Giải pháp ở Nhật Bản giúp người cao tuổi an toàn trong nắng nóng thiêu đốt

Người dân di chuyển trên đường phố dưới trời nắng nóng tại Osaka, Nhật Bản. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Theo CNN, lý do là bởi Morioka biết ông có thể trở thành nạn nhân của sốc nhiệt bất cứ lúc nào. Đây là căn bệnh cướp đi sinh mạng của hàng trăm người cao tuổi Nhật Bản mỗi năm.

Thiết bị cảnh báo này nằm trong chiến dịch của chính phủ Nhật Bản nhằm đối phó với “cơn khủng hoảng kép” nguy hiểm: biến đổi khí hậu và dân số già hóa.

Tuổi già đối mặt với mùa Hè khắc nghiệt

Người cao trên toàn thế giới đều dễ bị ảnh hưởng bởi nắng nóng, nhưng ở Nhật Bản, tình trạng này càng nặng nề bởi tình trạng cô đơn và yếu tố văn hóa.

Giống như hàng triệu người cao tuổi Nhật Bản khác, Morioka sống một mình và lo lắng rằng sẽ không ai biết nếu ông đột nhiên bị ốm. Say nắng có thể đến mà không có dấu hiệu báo trước cho người cao tuổi. Ông tâm sự: "Ngay cả cuộc sống hàng ngày cũng rất khó khăn. Nếu ở một mình và bị ốm, bạn sẽ không thể làm gì được".

Nhật Bản không phải là quốc gia duy nhất đang phải đối mặt với tình trạng khó khăn này. Hàn Quốc và Trung Quốc cũng vừa trải qua mùa Hè nóng nhất lịch sử, trong khi phần lớn châu Âu phải đối mặt với cháy rừng. Biến đổi khí hậu do con người gây ra khiến nhiệt độ tăng cao và thời tiết khắc nghiệt, khó lường hơn.

Mùa hè vừa qua đã lập kỷ lục tại Nhật Bản. Vào tháng 8, Nhật Bản ghi nhận mức nhiệt cao nhất từ trước đến nay là 41,8 độ C. Nắng nóng năm nay kéo dài đến ngột ngạt. Nhiệt độ cao bắt đầu vào tháng 6 và kéo dài đến tháng 9, vượt xa thời điểm cuối mùa hè thông thường.

Vào cuối tháng 8, trung tâm Tokyo đã trải qua 9 ngày liên tiếp với nhiệt độ trên 35 độ C – đợt nắng nóng dài nhất được ghi nhận. Trong suốt mùa hè khắc nghiệt, các bệnh viện ở Nhật Bản đã tiếp nhận hàng loạt bệnh nhân cao tuổi, bao gồm cả những người đã ngất xỉu tại nhà hoặc trên đường phố dưới cái nắng như thiêu đốt.

Khi nhiệt độ trung bình toàn cầu tiếp tục tăng, nắng nóng gay gắt - như đã thấy ở Nhật Bản mùa hè này - có thể sẽ trở thành hiện tượng bình thường mới. Mỗi năm, hàng trăm người cao tuổi tử vong vì say nắng tại quốc gia này. Theo Cơ quan Quản lý Cháy nổ và Thảm họa Nhật Bản, từ tháng 5 đến tháng 8 vừa qua, có 90.000 người trên toàn quốc đã phải nhập viện vì say nắng với một số trường hợp phải nằm viện hàng tuần liền.

Người cao tuổi tại ga Shinagawa ở Tokyo, Nhật Bản. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN

Theo ông Takashi Shimazaki tại cơ quan y tế quận Nerima, Tokyo, người cao tuổi thường không cảm nhận rõ cái nóng, gặp nhiều khó khăn trong điều hòa thân nhiệt và cũng không dễ dàng nhận ra cảm giác khát. Do vậy, có khả năng cao là họ có thể bị sốc nhiệt mà thậm chí không hề hay biết.

Con người đổ mồ hôi để làm mát cơ thể. Nhưng ông Qiang Guo, giáo sư dự bị tại Đại học Tsukuba đánh giá rằng cơ chế tự làm mát của người lớn tuổi thường hoạt động kém, khiến họ khó giải nhiệt hơn.

Ở Nhật Bản, vấn đề này càng trầm trọng do các yếu tố văn hóa và nhân khẩu học cụ thể. Ví dụ, theo ông Guo, tỷ lệ sinh giảm đồng nghĩa với việc Nhật Bản có lực lượng lao động đang thu hẹp, với ít người trẻ tuổi hơn có thể lấp đầy khoảng trống do người lao động lớn tuổi để lại. Người cao tuổi buộc phải tiếp tục làm việc quần quật thay vì nghỉ hưu.

Ông Guo bổ sung: “Hơn 70% nông dân ở Nhật Bản trên 65 tuổi, và những người cao tuổi này dễ bị sốc nhiệt. Bởi vậy, khi đợt nắng nóng xảy ra, đó không chỉ là vấn đề sức khỏe cộng đồng... mà còn là vấn đề kinh tế”.

Một yếu tố khác là tình trạng e ngại sử dụng điều hòa không khí tại nhà. Theo đài truyền hình NHK, trong số 101 trường hợp tử vong nghi do say nắng ở Tokyo mùa hè này, 66 trường hợp xảy ra trong các phòng có điều hòa không khí nhưng không được sử dụng.

