không hoàn lại 14,5 triệu eur của Chính phủ Đức thông qua Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW).

PV: Khi hộ gia đình lắp đặt ĐMTAM thì quy trình đấu nối, bán điện cho EVN như thế nào, có phức tạp không?

Ông Nguyễn Quốc Dũng: Ngay từ đầu, EVN đã xác định phải làm sao thật công khai, minh bạch và tạo điều kiện thuận lợi nhất với khách hàng lắp đặt ĐMTAM, bảo đảm nhanh chóng, kịp thời và an toàn vận hành. Theo quy định, hệ thống ĐMTAM dưới 3 kWp sẽ được đấu nối vào hệ thống điện 1 pha và trên 3 kWp sẽ đấu vào hệ thống điện 3 pha. Tuy nhiên, chúng tôi sẽ đề xuất với Bộ Công Thương, trong trường hợp các hệ thống trên 3 kWp lắp đặt ở khu vực không có lưới điện 3 pha, nhưng lưới điện 1 pha vẫn đáp ứng yêu cầu kỹ thuật thì vẫn cho phép đấu nối vào lưới điện 1 pha. EVN cũng có kế hoạch nâng cấp hệ thống điện để đáp ứng nhu cầu nối lưới của ĐMTAM.

Tính đến ngày 18-7-2019, ngoài các doanh nghiệp điện lực, có 9.110 khách hàng đã lắp đặt ĐMTAM với tổng công suất 186,37MWp, trong đó có một số lượng đông đảo là các hộ gia đình (7.550 khách hàng).

Hồ sơ đăng ký mua bán điện rất đơn giản, 3 ngày trước ngày hoàn thành, khách hàng gửi giấy đề nghị bán điện đến các doanh nghiệp điện lực địa phương. Hiện nay tất cả các hồ sơ đã được EVN thống nhất và công khai trên trang web của EVN. Ngoài ra, khách hàng cần gửi cho các doanh nghiệp điện lực hồ sơ kỹ thuật. Chúng tôi lưu ý là phải có hồ sơ kỹ thuật vì cần đánh giá chất lượng của các tấm pin, inverter, đánh giá về nhà sản xuất trong tương lai, cũng như về nhà lắp đặt, nhằm đưa ra các khuyến nghị với người tiêu dùng liên quan đến vấn đề kỹ thuật.

Sau khi ký kết hợp đồng mua bán điện, việc ghi chỉ số sẽ được thực hiện 1 tháng 1 lần. Hằng tháng, chúng tôi sẽ thu thập số lượng một cách tự động và thông báo đến khách hàng. Về thanh toán, chúng tôi sẽ chuyển khoản cho chủ đầu tư. Việc thanh toán rất dễ dàng sau khi có chỉ số, qua chuyển khoản ngân hàng.

PV: Xin cảm ơn ông!

Hiệu quả và lợi ích của điện mặt trời

Ông Phương Hoàng Kim - Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công Thương: Mục tiêu 100.000 hệ thống ĐMTAM

Trong giai đoạn 2021-2025, chúng ta sẽ đối mặt với khả năng thiếu điện cao. Một trong những giải pháp nhanh và hiệu quả giảm áp lực lưới điện là thúc đẩy ĐMTAM, chi phí thấp.

Chương trình thúc đẩy phát triển ĐMTAM tại Việt Nam giai đoạn 2019-2025 nhằm khuyến khích các tổ chức và cá nhân, các khách hàng sử dụng điện sinh hoạt, thương mại, công nghiệp, dịch vụ đầu tư các hệ thống ĐMTAM. Mục tiêu có khoảng 100.000 hệ thống ĐMTAM (tương đương 1.000 MWp) sẽ được vận hành vào cuối 2025. Chương trình huy động nguồn lực thông qua các hoạt động lồng ghép với các dự án hỗ trợ, ODA không hoàn lại đến từ USAID, GIZ, Worldbank, EU, VEPG... và các hoạt động trong nhiệm vụ quản lý của Bộ Công Thương; các nguồn vốn do địa phương cân đối từ nguồn ngân sách địa phương và các nguồn khác…

Ông Michael Greene - Giám đốc Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tại Việt Nam: Khuyến khích tư nhân tham gia sản xuất điện

Các kết quả đạt được thời gian qua là bằng chứng cho thấy sự thành công trong chính sách của Việt Nam về khuyến khích tư nhân tham gia sản xuất điện. Với sự cam kết của Chính phủ Việt Nam, nhiều doanh nghiệp tư nhân, người dân chuyển sang sử dụng điện mặt trời, phát huy được nguồn vốn và nguồn lực vào phát triển điện mặt trời ở Việt Nam.

