Gián điệp mạng trong Thương chiến Mỹ-Trung

Một trong những vấn đề đang gây nhức nhối cho mối quan hệ Trung - Mỹ là các cáo buộc về gián điệp mạng. Theo giới chức Mỹ, trong những năm gần đây, tin tặc Trung Quốc đã đột nhập mạng máy tính của nhiều doanh nghiệp Mỹ, đánh cắp nhiều tài sản trí tuệ và bí mật thương mại gây thiệt hại cho nền kinh tế Mỹ mỗi năm lên tới hơn 250 tỷ USD. Còn về phía Trung Quốc cũng đã cáo buộc Mỹ thực hiện “hàng chục nghìn” cuộc tấn công mạng và đánh cắp dữ liệu nhạy cảm. Đáng chú ý, phần mềm mã độc “Trojan horse” được cho là do Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA) cài đặt đã được phát hiện trong hàng trăm hệ thống thông tin quan trọng ở Trung Quốc.

Cơ quan An ninh Quốc gia (NSA) và Dịch vụ An ninh Trung tâm tại lối vào trụ sở NSA.

Kiểm soát được không gian mạng sẽ thống trị tương lai

Trong những năm gần đây, không gian mạng đã phát triển trở thành một lĩnh vực quan trọng của quan hệ quốc tế, giống như biển cả và không gian vũ trụ trong những thế kỷ trước. Không gian mạng có thể còn quan trọng hơn đối với các mối quan hệ quốc tế trong tương lai vì không gian mạng mang tính toàn cầu, không dễ phân chia thành các phạm vi trong nước và quốc tế, và tham gia hầu hết các hoạt động của đời sống con người.

Mỹ đã đi đầu trong cuộc cách mạng này ngay từ ngày đầu tiên. Trung Quốc là nước đi sau đáng kể, nhưng họ đang nhanh chóng bắt kịp. Đây không phải là một sự tình cờ mà là kết quả của một chiến lược có ý thức của Trung Quốc. Trong những năm gần đây, giới lãnh đạo Trung Quốc nói chung đã rất nỗ lực để ghi nhận và phân tích những phát triển trong lĩnh vực không gian mạng, để nêu rõ quan điểm của Trung Quốc về quản trị không gian mạng với các đặc trưng của nước này, và sau đó là thúc đẩy phát triển tư tưởng chiến lược “nhạy bén nắm bắt cơ hội lịch sử để phát triển không gian mạng trong nỗ lực tăng cường sức mạnh của đất nước”.

Các nhà lãnh đạo nhấn mạnh vai trò trung tâm của mặt trận này đối với sự phát triển của Trung Quốc, lưu ý rằng “sự phát triển của không gian mạng cần đóng góp cho động lực của Trung Quốc phát triển một nền kinh tế hiện đại hóa và đạt được sự phát triển chất lượng cao, và theo mô hình mới của công nghiệp hóa, đô thị hóa và hiện đại hóa nông nghiệp”.

Do đó, Trung Quốc dường như quyết tâm không bị bỏ lại phía sau trong không gian mạng. Về phần mình, Mỹ cho thấy quyết tâm không kém trong việc duy trì và tận dụng lợi thế trong lĩnh vực quan trọng này, cả về chính trị - an ninh và kinh tế - công nghiệp. Và sự cạnh tranh này rõ ràng đang tác động nhưng cũng bị ảnh hưởng bởi những căng thẳng rộng lớn hơn trong mối quan hệ thương mại Mỹ -Trung, vốn đã có những bước ngoặt mạnh mẽ trong thời gian gần đây.

Theo ông Greg Austin, tác giả của một báo cáo do Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) công bố hồi năm ngoái, Mỹ vẫn là nước đứng đầu thế giới về không gian mạng và có khả năng giữ vị trí này trước Trung Quốc ít nhất cho đến năm 2030, cho dù Trung Quốc đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong củng cố năng lực không gian mạng kể từ năm 2014, nhưng vẫn chưa “đủ để thu hẹp khoảng cách” với Mỹ.

Nhiều cuộc tấn công kinh tế được cho là của các tin tặc có nguồn gốc từ Trung Quốc.

“Chính trị hóa không gian mạng”

Nền kinh tế toàn cầu hiện nay phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng an ninh mạng. Tuy nhiên, hệ thống này lại thiếu bảo mật an ninh thích hợp, không được quản lý tốt và là điểm nóng cho sự cạnh tranh, đối đầu tiềm tàng giữa các nước lớn. Các quốc gia đều lo ngại về khả năng cạnh tranh chiến lược trên không gian mạng, bao gồm cả tấn công mạng và gián điệp mạng.

An ninh mạng đã nhanh chóng nổi lên như một vấn đề an ninh quốc gia quan trọng và là tâm điểm cạnh tranh chiến lược giữa các nền kinh tế lớn do sự phát triển nhanh chóng và phổ biến của công nghệ thông tin mạng. Sự phức tạp của không gian mạng chính là xác định đặc điểm của nó. Chính sách an ninh mạng bao gồm các vấn đề an ninh, kinh tế và xã hội được liên kết với nhau. Chính vì vậy, sự phụ thuộc kinh tế đáng kể giữa Bắc Kinh và Washington cũng như sự cạnh tranh và không tin tưởng vào các vấn đề an ninh đã được làm nổi bật bởi sự phụ thuộc vào không gian mạng.

