Doanh nghiệp tư nhân hiến kế đưa Việt Nam thành Trung tâm hàng hải quốc tế

Cần 10 tỷ USD cho phát triển Trung tâm hàng hải quốc tế tại TP Hồ Chí Minh

Theo các thống kê và đánh giá, Việt Nam đang vươn lên nhóm thị trường vận tải container sôi động nhất khu vực, tiệm cận mức quy mô của các trung tâm logistics hàng đầu ASEAN.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là nước nhập siêu logistics - hầu hết các dịch vụ hỗ trợ đều do nước ngoài cung cấp dù cảng Cái Mép nằm trong TOP 7 cảng container hiệu quả nhất thế giới giai đoạn 2020 - 2024 do Ngân hàng Thế giới và S&P Global Market Intelligence công bố tháng 9/2025; cảng Gemalink được cho phép tiếp nhận tàu container có trọng tải lên đến 232.494,5 DWT - cỡ tàu container lớn hàng đầu thế giới hiện nay.

Do đó, hầu hết các chuyên gia đều đánh giá cảng biển Việt Nam nói chung và cụm cảng Cái Mép còn rất nhiều dư địa tăng trưởng quy mô và sản lượng.

Trước dư địa lớn này, dự án Trung tâm hàng hải quốc tế tại TP Hồ Chí Minh về phát triển lĩnh vực hạ tầng, cảng biển, logistics, năng lượng mới thuộc mô hình Toàn cảnh Kinh tế tư nhân được xem như là một trong những dự án đột phá nhằm góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm hàng hải của thế giới.

Ông Phạm Quốc Long - Phó Tổng Giám đốc Gemadept cho biết, dự án Trung tâm hàng hải quốc tế tại TP Hồ Chí Minh có điều kiện tự nhiên thuận lợi như gần luồng hàng hải thế giới, mạng lưới giao thông thủy (hàng hóa luân chuyển bằng đường thủy chiếm 90%), mớn nước sâu tự nhiên, thời tiết thuận lợi cho hoạt động cả năm và ít bị bồi lắng.

Chưa kể, nếu so sánh với các cảng biển lớn quốc tế, TP Hồ Chí Minh cũng có khá nhiều thuận lợi. Ví dụ, nếu cảng Marina Bay (Singapore) có gần 40% lượng hàng hải thương mại toàn cầu đi qua thì TP Hồ Chí Minh có khoảng 30% thương mại hàng hải toàn cầu đi qua; hạ tầng giao thông lại thuận tiện hơn khi có cả metro, cao tốc, cảng biển, có đường thủy, đường hàng không (trong khi cảng Marina Bay không có đường thủy).

Dự kiến dự án cần tổng vốn đầu tư khoảng 10 tỷ USD, trong đó hạ tầng cảng khoảng 5 tỷ USD, hạ tầng phụ trợ 4 tỷ USD và 1 tỷ USD cho hạ tầng mềm.

Ông Phạm Quốc Long. (Ảnh: Thảo Nguyên)

Để dự án có thể thực hiện thí điểm “công - tư đồng kiến quốc”, theo ông Long, khu vực công cần xây dựng quy hoạch tổng thể, liền lạc cảng Cái Mép - Khu thương mại tự do; phân khu chức năng; có chính sách dành cho nhà đầu tư tầm cỡ quốc gia, bảo đảm năng lực tài chính và ngân sách; kiến tạo môi trường năng động với thủ tục hành chính tinh giản, được số hóa.

Khu vực tư sẽ đồng hành nghiên cứu và cam kết tư vấn trong giai đoạn quy hoạch; đồng thời cam kết đầu tư, bảo đảm tiến độ, trách nhiệm xã hội. Dự án sẽ mang lại giá trị tổng thể cho toàn nền kinh tế gồm các chủ thể Nhà nước - doanh nghiệp cảng - doanh nghiệp xuất nhập khẩu - hãng tàu; đặc biệt khu vực tư cam kết đưa giá bốc dỡ container tiệm cận bình quân khu vực và thế giới - tương ứng với quy mô, tiềm năng và chất lượng.

Cam kết sẽ giảm chi phí logistics 10 - 15%

Dự án khu logistics số 1 cảng Liên Chiểu (Đà Nẵng) và Khu công nghiệp Ninh Diêm (Khánh Hòa) cũng là một dự án được chờ đợi để có thể giảm chi phí logistics vốn là “điểm nghẽn” nhiều năm, làm giảm sự cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.

Với 2 dự án này, nhà đầu tư cam kết sẽ giảm chi phí logistics 10 - 15%, tạo 500 - 800 việc làm giai đoạn đầu, 3.000 - 5.000 việc làm khi hoàn chỉnh; thúc đẩy phát triển đô thị Tây Bắc Đà Nẵng, hình thành cộng đồng dịch vụ - dân cư mới. Chuyển dịch sinh kế người dân từ nông/ngư nghiệp sang dịch vụ - logistics.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa những cam kết này, ông Phạm Hồng Điệp - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Shinec cho rằng, trên tinh thần “công - tư đồng kiến quốc”, cần có sự phối hợp, chung tay của cả khu vực Nhà nước và tư nhân để giảm bớt gánh nặng tài chính cho dự án.

Theo đó, ông Điệp đề xuất vốn ngân sách nhà nước khoảng từ 20 - 25% dành cho công tác phục vụ giải phóng mặt bằng đền bù, hỗ trợ tái định cư; vốn doanh nghiệp tư nhân sẽ khoảng 40 - 75% bao gồm vốn chủ sở hữu và vốn vay tín dụng; vốn đầu tư nước ngoài (FDI & đối tác chiến lược) dự kiến 20 - 25% (sẽ cân đối với vốn DN tư nhân) và 10% từ vốn hỗ trợ ưu đãi, tài chính xanh từ các nguồn vốn tín dụng xanh, ODA, quỹ khí hậu và phát triển bền vững.

Ông Điệp khẳng định, Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, định hướng và bảo đảm nền tảng thể chế hạ tầng cho sự tham gia hiệu quả của khu vực tư nhân. Đây là điều kiện tiên quyết để khơi thông nguồn lực xã hội, bảo đảm tính công bằng, nguồn lực trong phát triển. Đồng thời thông tin dự án sẽ được công khai, có cơ chế đối thoại thường xuyên giữa Nhà nước - doanh nghiệp - cộng đồng.

Theo đó, Nhà nước có trách nhiệm xây dựng và ban hành các quy hoạch phát triển ngành, vùng và lĩnh vực, đồng thời thiết lập có chế đặc thù để khuyến khích đầu tư. Ngoài ra, cần tập trung nguồn lực cho các hạng mục hạ tầng công cộng có tính chất khung “xương sống” bao gồm giao thông kết nối liên vùng, hệ thống điện, cấp thoát nước, viễn thông và công tác giải phóng mặt bằng. Còn Công ty Shinec sẽ có trách nhiệm huy động và bố trí nguồn vốn theo quy mô từng dự án.

Nhật Thu