Chương trình thúc đẩy ĐMTAM Việt Nam đặt ra mục tiêu rất tham vọng - 100.000 hệ thống ĐMTAM vào năm 2025. Tôi cho rằng đây là mục tiêu khả thi do Việt Nam có tiềm năng lớn về năng lượng mặt trời và là một thị trường thiết bị điện mặt trời đang phát triển. Không như các nhà máy điện mặt trời nối lưới quy mô lớn đòi hỏi đầu tư lớn vào hạ tầng lưới điện, các hệ thống ĐMTAM có thể được phát triển rộng rãi mà không đòi hỏi nâng cấp lưới điện phân phối, rất hiệu quả trong việc đáp ứng nhu cầu phụ tải đỉnh tại chỗ.

Ông Sebastian Paust - Trưởng phòng Hợp tác phát triển (Đại sứ quán Đức tại Việt Nam): Giá điện mặt trời nối lưới rất quan trọng

Đức là một trong những quốc gia tiên phong về phát triển điện mặt trời nói chung và ĐMTAM nói riêng. 70% điện mặt trời của Đức hiện nay đến từ hơn 1,5 triệu hệ thống ĐMTAM. Vào những thời điểm sản lượng tốt, năng lượng tái tạo có thể đáp ứng được 100% nhu cầu về năng lượng quốc gia, gần như không sử dụng các loại hình năng lượng khác.

Để đạt được kết quả đó, Đức đã triển khai chiến lược trọng điểm quốc gia về chuyển dịch năng lượng. Chúng tôi có nhiều kinh nghiệm phát triển thành công thị trường này và sẵn sàng chia sẻ cũng như hỗ trợ Chương trình thúc đẩy phát triển ĐMTAM tại Việt Nam.

Thực tế, chiến lược chuyển đổi năng lượng của Đức là một tiến trình kéo dài và rất phức tạp, khó khăn. Thời kỳ đầu khi khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo, Nhà nước phải chi rất nhiều tiền từ ngân sách để trợ giá cho nhà sản xuất, dẫn đến những ý kiến phê bình khá gay gắt. Tuy nhiên, khi số lượng điện mặt trời lắp đặt tăng nhanh và đủ lớn thì các quy luật thị trường bắt đầu vận hành và giá sản xuất điện giảm xuống, kéo theo giá mua điện cũng giảm và phần Nhà nước phải trợ giá cho sản xuất điện mặt trời cũng giảm dần. Khởi đầu, chúng tôi cũng có cơ chế giá mua điện Nhà nước phải duyệt giống như Việt Nam là giá FIT. Sau thời gian, cơ chế thị trường vận hành, bây giờ chúng tôi chuyển sang cơ chế đấu giá để khuyến khích các nhà sản xuất bán điện mặt trời với giá tốt nhất cho Nhà nước.

Ông Koen Duchateau - Trưởng bộ phận Hợp tác phát triển, Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam: Xử lý pin mặt trời hết hạn sử dụng

Khi mới bắt đầu triển khai các dự án điện mặt trời, các quốc gia EU đã tính đến việc xử lý pin như thế nào. Bởi một khi đã hết sử dụng thì những tấm pin mặt trời sẽ trở thành chất thải và cần phải được xử lý. Ủy ban châu Âu đã có chỉ thị về vấn đề xử lý chất thải điện, rác điện tử, trong đó có pin mặt trời, bằng cách gắn việc thu gom, xử lý các rác điện tử với các nhà sản xuất. Theo đó, khi các tấm pin mặt trời lắp đặt cho các hộ dân hết thời hạn sử dụng thì các nhà sản xuất phải thu gom, vận chuyển, xử lý. Quy định này ràng buộc và tăng trách nhiệm của các nhà sản xuất với bảo vệ môi trường, gắn sự tham gia của nhà sản xuất vào cả vòng đời của hệ thống. Đối với các hộ gia đình, đến cuối vòng đời hệ thống, họ không phải tốn chi phí để xử lý.

Việt Nam cũng đang đi theo hướng của EU, khi nói rất nhiều đến nền kinh tế tuần hoàn. Mục tiêu của nền kinh tế tuần hoàn là sử dụng và tái sử dụng các nguyên liệu và giảm thải ra môi trường. Cùng với công nghệ mới, việc chú trọng vấn đề thu gom, xử lý chất thải, rác thác, giảm xả thải ra môi trường giúp các quốc gia có được định hướng đúng với xử lý tấm pin điện mặt trời cũ.

Mai Phương