Gián điệp Israel, Ukraine đã lợi dụng và luồn lách công nghệ thế nào?

Khi Israel phát động chiến dịch Sư tử nổi dậy nhằm vào Iran hồi tháng 6, một mạng lưới các điệp viên bí mật đã đóng vai trò quan trọng trong việc làm tê liệt hệ thống phòng thủ của Tehran.

Theo tờ The Wall Street Journal, một số điệp viên bí mật nhất không phải là gián điệp chuyên nghiệp hay lính đặc nhiệm mặc quân phục ngụy trang. Họ là những người dân địa phương bình thường được trang bị các thiết bị công nghệ cao của Israel.

Hai sự kiện, một chiến thuật

Theo tờ báo, cơ quan tình báo Israel Mossad đã dành nhiều năm để xác định và bồi dưỡng một lực lượng thầm lặng bên trong Iran. Theo một số nguồn tin, tại các trại bí mật bên ngoài lãnh thổ Iran, Israel đã huấn luyện các tân binh này vận hành các thiết bị tự động và điều khiển từ xa tinh vi.

Sau đó, Mossad hướng dẫn họ thực hiện các hoạt động thường nhật trên khắp Iran. Đây được xem là "chiến dịch ngăn kéo" – một cách ví von về chiến dịch được giữ kín cho đến khi dùng thì phải "mở ngăn kéo" và lấy ra sử dụng.

Khói bốc lên sau cuộc tấn công của Israel vào một địa điểm tại Iran vào tháng 6. Ảnh: AFP

Vào ngày 13-6, Israel tiến hành chiến dịch Sư tử trỗi dậy tấn công vào Iran. Theo các nguồn tin, đó cũng là khi các điệp viên được bố trí chiến lược đã sử dụng rocket, máy bay không người lái (UAV) và các loại vũ khí khác được buôn lậu vào Iran để phá hủy các hệ thống phòng không, bệ phóng tên lửa của Iran.

Vài tuần trước chiến dịch Sư tử trỗi dậy, tại châu Âu, Ukraine đã sử dụng một kịch bản tương tự để tấn công hạm đội máy bay ném bom chiến lược của Nga bằng máy bay không người lái mang chất nổ. Đợt tấn công này được phía Ukraine gọi là chiến dịch Mạng nhện.

Theo The Wall Street Journal, người đóng góp chính cho việc thực hiện chiến dịch mạng nhện là ông Artem Tymofeyev và vợ. Ông Tymofeyev có công việc hàng ngày là làm DJ, còn vợ ông làm thợ xăm.

Giống như các điệp viên của Israel ở Iran, ông Tymofeyev và vợ hòa nhập vào xã hội Nga. Họ đã sử dụng các công nghệ tiên tiến do các nhà tình báo cấp cao ở Ukraine cung cấp, chuẩn bị chiến dịch Mạng nhện tại một nhà kho trên lãnh thổ Nga, nằm ngay cạnh trụ sở FSB (Tổng cục An ninh Liên bang Nga).

Theo Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, tổng cộng có 117 UAV được sử dụng trong chiến dịch với số lượng người điều khiển tương ứng.

Có thể thấy rằng, điểm chung là trong năm qua, Ukraine và Israel đã thể hiện sự kết hợp mạnh mẽ giữa hoạt động gián điệp truyền thống với trang thiết bị hiện đại, mang lại tác động to lớn cho các cuộc xung đột họ liên quan.

Sự chuyển đổi này có được nhờ vào các thiết bị điện tử, pin và chất nổ ngày càng nhỏ gọn. Việc thu nhỏ, đặc biệt là các bộ nguồn, cho phép các cơ quan tình báo trang bị cho các điệp viên tại hiện trường những khả năng mà chỉ mới vài năm trước là điều không thể tưởng tượng nổi.

Lựa chọn không thể khác của hoạt động tình báo

Với sự ra đời của các thiết bị điều khiển từ xa, tự động mạnh mẽ, những người triển khai các vũ khí như UAV không cần phải là những chuyên gia dày dạn kinh nghiệm. Những người nghiệp dư với đào tạo tối thiểu có thể thực hiện các bước quan trọng trong các nhiệm vụ lớn, chẳng hạn đặt thiết bị hoặc vận hành chúng gần các mục tiêu khó tiếp cận. Vì là người địa phương, họ có thể ẩn nấp hoặc trốn thoát trước khi bị tấn công.

“Chúng tôi không còn tìm kiếm một đặc vụ đơn độc nữa. Giờ đây, con người đang ở tuyến đầu của một chiến dịch rất phức tạp” – ông Eran Lerman, cựu quan chức cấp cao trong Hội đồng An ninh Quốc gia Israel và quan chức tình báo quân sự cấp cao, cho biết.

Các cơ quan tình báo từ lâu đã sử dụng công nghệ một cách sáng tạo. Nhưng công nghệ cũng được sử dụng để chống lại gián điệp. Đó chính là lý do tại sao các tổ chức tình báo đang tìm kiếm các điệp viên địa phương, vốn không nằm hàng ngũ của họ.

