Giải pháp ngăn chặn và xử lý sâm nhập lậu, bảo vệ người trồng sâm Việt Nam

Đại biểu chia sẻ về nhận diện sâm trong nước và các loại sâm không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Mạo danh sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu bán với giá rẻ

Tại cuộc tọa đàm "Giải pháp ngăn chặn và xử lý sâm nhập lậu, bảo vệ người trồng sâm Việt Nam" do Báo Nông thôn ngày nay tổ chức ngày 8/9, các cơ quan chức năng cho biết, thời gian qua, trên thị trường xuất hiện những thương nhân buôn bán "sâm Ngọc Linh hay sâm Lai Châu" với mức giá rẻ hơn sâm chính gốc vài chục lần. Cụ thể, giá sâm Ngọc Linh chính gốc loại 1 lên đến hơn 300 triệu đồng/kg, sâm Lai Châu cũng có giá trên 120 triệu đồng/kg. Còn trên thị trường trôi nổi, loại sâm mạo danh sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu có mức giá chỉ vài triệu đồng/kg.

Không những vậy, cơ quan chức năng đã nhiều lần phát hiện tình trạng nhập lậu sâm không rõ nguồn gốc từ Trung Quốc về Việt Nam, trà trộn rồi mạo danh sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu. Nguy hiểm hơn, khi kiểm nghiệm sâm của Trung Quốc phát hiện dư lượng thuốc bảo vệ thực vật gấp nhiều lần cho phép. Trong đó có cả hoạt chất bảo vệ thực vật đã cấm ở Việt Nam; sử dụng các sản phẩm sâm nhập lậu không rõ nguồn gốc ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người tiêu dùng.

Chia sẻ về vấn nạn sâm nhập lậu vào Việt Nam, Đại tá Đỗ Đình Cường - Trưởng phòng Phòng chống ma túy và tội phạm (Bộ đội biên phòng tỉnh Lai Châu) cho biết, thời gian qua, lực lượng chức năng của tỉnh liên tục phát hiện, xử lý nhiều vụ việc liên quan đến nhập lậu sâm.

Hiện có hai vùng trồng sâm có giá trị tại Việt Nam là: vùng sâm Ngọc Linh trồng tại Quảng Nam, Kon Tum và vùng trồng sâm Lai Châu tại tỉnh Lai Châu. Trong đó, sâm Ngọc Linh - loại sâm đặc hữu ở Quảng Nam và Kon Tum với hàm lượng saponin vượt trội các loại sâm nổi tiếng trên thế giới.

Theo ông Cường, hiện nay dọc biên giới Việt - Trung, đoạn qua địa phận tỉnh Lai Châu, phía Trung Quốc đã dựng hàng rào được 105km, còn lại 60km chưa rào, trong đó có các tuyến biên giới là rừng, sông, suối. Các đối tượng đã lợi dụng điều này để kết nối với chủ buôn Trung Quốc qua các mạng xã hội như WeChat để nhập lậu sâm.

“Sau khi thống nhất về giá cả, phương thức vận chuyển, các chủ buôn Trung Quốc cho sâm vào thùng xốp rồi thả trôi theo sông, suối khu vực biên giới rồi nhắn cho các đối tượng ở Việt Nam đón nhận. Khi thả trôi sông, nếu phát hiện có lực lượng chức năng, các đối tượng sẽ không vớt hàng nữa” - ông Cường nói.

Ông Ngụy Đình Phúc - Đội trưởng Đội Quản lý thị trường số 2, Cục Quản lý thị trường Kon Tum cũng cho biết thêm, trên thị trường sâm Việt Nam có rất nhiều loại sâm, thậm chí trên không gian mạng, có rất nhiều mặt hàng từ củ, cây sâm được rao bán, mạo danh logo, sự kiện lớn, các nhân vật uy tín của doanh nghiệp lớn để bán sâm. Cây sâm con hiện nay có giá 300.000 đồng/cây, nhưng sâm Trung Quốc chỉ 25.000 - 30.000 đồng/cây.

Hiện nay Lai Châu đã bảo tồn, nhân giống và phát triển được trên 100ha sâm. Ảnh: TL

Cần sự phối hợp đồng bộ để kiểm soát, ngăn chặn

Ông Nguyễn Đức Lê - Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ (Tổng cục Quản lý thị trường) cho biết, 8 tháng qua, đơn vị đã phát hiện, xử lý hơn 4.400 vụ việc về mặt hàng sâm. "Chúng tôi không chỉ phát hiện nhiều cửa hàng bán sâm củ mà còn phát hiện thêm nhiều sản phẩm bánh, kẹo, mỹ phẩm, dược phẩm mạo danh nguồn gốc sâm Ngọc Linh, sâm Lai Châu" - ông Lê nói.

Theo Thượng tá Phùng Ngọc Trường - Công an tỉnh Lai Châu, đơn vị đã phát hiện và xử lý 18 vụ việc; trong đó khởi tố 5 vụ án để xử lý nghiêm minh trước pháp luật. "Trong quá trình bắt, xử lý các đối tượng về hình sự có một khó khăn rất lớn chính là giám định hàm lượng nguồn gene sâm. Bản chất sâm Trung Quốc tương đồng với sâm Lai Châu nên khó định danh để xử lý hình sự" - ông Cường nói.

Để ngăn chặn sâm nhập lậu, đại diện các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp, hiệp hội đều thống nhất cần có giải pháp về việc cấp mã số vùng trồng để người dân truy xuất được nguồn gốc, phân biệt được sâm chuẩn và sâm không rõ nguồn gốc; quản lý chặt về chỉ dẫn địa lý; có thêm nhiều biện pháp kỹ thuật để xác nhận sâm Việt Nam và sâm Trung Quốc; đồng thời cần có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ từ trung ương đến địa phương trong kiểm soát, ngăn chặn sâm nhập lậu, sâm không rõ nguồn gốc ra thị trường…

Ông Võ Trung Mạnh - Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum) cho rằng, để quản lý tốt sâm Ngọc Linh, bảo vệ được thương hiệu sâm Việt Nam, đòi hỏi các cơ quan làm việc quyết liệt hơn nữa. Bên cạnh đó, in ấn cách phân biệt các loại sâm để người dân nhận diện rõ hơn.

Ông Mạnh cũng đề nghị các bộ ngành vào cuộc quyết liệt đối với các cá nhân, tổ chức nhập lậu sâm Việt Nam. Nếu doanh nghiệp chế biến thì phải chứng minh được hóa đơn, từ đó có thể truy ra để đấu tranh, chống việc mua bán sâm giả trên thị trường.

Ngày 1/6/2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang đã ký Quyết định 611/QĐ-TTg Phê duyệt Chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045. Mục tiêu chung của chương trình là xây dựng và phát triển sâm Việt Nam thành ngành hàng có giá trị kinh tế cao, là sản phẩm chủ lực trong lĩnh vực y - dược và chăm sóc sức khỏe, mang thương hiệu sản phẩm quốc gia; góp phần tạo việc làm, thu nhập cho người dân, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Nguyên Phương