Ông Shimazaki nói: “Đã có thời mùa hè không nóng như bây giờ, nên nhiều người cao tuổi quen với việc sống không có điều hòa. Họ có thể cố gắng sống qua ngày chỉ với một chiếc quạt ngay cả trong thời tiết nắng nóng khắc nghiệt”.

Những người khác có thể tránh sử dụng điều hòa vì họ tin rằng nó không thân thiện với môi trường, hoặc vì họ không đủ khả năng chi trả hóa đơn tiền điện cao – đặc biệt là nếu họ sống một mình không có thu nhập, phải dựa vào phúc lợi và hỗ trợ của chính phủ.

Đó là lý do ông Morioka (84 tuổi) ở Tokyo, sử dụng điều hòa một cách hạn chế. Ông chỉ đặt hẹn giờ điều hòa vào ban đêm. Nhưng khi nó tự tắt vào giữa đêm, ông lại mất ngủ vì trời nóng.

Một vấn đề nhức nhối khác là nhiều người cao tuổi tại Nhật Bản lại sống một mình. Ở cái tuổi xế chiều của cuộc đời, họ trở nên yếu ớt và dễ bị tổn thương khi thiếu vắng mạng lưới hỗ trợ.

Theo Viện Nghiên cứu Dân số và An sinh Xã hội Quốc gia Nhật Bản, tính đến năm 2020, hơn 13% hộ gia đình Nhật Bản là những người từ 65 tuổi trở lên sống một mình. Con số này dự kiến sẽ tiếp tục tăng để chiếm 1/5 tổng số hộ gia đình vào năm 2050. Nhiều người cao tuổi sống một mình ở các thị trấn nhỏ và vùng nông thôn, sau khi con cái họ đến thành phố làm việc và sinh sống.

Theo NHK, trong số 76.000 ca tử vong năm ngoái của những người sống một mình và qua đời tại nhà, hơn 70% trường hợp ở độ tuổi từ 65 trở lên. Người cao tuổi có thể không có ai để giúp đỡ khi họ bắt đầu cảm thấy không khỏe.

Các giải pháp

Người cao tuổi di chuyển trên đường phố ở Tokyo, Nhật Bản. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN

Thời gian không chờ đợi Nhật Bản, bởi ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng dân số sẽ kéo dài trong nhiều thập niên tới. Trong khi đó, theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), châu Á lại đang nóng lên với tốc độ gần gấp đôi so với phần còn lại của hành tinh.

Ông Guo đánh giá: “Tôi nghĩ rằng Trung Quốc và Hàn Quốc sẽ nghiên cứu những biện pháp được thực hiện ở Nhật Bản… và những tác động của chúng, cũng như liệu họ có nên học hỏi”.

Nhật Bản đã triển khai nhiều sáng kiến từ thực tế đến đổi mới. Một ví dụ điển hình là các thành phố lớn như Tokyo, Osaka và Nagoya đã trợ giá để người già mua máy điều hòa. Bên cạnh đó, họ còn thiết lập các “điểm làm mát” – là những khu vực công cộng có điều hòa không khí, để mọi người vào nghỉ ngơi và uống nước.

Chỉ riêng tại quận Nerima, Tokyo, đã có 270 điểm làm mát như vậy. Các điểm này bao gồm cả cơ sở của chính phủ và doanh nghiệp tư nhân địa phương cung cấp không gian làm mát tại các cửa hàng, hiệu thuốc, thư viện, quán cà phê... Nerima cũng đã lắp đặt một hệ thống cảnh báo khẩn cấp - đó là hệ thống mà ôngMorioka đang sử dụng tại nhà. Những thiết bị cảnh báo khẩn cấp này, có kích thước tương đương một chiếc máy tính bảng lớn, sẽ phát ra thông báo cảnh báo khi có nguy cơ sốc nhiệt cao và giúp người dùng gọi điện cầu cứu.

Ngoài ra, còn có giải pháp công nghệ khác đang được thử nghiệm, chẳng hạn như đồng hồ đeo tay phòng ngừa sốc nhiệt có khả năng phát hiện gia tăng nhiệt độ cơ thể. Chính quyền Tokyo đang hỗ trợ phát triển và phân phối thiết bị này. Nhưng phần lớn nỗ lực của chính phủ tập trung vào việc lấp đầy khoảng trống lớn nhất trong cuộc sống của người cao tuổi: sự đồng hành và quan tâm.

Nhiều chính quyền địa phương đã khởi động các chương trình cộng đồng, kêu gọi tình nguyện viên đến từng nhà và thăm hỏi người cao tuổi. Bên cạnh việc đánh giá sức khỏe và tinh thần của họ, những tình nguyện viên này còn cung cấp thông tin, chẳng hạn như lời khuyên về cách làm mát cơ thể. Đối với ông Morioka, những chuyến thăm nhà này là điều quý giá sau khi vợ ông qua đời ba năm trước. Ông luôn đảm bảo uống nước và đội mũ khi ra ngoài vào mùa hè.

Ngoài ra còn có chiến dịch nâng cao nhận thức về sốc nhiệt, bao gồm việc phát tờ rơi ở nơi công cộng và tổ chức các buổi trao đổi về chủ đề này.

Hà Linh/Báo Tin tức và Dân tộc