Giải pháp nâng cao chất lượng và đóng góp của hệ thống trường chuyên

Học sinh Trường THPT chuyên Nguyễn Trãi, Hải Dương.

Vai trò đặc biệt của trường chuyên, trường năng khiếu

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết số 71/NQ-CP sửa đổi, bổ sung cập nhật Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22.12.2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Với nhiệm vụ “phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, Nghị quyết 71 đề cập đến việc quy hoạch và đầu tư nâng cấp, mở rộng hệ thống trường chuyên, trường năng khiếu về khoa học tự nhiên.

Khẳng định việc quy hoạch và đầu tư nâng cấp, mở rộng hệ thống trường chuyên, trường năng khiếu về khoa học tự nhiên là rất cần thiết, thầy Lê Văn Lục - Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên Nguyễn Trãi (Hải Dương) đưa ra các lý do như sau:

Thứ nhất, trường chuyên, trường năng khiếu có vai trò đặc biệt. Đây là cái nôi phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh có năng lực đặc biệt - nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành mũi nhọn như khoa học cơ bản, công nghệ, kỹ thuật cao, chuyển đổi số.

Thực tế cho thấy nhiều nhân tài lớn của Việt Nam và quốc tế đều xuất thân từ hệ thống trường chuyên; đặc biệt là các chuyên Toán, Vật Lí, Hóa học, Tin học, nơi khơi dậy đam mê và năng lực tư duy bậc cao.

Thứ hai, yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh mới. Chuyển đổi số, AI, dữ liệu lớn, công nghệ nano, vật liệu mới,... đòi hỏi lực lượng nhân lực tinh hoa, sáng tạo, bền bỉ, không thể hình thành trong môi trường giáo dục phổ thông đại trà.

Hệ thống trường chuyên hiện nay còn thiếu tính đồng bộ: cơ sở vật chất, đội ngũ, chương trình, chính sách đãi ngộ, quy mô tuyển sinh... chưa tương xứng với tiềm năng và vai trò chiến lược.

Thứ ba, tác động lan tỏa. Trường chuyên không chỉ đào tạo tinh hoa mà còn dẫn dắt đổi mới giáo dục phổ thông, lan tỏa phương pháp dạy học tích cực, đánh giá năng lực thực chất. Khi được đầu tư bài bản, trường chuyên có thể trở thành trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, liên kết đại học, doanh nghiệp và địa phương.

Trường THPT chuyên Nguyễn Trãi, Hải Dương giờ Chào cờ .

Giải pháp nâng cao chất lượng, đóng góp của trường chuyên

Để nâng cao chất lượng và đóng góp của hệ thống trường chuyên, trường năng khiếu, giải pháp đầu tiên thầy Lê Văn Lục đưa ra là quy hoạch và phân tầng hệ thống.

Theo đó, có chính sách phân tầng rõ ràng giữa các trường chuyên quốc gia, vùng và địa phương. Đầu tư trọng điểm cho một số trường đầu tàu để làm trung tâm nghiên cứu, đổi mới, đào tạo nhân tài quốc gia. Gắn kết quy hoạch trường chuyên với chiến lược phát triển vùng kinh tế trọng điểm, nhất là các ngành công nghệ cao.

Cùng với đó, phát triển đội ngũ giáo viên chất lượng cao với việc tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, đãi ngộ đặc biệt đối với giáo viên trường chuyên và xem đây như một đội ngũ nòng cốt quốc gia. Khuyến khích giáo viên nghiên cứu khoa học, sáng tạo nội dung chuyên sâu, tham gia giảng dạy liên thông với đại học, viện nghiên cứu.

Đồng thời, đổi mới chương trình, phương pháp, đánh giá qua xây dựng chương trình chuyên sâu, tích hợp liên môn, gắn với thực tiễn và nghiên cứu khoa học ngay từ THPT. Áp dụng mô hình STEM, học theo dự án, tăng cường trải nghiệm, thực hành - học sinh không chỉ học kiến thức mà được rèn tư duy, kỹ năng sáng tạo và giải quyết vấn đề.

Một giải pháp khác là kết nối với đại học, doanh nghiệp, viện nghiên cứu. Theo đó, mở rộng cơ chế phối hợp giữa nhà trường, nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp, đưa học sinh tiếp xúc sớm với môi trường đổi mới sáng tạo. Thí điểm mô hình trường chuyên có vườn ươm tài năng khoa học, phòng lab tiêu chuẩn quốc tế, kết nối với startup công nghệ.

Cuối cùng là chính sách tài chính và học bổng. Cụ thể, có chính sách học bổng, tài trợ nghiên cứu, thi học sinh giỏi, quốc tế cho học sinh chuyên, khích lệ đam mê và khát vọng vươn xa. Tạo điều kiện để học sinh chuyên tiếp cận học bổng, du học nhưng cũng có chính sách thu hút trở về làm việc, cống hiến trong nước sau khi đào tạo.

Hải Bình