Giảm áp lực cho xã, phường: Không chỉ là câu chuyện tăng biên chế

Công việc tăng, không ít cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu

PV: Sau 3 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, tiến sĩ nhìn nhận như thế nào về khối lượng công việc của cấp xã, phường đang phải giải quyết?

TS. Nguyễn Thế Tài: Được triển khai từ ngày 1/7/2025, đến nay mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã vận hành tương đối thông suốt, thể hiện sự đột phá chiến lược về tổ chức bộ máy, tạo nền tảng cho sự chuyển biến tích cực trong công tác quản lý, điều hành ở địa phương.

Tuy nhiên, cái mới nào cũng tất yếu phát sinh những vấn đề, những khó khăn, vướng mắc nhất định, đòi hỏi chúng ta cần có sự thống nhất về tư tưởng, quyết tâm hành động để sớm khắc phục những vấn đề mà thực tiễn đang đặt ra. Sau 3 tháng vận hành, cấp xã nói chung đang phải đối mặt với khối lượng công việc rất lớn và phức tạp. Cụ thể, cấp xã phải xử lý nhiều loại văn bản cùng lúc, từ chỉ đạo, hướng dẫn đến các quy định mới, tiếp nhận nhiều chức năng, nhiệm vụ được phân cấp, ủy quyền…

Một số xã, phường tồn đọng hồ sơ thủ tục hành chính giải quyết trễ hạn, quá hạn. Việc triển khai thực hiện các nội dung phân cấp, ủy quyền trong quản lý hành chính nhà nước cho chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã theo 28 nghị định của Chính phủ là thách thức không nhỏ đối với chính quyền địa phương, nhất là cấp xã. Gánh thêm việc nhưng thiếu người đó là khó khăn chung diễn ra ở cấp xã hiện nay.

TS. Nguyễn Thế Tài, Phân hiệu Học viện Hành chính và Quản trị công tại TP. HCM đề xuất giải pháp tăng biên chế có chọn lọc, bố trí nhân sự hợp lý và đẩy mạnh chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả quản trị.

PV: Không ít xã, phường, cán bộ phải làm ngày làm đêm để công việc không bị ùn ứ, chậm trễ. Theo tiến sĩ, điều này là do trình độ cán bộ chưa đáp ứng hay do cán bộ ít công việc nhiều, hay do họ còn bỡ ngỡ, chưa quen với công việc mới?

TS. Nguyễn Thế Tài: Việc một số xã, phường quá tải, công chức phải làm ngày đêm, tồn đọng hồ sơ thủ tục hành chính trễ hạn, quá hạn,… theo tôi do nhiều yếu tố đan xen trong bối cảnh triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Thứ nhất, số lượng cán bộ tại cơ sở còn hạn chế so với khối lượng công việc ngày càng gia tăng và đa dạng, đặc biệt sau khi phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho chính quyền địa phương và cấp dưới. Gánh thêm việc, thiếu người xảy ra ở một số địa phương.

Thứ hai, một bộ phận công chức nguyên là lãnh đạo của cấp huyện cử xuống cấp xã vẫn bỡ ngỡ trước các nhiệm vụ chuyên môn và quy trình, thủ tục mới ở cấp xã, vốn dĩ đòi hỏi sự chuyên môn hóa sâu, trong khi năng lực, kinh nghiệm chuyên môn và khả năng thích ứng của số công chức này chưa đáp ứng kịp thời.

Thứ ba, phần mềm quản lý các thủ tục hành chính công trực tuyến như: phần mềm quản lý đất đai, quản lý hộ tịch, cấp phép xây dựng,… ở cấp xã tại một số địa phương chưa đồng bộ, hoàn thiện; người dân chưa sẵn sàng kích hoạt, tích hợp dữ liệu cá nhân qua VNeID.

Thêm vào đó, việc xử lý các nhiệm vụ phát sinh từ đời sống dân sinh, các thủ tục hành chính hầu hết là giải quyết trực tuyến đòi hỏi kỹ năng công nghệ thông tin của công chức và sự thích ứng kịp thời của người dân, doanh nghiệp cũng là thách thức từ thực tiễn. Tuy nhiên, với quá trình đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn liên tục cho đội ngũ công chức chuyên môn (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cũng tổ chức lớp tập huấn trực tuyến toàn quốc cho các bộ, công chức cấp xã); cơ chế phân công bố trí cán bộ hợp lý, sự tăng cường, biệt phái của công chức cấp tỉnh hỗ trợ cho cấp xã, hoàn thiện các hệ thống phần mềm quản lý,… tôi tin rằng trong thời gian tới, bộ máy chính quyền cấp xã sẽ dần dần thích nghi, đi vào ổn định, nâng cao hiệu quả quản lý của mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

PV: Những khó khăn, áp lực lớn nhất mà chính quyền cấp xã, phường đang đối mặt hiện nay là gì, thưa tiến sĩ?

TS. Nguyễn Thế Tài: Hiện nay, khối lượng công việc của cấp xã đã tăng gấp nhiều lần so với trước, trong khi số lượng công chức còn hạn chế. Nhiều vị trí phải kiêm nhiệm, không có công chức đúng chuyên môn để bố trí (như chuyên môn về y tế, giáo dục, kế hoạch, tài chính) dẫn đến áp lực công việc cao, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cũng như tiến độ giải quyết thủ tục hành chính cho người dân. Tình trạng kiêm nhiệm đặc biệt phổ biến trong các lĩnh vực trọng yếu ở cấp xã như lĩnh vực văn hóa - xã hội và kinh tế.

