Giám đốc thẩm: Tăng cường kiểm soát hoạt động xét xử

Giám đốc thẩm các vụ án sai phạm nghiêm trọng

Thời gian qua, Ủy ban Thẩm phán TAND tỉnh Đồng Nai đã đưa ra xét xử nhiều vụ, việc theo thủ tục giám đốc thẩm. Các vụ việc được lựa chọn giải quyết giám đốc thẩm chủ yếu là những trường hợp có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng, sai sót trong việc áp dụng pháp luật hoặc xuất hiện tình tiết quan trọng mới có khả năng làm thay đổi cơ bản nội dung giải quyết vụ án.

Điển hình như vụ tranh chấp hợp đồng vay tài sản giữa nguyên đơn là chị M.Q. (35 tuổi, ngụ xã Nha Bích, tỉnh Đồng Nai) và bị đơn là vợ chồng chị D.T.H. (35 tuổi, cùng ngụ xã Nha Bích). Cụ thể, tháng 7-2024, TAND thị xã Chơn Thành, tỉnh Bình Phước (nay là TAND khu vực 10, tỉnh Đồng Nai) đã ban hành quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự. Theo đó, vợ chồng chị H. phải trả cho chị Q. số tiền nợ gốc còn lại là 90 triệu đồng.

Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân tỉnh Đồng Nai tiến hành phiên giám đốc thẩm đối với vụ án theo thẩm quyền mới. Ảnh: Tố Tâm

Tuy nhiên, đến tháng 4-2025, cơ quan công an phát hiện khoản tiền cho vay giữa các bên có lãi suất tương đương 180%/năm, đủ dấu hiệu cấu thành tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự. Đây là giao dịch làm thay đổi bản chất của quan hệ tranh chấp. Trên cơ sở đó, TAND tỉnh Đồng Nai đã ban hành quyết định kháng nghị giám đốc thẩm và Ủy ban Thẩm phán TAND tỉnh đã hủy quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự để giải quyết lại vụ việc theo đúng quy định pháp luật.

Tương tự, đầu tháng 12-2025, sau khi mở phiên xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm, TAND tỉnh Đồng Nai đã quyết định hủy quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự trong vụ tranh chấp hợp đồng góp vốn và nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn N.T.V. (34 tuổi) và bị đơn N.T.L. (38 tuổi), cùng ngụ xã Đồng Tâm, tỉnh Đồng Nai. Trước đó, các bên đã được tòa án công nhận thỏa thuận với nội dung chị V. nhận quyền sử dụng thửa đất và căn nhà đang tranh chấp, đồng thời hoàn trả cho chị L. số tiền 400 triệu đồng.

Tuy nhiên, quá trình rà soát cho thấy tại thời điểm thụ lý vụ án, chị L. đang có nghĩa vụ thi hành án trong một vụ việc dân sự khác với số tiền hơn 500 triệu đồng. Việc thỏa thuận chuyển giao nhà, đất giữa chị L. và V. (là 2 chị em ruột) có dấu hiệu tẩu tán tài sản, ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ 3. Do đó, Ủy ban Thẩm phán TAND tỉnh Đồng Nai đã hủy toàn bộ quyết định công nhận thỏa thuận và giao hồ sơ cho TAND khu vực 9, tỉnh Đồng Nai xét xử sơ thẩm lại.

Nâng cao chất lượng xét xử, đảm bảo công bằng

Theo lãnh đạo ngành tòa án, dưới tác động của cuộc cải cách hệ thống tòa án có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, thủ tục giám đốc thẩm được giao cho TAND cấp tỉnh thực hiện là một trong những thay đổi quan trọng nhằm tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu quả xét xử trong hệ thống tư pháp Việt Nam.

Trước đây, quyền và trách nhiệm giải quyết giám đốc thẩm đối với các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật thuộc về Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao và Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao. Tuy nhiên, với việc bãi bỏ TAND cấp cao và điều chỉnh thẩm quyền theo Luật sửa đổi Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2025 và Luật Tổ chức TAND năm 2025 thì TAND cấp tỉnh chính thức được trao thẩm quyền giải quyết thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với các bản án, quyết định của TAND khu vực (trước đây là cấp huyện) đã có hiệu lực pháp luật nhưng bị kháng nghị.

Quy trình thủ tục giám đốc thẩm tại TAND cấp tỉnh trải qua nhiều công đoạn, từ tiếp nhận hồ sơ cho đến xét xử. Việc giao thủ tục giám đốc thẩm cho TAND cấp tỉnh có ý nghĩa rất lớn trong thực tiễn như: Giảm tải cho cơ quan xét xử cấp cao, phân cấp thẩm quyền một cách hợp lý và phù hợp với cấu trúc mới của hệ thống tòa án. Giảm thời gian giải quyết hoặc giải quyết kịp thời các kháng nghị giám đốc thẩm phát sinh trong phạm vi địa phương...

Tố Tâm