Việc giám sát diện rộng, theo dõi điện tử và lập hồ sơ sinh trắc học khiến các hoạt động bí mật truyền thống không còn hiệu quả như trước đây. Chính Mossad cũng từng ghi nhận thất bại trong hoạt động gián điệp khi thành viên của họ bị lộ tẩy vì bị camera an ninh quay trúng.

Các cơ quan tình báo nhận thấy những hệ lụy sâu sắc trong những thất bại gần đây. Công cụ và phương pháp gián điệp truyền thống không thể sử dụng hiệu quả được do sự phát triển của công nghệ.

Các UAV được cho là do Ukraine sử dụng trong các cuộc tấn công phối hợp nhằm vào các căn cứ không quân của Nga vào tháng 6. Ảnh: CNN

“Tác động của sinh trắc học là rất lớn” – ông Alon Kantor, một nhà đầu tư người Israel chuyên về công nghệ an ninh, cho biết.

Ông Kantor cho hay cách đây không lâu, chỉ cần một vài tài liệu là có thể thiết lập một danh tính giả. Trong một thế giới số hóa, điều này không còn dễ dàng nữa.

Điểm chung giữa hoạt động tình báo Israel và Ukraine

Các cựu quan chức tình báo Israel cho biết họ nhận ra rằng thay vì cử người của mình đi làm nhiệm vụ ở nước ngoài, họ cần tìm những người địa phương có thể thực hiện các yếu tố quan trọng thay mặt cho Israel.

Năm 2018, Israel cũng đã tận dụng mạng lưới gián điệp để giúp đánh cắp kho tài liệu hạt nhân của Tehran và đưa chúng ra khỏi Iran Các quan chức Israel cho biết kho này bao gồm khoảng 50.000 trang in và 183 đĩa máy tính.

The Wall Street Journal dẫn nguồn tin cho biết năm 2020, Mossad đã tuyển mộ các điệp viên bên trong Iran để giúp bố trí một khẩu súng máy robot, được giấu trong thùng sau của một chiếc xe bán tải đang đậu, dọc theo tuyến đường đi làm của ông Mohsen Fakhrizadeh – nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran và ám sát ông này.

Theo các quan chức tình báo Israel, tháng 6 năm nay, các điệp viên địa phương của Israel đã phá hủy hệ thống phòng không của Iran, phát hiện các mục tiêu có giá trị cao trước và trong các cuộc tấn công.

Các công nghệ bí mật mới không chỉ trao quyền cho các điệp viên địa phương mà còn giúp cho công việc của nhân viên tình báo chuyên nghiệp trở nên dễ dàng hơn. Năm 2024, các điệp viên tình báo Israel đã kích nổ từ xa các chất nổ được giấu trong máy nhắn tin và bộ đàm của các thành viên nhóm vũ trang Hezbollah, gây thiệt hại nghiêm trọng cho nhóm này và khiến 12 người thiệt mạng.

Theo The Wall Street Journal, không quốc gia nào áp dụng công nghệ mới và những bài học của Israel một cách tích cực hơn Ukraine.

Kể từ khi xung đột tại Ukraine bùng phát vào năm 2022, Kiev đã sử dụng một cách sáng tạo các UAV thương mại để trinh sát, xác định mục tiêu và thả chất nổ tự chế. Quân đội Ukraine đã tận dụng thông tin tình báo về vị trí quân đội Nga, được tổng hợp thông qua phần mềm tình báo.

Kiev đã tăng cường loại bỏ những người còn ủng hộ Nga trong cơ quan tình báo của Ukraine và bắt đầu chuyên nghiệp hóa theo mô hình của Mossad.

Hình ảnh được cho là các gián điệp hoạt động phục vụ cho đợt tấn công của Israel vào Iran hồi tháng 6. Ảnh: MOSSAD/CNN

Ukraine cũng đã khai thác triệt để những lợi thế ít ỏi của họ cho các hoạt động bí mật. Các điệp viên Ukraine thành thạo trong việc tiếp cận mục tiêu vì hầu hết người Ukraine đều nói tiếng Nga và nhiều người có hộ chiếu, người thân hoặc nhà ở Nga, cho phép họ hòa nhập vào xã hội Nga.

Công nghệ cho phép Ukraine điều hành chiến dịch từ xa, nhưng nó cũng đặt ra những thách thức về kỹ thuật, vì ngay cả các kết nối kỹ thuật số cũng cần thời gian để truyền tải thông tin.

UAV sẽ tấn công các mục tiêu cách xa người điều khiển tới gần 5.000 km, vì vậy tín hiệu video sẽ bị chậm một chút, có thể gây ra độ trễ và có thể làm hỏng các cuộc tấn công. Theo những người tham gia vào công việc này, các nhà hoạch định của Ukraine đã cẩn thận xây dựng phần mềm và các kênh liên lạc để giảm thiểu độ trễ.

KHOA ĐIỀM