Giải phóng nguồn lực, 'đánh thức' dự án nghìn tỷ

Những dự án nghìn tỷ “đắp chiếu”

Hiện cả nước có gần 3.000 dự án với tổng vốn gần 5,9 triệu tỷ đồng (tương đương khoảng 235 tỷ USD), và tổng quy mô sử dụng đất khoảng 347.000ha đang “ách tắc” ở nhiều cấp độ khác nhau. Đây là lượng vốn khổng lồ chưa được giải phóng, tương đương gần 5,9 triệu tỷ đồng, bằng hơn một nửa GDP của Việt Nam.

Trên thực tế, hàng nghìn dự án trong nhiều lĩnh vực, từ bất động sản, công nghiệp, giao thông cho đến năng lượng, đang bị đình trệ bởi các vướng mắc pháp lý, quy hoạch và tài chính.

Tại TPHCM, hơn 150 dự án nhà ở thương mại và tái định cư vẫn “nằm chờ” thủ tục phê duyệt do vướng pháp lý về đất công xen cài, nghĩa vụ tài chính và xác định giá đất. Điển hình như Khu đô thị Bình Quới - Thanh Đa (đã kéo dài hơn 30 năm), dự án Thủ Thiêm Eco Smart City khu chức năng 2A (nay là phường An Khánh, TPHCM)…

Trong đó, dự án MHL, một trong những dự án hạ tầng và nhà ở lớn tại khu Đông TPHCM vẫn đang “kẹt” ở nhiều khâu. Ngày 10-10, CTCP Đầu tư MHL kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa đổi Nghị quyết 98, ban hành các văn bản pháp luật, bảo vệ và tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp thực hiện hợp đồng BT trước giai đoạn 1-1-2021.

Cụ thể, đối với các hợp đồng BT đã hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng trước ngày Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư năm 2020 có hiệu lực thi hành, việc tính giá thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất sẽ được xác định tại thời điểm ký hợp đồng.

Đối với các hợp đồng BT chưa hoàn thành công trình thì khối lượng đã hoàn thành của hợp đồng BT sẽ được tính giá thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất tại thời điểm ký hợp đồng BT, phần còn lại sẽ được xác định vào thời điểm Nhà nước giao đất.

Tại các khu vực công nghiệp lớn như Đồng Nai, Bắc Ninh, Hải Phòng, Quảng Nam, hàng trăm dự án khu công nghiệp, cụm công nghiệp và logistics cũng gặp khó vì phải rà soát lại đánh giá tác động môi trường, hoặc điều chỉnh mục tiêu đầu tư theo Luật Đất đai (sửa đổi) và Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn mới có hiệu lực từ đầu năm 2025.

Sau các chỉ đạo của Chính phủ, nhiều địa phương đang đẩy mạnh việc tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc dự án cho các nhà đầu tư. Mới đây, Sở Xây dựng TPHCM được giao tháo gỡ 29 dự án và đã hoàn thành nhiệm vụ với 25 dự án trong tổng số 838 khu đất, dự án vướng mắc. Đơn cử là các dự án như: chung cư Vạn Gia Phúc (phường Tân Sơn Nhì), khu căn hộ - trung tâm thương mại dịch vụ Đông Dương (phường Diên Hồng).

Hướng dẫn dưới luật chưa đồng bộ

Các chuyên gia cho rằng, tình trạng “nghẽn” hiện nay bắt nguồn từ sự không thống nhất giữa các luật điều chỉnh. Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Đầu tư, Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh bất động sản đều có điểm giao thoa, nhưng hướng dẫn dưới luật chưa đồng bộ. Khi Luật Đất đai (sửa đổi) có hiệu lực từ 1-1-2025, nhiều địa phương chưa có quy định chi tiết về xác định giá đất, dẫn tới hồ sơ dự án phải tạm dừng chờ hướng dẫn.

Tại cuộc họp Chính phủ chuyên đề về tháo gỡ vướng mắc đầu tư ngày 30-8, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu phân loại dự án, giao rõ trách nhiệm cho từng bộ, ngành, địa phương, tránh tình trạng “chuyền bóng lòng vòng”. Thủ tướng nhấn mạnh: “Mỗi địa phương phải dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám quyết định trong khuôn khổ pháp luật để khơi thông dòng vốn”.

Tối 6-10, tại cuộc làm việc của Thường trực Chính phủ với các bộ, ngành, địa phương về tình hình tháo gỡ, khó khăn vướng mắc cho các dự án tồn đọng, kéo dài theo kết luận của Bộ Chính trị, nghị quyết của Quốc hội và các nghị định của Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng yêu cầu rà soát các dự án tồn đọng, kéo dài khác và xác định rõ dự án nào, thuộc thẩm quyền của cấp, ngành nào thì cấp ngành đó phải giải quyết; đối với các dự án tương tự các dự án được Bộ Chính trị, Quốc hội cho phép xử lý, nhưng ngoài phạm vi của Kết luận số 77 của Bộ Chính trị, thì tổng hợp, báo cáo đề xuất Bộ Chính trị cho phép mở rộng thực hiện trên phạm vi cả nước.

Theo TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, dòng vốn bị tắc không chỉ là câu chuyện của doanh nghiệp mà của toàn nền kinh tế. Mỗi phần vốn được giải phóng sẽ kéo theo hàng trăm nghìn việc làm và kích hoạt chuỗi sản xuất. Nếu chỉ tháo gỡ được 10% trong năm nay và thêm 10% năm tới, ước tính 600.000 tỷ đồng mỗi năm có thể được bơm trở lại nền kinh tế. Nếu các dự án này được tháo gỡ, GDP có thể tăng thêm 1-2%.

Đây là một nguồn lực để Việt Nam thực hiện mục tiêu tăng trưởng năm nay từ 8,3-8,5%, hướng tới mức 2 con số trong giai đoạn tới. Trong khi đó, theo đánh giá của Bộ Tài chính, nếu khơi thông được 20% vốn đầu tư bị tắc trong giai đoạn 2025-2026, sẽ tạo ra dòng tiền tương đương 1,2 triệu tỷ đồng, đóng góp thêm 0,6-0,8 điểm phần trăm tăng trưởng GDP mỗi năm.

Với các dự án phức tạp như MHL, Bình Quới - Thanh Đa… hay những dự án BT dang dở, nhiều chuyên gia cho rằng cần có cơ chế xử lý chuyển tiếp đặc thù: cho phép xác định giá đất tạm tính, nộp nghĩa vụ tài chính theo từng giai đoạn, tránh “đóng băng toàn bộ” trong khi chờ định giá cuối cùng.

Một hướng đi khác được các chuyên gia đề xuất là số hóa toàn bộ quy trình pháp lý, công khai tiến độ từng dự án trên nền tảng dữ liệu quốc gia để doanh nghiệp, người dân và cơ quan giám sát có thể theo dõi, tránh việc hồ sơ bị kéo dài.

ĐỨC MINH