Giảm 21 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện; đề xuất đưa thương mại điện tử vào danh sách 'siết'

Cắt giảm 21 ngành, nghề đầu tưkinh doanh có điều kiện

Trình bày tờ trình dự thảo Luật, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc cho biết, bên cạnh những điểm tích cực, Luật Đầu tư số 61/2020/QH14 đã bộc lộ một số hạn chế liên quan đến quy định về quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư, chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, trình tự, thủ tục thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam, đầu tư từ Việt Nam ra nước ngoài…

Những hạn chế này đã làm cho môi trường đầu tư kinh doanh trở nên kém hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang phải đối mặt với xu hướng cạnh tranh thu hút đầu tư nước ngoài ngày càng gay gắt từ các nước trên thế giới và trong khu vực.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc trình bày tờ trình dự án Luật Đầu tư (sửa đổi).

Việc sửa đổi Luật Đầu tư nhằm hoàn thiện các quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện đầu tư kinh doanh, đồng thời cắt giảm một số ngành, nghề không cần thiết, bất hợp lý; Hoàn thiện cơ chế phân cấp quản lý giữa các cơ quan trung ương và cơ quan địa phương trên cơ sở đảm bảo hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước, kịp thời xử lý những vấn đề thực tiễn, tháo gỡ “điểm nghẽn” về thể chế...

Dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) đã rà soát, cắt giảm 21 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không đáp ứng các tiêu chí, điều kiện theo quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư, bao gồm: Kinh doanh dịch vụ kế toán; Kinh doanh làm thủ tục về thuế; Xuất khẩu gạo; Kinh doanh tạm nhập, tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh; Hoạt động mua bán hàng hóa và các hoạt động liên quan trực tiếp đến hoạt động mua bán hàng hóa của nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài tại Việt Nam;...

Hiện nay, ngành nghề kinh doanh có điều kiện ban hành kèm theo Phụ lục IV Luật Đầu tư 2020 phần lớn áp dụng cơ chế tiền kiểm (phải xin cấp giấy phép mới được kinh doanh), có thể chuyển sang cơ chế hậu kiểm để hạn chế rào cản gia nhập thị trường của doanh nghiệp, thúc đẩy tự do kinh doanh và để thực hiện Nghị quyết số 66/NQ-CP ngày 26/3/2025 của Chính phủ về Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh năm 2025 và 2026.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị, cần tiếp tục nghiên cứu rà soát, cắt giảm ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, cắt giảm thực chất điều kiện đầu tư kinh doanh, chỉ giữ lại những điều kiện thật sự cần thiết vì lý do hiến định là bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, đạo đức, sức khỏe cộng đồng; nghiên cứu bổ sung quy định về tiêu chí đo lường đánh giá điều kiện kinh doanh “tốt” và thông tin công khai về chi phí tuân thủ tối thiểu.

Bên cạnh cắt giảm loạt ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, dự thảo Luật đề xuất bổ sung quy định cấm đầu tư kinh doanh đối với ngành, nghề “kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng” để bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Về nội dung này, cơ quan thẩm tra cho rằng, cần loại trừ trường hợp sản xuất chỉ phục vụ hoạt động xuất khẩu, không tiêu dùng, sử dụng tại Việt Nam hoặc các mục đích đặc dụng, bảo hành, phân tích, kiểm nghiệm, nghiên cứu khoa học, y tế, sản xuất dược phẩm, bảo vệ quốc phòng, an ninh…

Bên cạnh đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp với Bộ Công thương rà soát, xem xét chỉnh sửa ngành, nghề “hoạt động thương mại điện tử” là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

Tiếp tục duy trì thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư nhưng đơn giản hóa thủ tục

Liên quan tới thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thời gian qua, có nhiều ý kiến đề nghị bãi bỏ thủ tục này để giảm rào cản đầu tư. Tuy vậy, cũng có nhiều ý kiến lo ngại bỏ thủ tục này sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro về quản lý nhà nước, gây thiệt hại cho doanh nghiệp, làm ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh.

Về vấn đề này, tại Kết luận số 194-KL/TW ngày 20/9/2025, Bộ Chính trị đã chỉ đạo tiếp tục quy định thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục này.

