Giảm số năm đóng, tạo động lực tăng diện bao phủ bảo hiểm xã hội

Chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội tại Tiền Giang.

Số người tham gia BHXH ổn định thì quỹ BHXH cũng ổn định, bảo toàn để chi trả cho người lao động sau này.

*PV: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) mới đây đã có dự thảo tờ trình Chính phủ đề nghị xây dựng Luật BHXH (sửa đổi). Một nội dung đáng chú ý trong số đó là đề xuất sửa đổi điều kiện hưởng lương hưu, theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15, hướng tới 10 năm. Từ góc nhìn của cơ quan thực hiện chính sách BHXH, bà có bình luận gì về đề xuất này?

Bà Đinh Thị Thu Hiền: Theo quy định của Luật BHXH 2014, điều kiện thời gian tối thiểu tham gia BHXH để có cơ hội được hưởng chế độ hưu trí phải đủ 20 năm. Điều này dẫn đến nhiều người lao động do có thời gian tham gia BHXH ngắn nên khi hết tuổi lao động, khi không thể làm việc có thu nhập thì không tích lũy đủ số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu. Số liệu thống kê cho thấy số người đang tham gia BHXH rời bỏ hệ thống BHXH trước tuổi nghỉ hưu là khá lớn.

Bà Đinh Thị Thu Hiền

Trong giai đoạn 2012 - 2020, nếu như năm 2016 có hơn 600.000 người hưởng BHXH một lần thì đến năm 2020 có 880.000 người ra khỏi hệ thống BHXH vì hưởng BHXH một lần, trong khi năm 2020 cả nước chỉ có khoảng hơn 1 triệu người tham gia vào hệ thống BHXH, số người vào hệ thống BHXH và số người ra khỏi hệ thống là gần như bằng nhau. Điều này rất đáng suy nghĩ cho chính sách an sinh xã hội lâu dài của đất nước và chúng ta khó có thể thực hiện được mục tiêu BHXH toàn dân.

Để thực hiện được mục tiêu của Nghị quyết số 28-NQ/TW: đến năm 2021 có khoảng 45% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, đến năm 2030 có khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội thì chính sách cần sửa đổi điều kiện thuận lợi hơn để tạo cơ hội cho người lao động lớn tuổi được hưởng lương hưu. Việc đưa ra đề xuất theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí chính là để đáp ứng được nguyện vọng của đông đảo người lao động mong muốn được đảm bảo an sinh xã hội lâu dài, được hưởng chế độ hưu trí khi về già.

*PV: Việc đề xuất giảm số năm đóng BHXH tối thiểu này có ảnh hưởng gì tới đảm bảo cân đối quỹ hưu trí và tử tuất không, thưa bà?

Bà Đinh Thị Thu Hiền: Việc đề xuất giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí cũng tác động đến quỹ BHXH ở một góc độ nào đó. Tuy nhiên, nhìn về tổng thể chung người lao động không hưởng lương hưu thì cũng hưởng BHXH một lần. Chính vì vậy, chính sách này tạo động lực để người lao động có niềm tin chắc chắn mình sẽ được hưởng lương hưu để không nhận BHXH một lần, người lao động cũng sẽ có động lực tham gia BHXH tự nguyện đóng góp vào quỹ BHXH để được hưởng lương hưu ở mức cao hơn, góp phần tăng diện bao phủ BHXH. Số người tham gia BHXH ổn định thì quỹ BHXH cũng ổn định, bảo toàn để chi trả cho người lao động sau này. Tất nhiên chúng ta cần tuyên truyền để người lao động hiểu được dù có thể mức lương hưu chưa cao do thời gian đóng BHXH ngắn nhưng là khoản quyền lợi rất quý so với việc tuổi già không có lương hưu.

Nội dung sửa đổi giảm thời gian đóng BHXH để được hưởng chế độ hưu trí là một trong những nội dung sửa đổi chế độ hưu trí và tiến hành đồng bộ với các đề xuất khác liên quan đến điều chỉnh cách tính hưởng chế độ, đảm bảo sự linh hoạt của thiết kế chính sách đồng thời với tính bền vững về mặt xã hội và tài chính của hệ thống an sinh xã hội thông qua bảo đảm cân đối quỹ hưu trí trong dài hạn, nội dung này nằm trong 11 nội dung cải cách chính sách BHXH tại Nghị quyết số 28-NQ/TW.

*PV: Một trong những lý do khiến nhiều lao động không tham gia BHXH đã được họ chỉ ra là do thời gian tham gia để được hưởng lương hưu dài. Vậy bà có cho rằng, khi giảm số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu sẽ giúp chính sách hấp dẫn hơn, qua đó tăng độ bao phủ BHXH?

Bà Đinh Thị Thu Hiền: Thực tế là ngành BHXH đang gặp khó khăn nhất định trong việc phát triển đối tượng tham gia BHXH. Tuy được đổi mới, bổ sung, nhưng chính sách BHXH hiện nay vẫn đang tồn tại nhiều vấn đề bất cập. Độ bao phủ BHXH tăng chậm, việc mở rộng và phát triển đối tượng tham gia BHXH còn dưới mức tiềm năng do rất nhiều nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân khiến người lao động không tham gia BHXH là do thu nhập của họ còn thấp, chưa ổn định nên chưa có tích lũy để đóng BHXH trong khi điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu hiện nay khá dài (20 năm) làm nản lòng họ. Việc đề xuất chính sách giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí sẽ đạt yêu cầu về sự linh hoạt của chính sách, tăng tính hấp dẫn. Đó cũng là động lực để người lao động có niềm tin chắc chắn mình sẽ có cơ hội được hưởng lương hưu để không nhận BHXH một lần; có động lực tham gia BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu ở mức cao hơn, góp phần tăng diện bao phủ BHXH và cuối cùng là đạt mục tiêu an sinh xã hội.

*PV: Xin cảm ơn bà!

65% người sau độ tuổi nghỉ hưu không có lương hưu

Bà Đinh Thị Thu Hiền cho biết, tính đến cuối năm 2020, Việt Nam có khoảng 14,1 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu (từ 55 tuổi trở lên đối với nữ; từ 60 tuổi trở lên đối với nam). Trong số đó, chỉ có khoảng trên 3,1 triệu người đang được hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội hàng tháng (chiếm 22,1%) tổng số người sau độ tuổi nghỉ hưu. Nếu tính cả những người đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (1,8 triệu người) thì tổng cộng có khoảng gần 5 triệu người (chiếm 35%) được hưởng các khoản trợ cấp hàng tháng. Như vậy, cho đến nay vẫn còn khoảng 9,2 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu (chiếm 65%) chưa thuộc diện bao phủ của hệ thống bảo hiểm xã hội hoặc tầng an sinh xã hội nào khác.

Luyện Vũ (thực hiện)