Giảm rác thải nhựa đại dương

Nước ta có bờ biển dài khoảng 3.260km, bắt đầu từ tỉnh Quảng Ninh và kết thúc tại Kiên Giang, đi qua 28 tỉnh, thành phố. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế biển, đồng thời bảo đảm sinh kế cho người dân vùng biển. Tuy nhiên, mỗi năm các vùng biển nước ta gánh khoảng 730.000 tấn rác thải nhựa, khiến Việt Nam trở thành một trong 10 quốc gia nhiều nhất thế giới.

Dự án nghiên cứu “Nguồn phát thải, nơi tích tụ và các giải pháp nhằm giảm thiểu tác động của rác thải nhựa đến cộng đồng ven biển ở Việt Nam” (Dự án 3SIP2C) là dự án hợp tác giữa Đại học Heriot-Watt (Vương quốc Anh) và sáu đối tác tại Việt Nam, gồm: Đại học Phenikaa, Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển, Trường đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội… thực hiện tại một số tỉnh thuộc Đồng bằng sông Hồng, đảo Cát Bà (Hải Phòng) và tỉnh Bến Tre.

Sau hơn ba năm, nhóm nghiên cứu đã thu được một số kết quả khả quan. Nhiều thông tin mới, có giá trị đối với một số lĩnh vực được công bố trên các tạp chí khoa học uy tín, góp phần khẳng định tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa tại một số địa phương ven biển đang ngày càng trở nên nghiêm trọng.

Theo kết quả của mô hình vận chuyển chất thải nhựa, gió mùa và bão ảnh hưởng đáng kể đến sự phân bố và đường đi của rác nhựa nổi. Cụ thể, vào mùa gió Đông Bắc thì khoảng 76,1% lượng rác nhựa lớn được trôi dạt về phía nam; khoảng 23% tích tụ ở bờ biển thuộc Đồng bằng sông Hồng. Ngược lại, vào mùa gió Tây Nam có khoảng 42% lượng rác nhựa theo gió dạt ra ngoài khơi vịnh Bắc Bộ…

Hướng di chuyển của các loại rác nhựa cũng thường thay đổi vào trước và sau các cơn bão, đợt thủy triều.

Quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học cũng chỉ ra những khu vực thường là điểm nóng về ô nhiễm vi nhựa gồm đảo Cát Bà và vịnh Cát Bà. Trên sông Hồng, các điểm tích tụ rác tăng dần theo hướng từ thượng nguồn, hạ lưu ra đến cửa biển.

Tiến sĩ Ngô Thị Thúy Hường, Trưởng nhóm Nghiên cứu hóa môi trường và Độc học sinh thái, Khoa Công nghệ sinh học, Hóa học và Kỹ thuật môi trường, Trường đại học Phenikaa, đồng thời là đồng Giám đốc Dự án 3SIP2C tại Việt Nam, cho biết: Nhóm đưa ra nhiều thông tin mới về thực trạng ô nhiễm, phân bố của rác thải nhựa. Rác thải nhựa không tích tụ ở một nơi, một khu vực mà có sự dịch chuyển từ trong đất liền ra bờ biển, cửa sông, các con lạch do tác động của thời tiết; các loại rác nhựa xuất hiện theo mùa, đặc điểm địa lý; ý thức người dân ven biển và khách du lịch cũng góp phần ảnh hưởng số lượng phát thải nhựa.

Bên cạnh đó, ô nhiễm rác thải nhựa đại dương cũng ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động đánh bắt, nuôi trồng và khai thác thủy sản, du lịch biển, nhất là sức khỏe con người. Cụ thể, một số loại vi khuẩn gây bệnh, vi khuẩn kháng kháng sinh (ARBs) và gien kháng kháng sinh (ARGs) được tìm thấy trên bề mặt vi nhựa, tiềm ẩn nguy cơ lây lan các bệnh nguy hiểm và kháng kháng sinh. Đáng chú ý, các gene kháng nhiều loại thuốc kháng sinh (đa kháng) được phát hiện trong màng sinh học trên bề mặt vi nhựa, làm tăng thêm mức độ nghiêm trọng.

“Tổ chức Y tế Thế giới và các chuyên gia nhận định, kháng kháng sinh (AMR) là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với y học hiện đại, làm suy giảm khả năng điều trị các bệnh nhiễm trùng và thực hiện các thủ thuật quan trọng như hóa trị ung thư, ghép tạng, hay phẫu thuật. Dự kiến đến năm 2050, AMR có thể gây ra số ca tử vong vượt qua cả ung thư, đe dọa nghiêm trọng đến hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn cầu. Nếu con người thường xuyên sử dụng thực phẩm nhiễm vi nhựa, nhất là vi nhựa mang theo vi khuẩn kháng kháng sinh, có thể gây tác động tiêu cực đến sức khỏe” - Tiến sĩ Ngô Thị Thúy Hường chia sẻ.

Những kết quả nghiên cứu vừa qua cũng góp phần giúp các nhà khoa học, giảng viên,… có động lực tiếp tục đi sâu, tìm hiểu về tác động của ô nhiễm rác nhựa đến cộng đồng, đồng thời khuyến nghị nhiều giải pháp nhằm giảm rác thải nhựa ra môi trường như: Tập huấn, tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của rác thải nhựa; hướng dẫn ngư dân sau khi đánh cá nên mang rác thải về đất liền; thu gom, xử lý rác theo quy trình công nghệ thay vì chôn lấp; vận động người tiêu dùng sử dụng các sản phẩm thay thế nhựa, đồng thời có chính sách ưu đãi để khuyến khích các nhà sản xuất; bố trí các cơ sở hạ tầng trong việc quản lý, tái chế và xử lý chất thải nhựa và thực hiện tốt chính sách về giảm thải rác thải nhựa; đẩy mạnh hợp tác thực hiện các cam kết quốc tế về rác thải nhựa một cách hiệu quả.

NHẬT MINH

NHẬT MINH