Theo Bộ Tài chính, việc bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ dẫn đến tình trạng nhà đầu tư không biết phải bắt đầu từ thủ tục nào để thực hiện một dự án đầu tư, đặc biệt là đối với các nhà đầu tư nước ngoài và khi thực hiện các dự án đầu tư quan trọng, có tác động ảnh hưởng lớn như: dự án sân bay, cảng biển, điện hạt nhân, dự án ở khu vực nhạy cảm đến an ninh quốc phòng…

Bên cạnh đó, việc bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ dẫn đến tình trạng các pháp luật chuyên ngành sẽ phải quy định thêm thủ tục để xem xét về dự án đầu tư khi thực hiện giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, giao khu vực biển, cấp phép xây dựng, môi trường…, làm nặng nề hơn về thủ tục hành chính và làm mất công cụ để kiểm soát, kiểm tra, giám sát, đánh giá tổng thể về dự án đầu tư.

Do vậy, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư là thủ tục cần thiết trong quản lý hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam. Việc sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện quy định này nhằm tháo gỡ các khó khăn vướng mắc và đẩy nhanh quá trình thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với quy định của pháp luật có liên quan.

Vì vậy, dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) đã thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo đó, chỉ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư phát triển hạ tầng trong một số lĩnh vực quan trọng, nhạy cảm như cảng biển, sân bay, viễn thông, xuất bản, báo chí…; các dự án đề xuất sử dụng đất đai, khu vực biển; các dự án ảnh hưởng lớn đến môi trường, tiềm ẩn khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường hoặc thực hiện tại khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh …

Đồng thời, dự thảo Luật quy định rõ ngoại lệ về việc không thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư trong các trường hợp sau: Nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư thuộc trường hợp giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tưu thực hiện dự án có sử dụng đất (trừ các dự án thuộc thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tưcủa Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, các dự án có quy mô lớn, tác động ảnh hưởng lớn đến kinh tế xã hội như dự án sân bay, cảng biển, khu công nghiệp…); dự án trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản; dự án hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp.

Đồng thời với thu hẹp danh mục phải làm thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư thì dự thảo Luật cũng đơn giản hóa thủ tục.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị rà soát kỹ lưỡng, chỉ xem xét những trường hợp rất cần thiết mới cần thực hiện theo quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư. Tiếp tục giản lược, đơn giản hóa nội dung chấp thuận chủ trương đầu tư lập rõ danh mục dự án phải chấp thuận chủ trương đầu tư; Danh mục dự án không cần chấp thuận chủ trương đầu tư, nhưng cần đăng ký đầu tư; Các dự án còn lại là các dự án không cần chấp thuận chủ trương đầu tư, không cần đăng ký đầu tư.

Bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài

Đối với hoạt động đầu tư ra nước ngoài, dự thảo Luật quy định nội dung đơn giản hóa thủ tục đầu tư ra nước ngoài để tạo thông thoáng, thuận lợi cho hoạt động đầu tư ra nước ngoài, nhưng vẫn đảm bảo cơ chế kiểm soát cần thiết cho hoạt động chuyển ngoại tệ ra nước ngoài.

Theo đó, dự thảo Luật bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài (thẩm quyền của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ).

Đồng thời, thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài theo hướng chỉ áp dụng đối với dự án có vốn đầu tư từ 20 tỷ đồng (760.000 USD) trở lên hoặc dự án đầu tư thuộc ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện quy định tại khoản 1 Điều 43 Luật này. Đối với các dự án có quy mô dưới 20 tỷ đồng thì chỉ cần thực hiện việc đăng ký giao dịch ngoại hối với Ngân hàng Nhà nước để chuyển tiền ra nước ngoài.

Về nội dung này, cơ quan thẩm tra cho biết, hiện đang có hai loại ý kiến. Ý kiến thứ nhất đề nghị giữ quy định về quản lý đầu tư ra nước ngoài như Luật Đầu tư hiện hành; tuy nhiên, có thể xem xét cải cách thủ tục hành chính, giảm thời gian, chi phí tuân thủ, tránh để lỡ cơ hội đầu tư trên cơ sở lựa chọn thận trọng.

Loại ý kiến thứ hai đồng tình bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài và Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài. Trong trường hợp này, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bổ sung quy định về chế độ thông báo/đăng ký thông tin đầu tư ra nước ngoài (không yêu cầu có sự phê duyệt của cơ quan quản lý nhà nước) phục vụ công tác hậu kiểm, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước rà soát, hoàn thiện quy định của pháp luật có liên quan về quản lý ngoại hối, bảo đảm thực hiện cơ chế liên thông cơ sở dữ liệu để cho phép thực hiện chuyển vốn ra nước ngoài đúng thông tin thông báo/đăng ký.

Bên cạnh đó, nghiên cứu giao Chính phủ quy định mức trần (20 tỷ đồng) phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ.

Thùy Liên