Chẳng hạn, cán bộ phụ trách phòng văn hóa - xã hội đồng thời đảm nhiệm vai trò giám đốc trung tâm phục vụ hành chính công khiến khối lượng công việc trải rộng trên nhiều lĩnh vực, tiềm ẩn nguy cơ quá tải và giảm hiệu quả quản lý. Tôi cho rằng, đây là khó khăn lớn nhất mà địa phương đang phải cố gắng giải quyết nhằm đảm bảo sự thông suốt, kịp thời của dòng chảy thủ tục hành chính công cho người dân và doanh nghiệp.

Tăng biên chế cho cấp xã là tất yếu nhưng cần có sự tính toán

PV: TS cho rằng, nguyên nhân cơ bản khiến bộ máy chính quyền 2 cấp bị quá tải đến từ yếu tố nào?

TS. Nguyễn Thế Tài: Hiện tượng quá tải của bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp xuất hiện ở một số địa phương hiện nay, theo tôi xuất phát chủ yếu từ tổng hợp của 3 yếu tố: Nguồn lực con người hạn chế, chưa tương xứng với công việc được giao; Việc bố trí công chức lãnh đạo, quản lý và công chức chuyên môn theo vị trí việc làm ở một số địa phương chưa hợp lý; Có sự hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin; chuyển đổi số chưa theo kịp yêu cầu vận hành của chính quyền địa phương 2 cấp. Trong đó, yếu tố nguồn lực và phân công nhiệm vụ, bố trí công chức chưa hợp lý thường là nguyên nhân trực tiếp gây áp lực lớn nhất.

Việc tăng cường cán bộ về xã giúp bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp tại tỉnh Thái Nguyên hoạt động hiệu quả hơn. Ảnh Công Luận

PV: Theo hướng dẫn của Bộ Nội vụ, trước mắt tạm thời bố trí 32 biên chế/xã (xã có quy mô dân số trên 16.000 dân được bố trí thêm người), nhưng bố trí không quá 50 biên chế/xã và 70 biên chế/phường, đặc khu. Để giảm tải áp lực công việc cho cấp xã, phường, TS có cho rằng cần tăng thêm biên chế cho cấp xã hay cần thêm giải pháp gì khác?

TS. Nguyễn Thế Tài: Theo tôi, tăng biên chế cho chính quyền địa phương ở cấp xã là tất yếu, nhưng không cần thiết phải tăng thêm biên chế ở tất cả các xã, phường trong cả nước. Việc tăng biên chế cho cấp xã cần được tiến hành thận trọng, không cào bằng, mà cần có sự tính toán, cân nhắc kỹ lưỡng thông qua các bước đi cần thiết sau đây:

Thứ nhất, rà soát, thống kê, phân loại công việc hiện có của cấp xã: Tổng hợp, đánh giá toàn bộ khối lượng công việc của cấp xã theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương, các luật chuyên ngành, các nghị định phân cấp, ủy quyền của Chính phủ, các văn bản phân cấp, ủy quyền của cấp tỉnh. Từ đó phân định rõ các đầu việc thuộc thẩm quyền, nhiệm vụ phải phối hợp, làm cơ sở xây dựng, mô tả vị trí việc làm cụ thể để xác định biên chế, số lượng người làm việc của cấp xã theo từng xã, phường cụ thể.

Thứ hai, sắp xếp và bố trí nhân sự hợp lý: Trên cơ sở đề án về vị trí việc làm, phân công công chức, viên chức đúng chuyên môn, năng lực, kinh nghiệm công tác, đồng thời xây dựng cơ chế đánh giá hiệu quả thực thi công vụ của công chức theo chỉ số KPI, góp phần nâng cao chất lượng quản lý và phục vụ nhân dân.

Thứ ba, huy động nguồn lực xã hội: Khai thác sự tham gia của nguyên lãnh đạo, doanh nghiệp, đội tình nguyện, đoàn thanh niên, sinh viên và các nguồn lực cộng đồng khác để thực hiện các nhiệm vụ phát triển địa phương, hướng tới mô hình quản trị đa thành phần, hiệu quả và bền vững.

Thứ tư, thúc đẩy văn hóa học tập liên tục, học tập suốt đời: Khuyến khích lãnh đạo và cán bộ công chức học hỏi lẫn nhau, chia sẻ kinh nghiệm và áp dụng các mô hình quản trị tiên tiến, nhằm nâng cao năng lực điều hành, sáng tạo và phục vụ cộng đồng.

Thứ năm, nâng cao năng lực chuyển đổi số: Xây dựng các mô hình “lãnh đạo số, công chức số, công dân số”, đồng thời ứng dụng mạnh mẽ trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ số trong quản lý và giải quyết công việc, hướng tới quản trị địa phương hiện đại, minh bạch, thông minh và hiệu quả, đáp ứng tốt nhất các yêu cầu, đòi hỏi ngày càng cao của người dân và doanh nghiệp.

Xin cảm ơn tiến sĩ!

Nguyễn Vân/VOV.VN