Việc kiểm soát và sử dụng các nguồn thông tin đã trở thành chiến lược then chốt để một quốc gia tham gia và tạo ảnh hưởng trên trường toàn cầu. Không chỉ là mối quan tâm kỹ thuật, an ninh mạng đã dần trở thành một vấn đề chính trị trong nền chính trị toàn cầu.

“Chính trị hóa không gian mạng” mô tả việc sử dụng rộng rãi an ninh mạng như một công cụ chính trị và số hóa rộng rãi các công cụ tuyên truyền. Hơn nữa, “chính trị hóa không gian mạng” xuất hiện từ mối quan hệ giữa hệ thống mạng và cấu trúc chính trị. Hệ thống mạng đóng góp đáng kể vào an ninh quốc gia, vừa là nguồn thông tin chính trị, vừa là diễn đàn để trao đổi các quan điểm chính trị.

Không gian mạng thường đại diện cho lĩnh vực công, trong khi Internet nuôi dưỡng lĩnh vực công chính trị với các chức năng chính bao gồm can dự chính trị, thiết lập chương trình nghị sự, theo dõi dư luận, truyền thông chính trị và quản lý chính trị. Hơn nữa, lĩnh vực công chính trị và an ninh chính trị quốc gia đều được hưởng lợi rất nhiều từ Internet.

Không gian mạng trên thực tế đã phát triển thành một loại cấu trúc chính trị. Ngoài ra, cuộc đấu tranh giành quyền thống trị mạng đã được nâng lên thành lợi ích quốc gia, trong đó chính sách ngoại giao an ninh mạng là trung tâm. Mối quan hệ giữa các nước, sự phát triển của không gian mạng, và tác động của thông tin và công nghệ mạng đối với chính trị toàn cầu đều gắn bó với nhau trong hoạt động chính trị an ninh mạng.

Cụ thể, các vấn đề an ninh mạng đã trở thành một nguyên nhân gây bất đồng ngày càng lớn trong quan hệ song phương giữa Mỹ và Trung Quốc. Căng thẳng Mỹ - Trung trong không gian mạng được minh chứng bằng cạnh tranh quân sự, các rào cản thương mại và hoạt động tình báo.

Gián điệp mạng gây thiệt hại cho nền kinh tế cả hai bên.

Gián điệp mạng cản trở Mỹ - Trung hợp tác

Gián điệp mạng lấy không gian mạng, công cụ mạng vừa là môi trường hoạt động, vừa là mục tiêu tấn công; không trực tiếp xâm nhập người vào lãnh thổ đối phương nhưng vẫn thực hiện được hành vi gián điệp; có tính ẩn danh, an toàn cao, ít gặp rủi ro. Phương thức hoạt động của gián điệp mạng là sử dụng mã độc, phần mềm chuyên dụng khai thác lỗ hổng bảo mật, tấn công hệ thống thông tin để đánh cắp thông tin bí mật; khai thác dịch vụ ứng dụng có độ phủ cao, đặc biệt là các ứng dụng điện thoại, máy tính bảng; giám sát thông tin nguồn mở của người dùng mạng xã hội.

Trung Quốc mới đây đã lên án các cuộc tấn công mạng do Mỹ thực hiện nhằm vào Đại học Bách khoa Tây Bắc của nước này và yêu cầu Mỹ đưa ra lời giải thích, đồng thời chấm dứt ngay lập tức mọi hành động phi pháp.

Theo các báo cáo, Mỹ đã thực hiện hàng chục nghìn cuộc tấn công mạng nhằm vào Trung Quốc và đánh cắp dữ liệu kỹ thuật quan trọng. Trong những năm gần đây, các tập đoàn Trung Quốc đã đưa ra nhiều báo cáo cáo buộc các cơ quan Mỹ tấn công mạng vào tài sản của Trung Quốc. Đáng chú ý, phần mềm mã độc “Trojan horse” được cho là do Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ cài đặt đã được phát hiện trong hàng trăm hệ thống thông tin quan trọng ở Trung Quốc mà có thể đã gây rò rỉ thông tin.

Tuy nhiên, cạnh tranh an ninh Mỹ - Trung có thể thấy rõ hơn nhiều khi nói đến sự phát triển không gian mạng. Các quan chức Trung Quốc tuyên bố rằng nước này là nạn nhân lớn nhất của các cuộc tấn công mạng, phần lớn bắt nguồn từ Mỹ. Trong khi đó, Mỹ luôn lập luận rằng “Trung Quốc đang thực hiện các cuộc tấn công mạng”.

Với tốc độ phát triển nhanh chóng của công nghệ không gian mạng, các mạng lưới truyền thông sẽ đóng một vai trò ngày càng lớn trong nền kinh tế quốc gia và sự phát triển xã hội của Trung Quốc. Ngoài ra, chính phủ, văn hóa, xã hội và an ninh quốc gia cũng ngày càng dựa vào công nghệ này.

Tầm quan trọng của không gian mạng đối với chính trị và an ninh quốc gia sẽ tiếp tục tăng lên, ý nghĩa chiến lược cũng như chính trị của an ninh mạng sẽ ngày càng rõ hơn. Tuy nhiên, mọi khẳng định và hành động của Bắc Kinh trong không gian mạng được Mỹ coi là nỗ lực nhằm củng cố “quyền lực chuyên chế” ở trong nước và giành lợi thế bằng cách đóng vai trò là “kẻ theo chủ nghĩa xét lại và kẻ phá vỡ luật lệ” trên chính trường toàn cầu.

Quan trọng nhất, cần nhận thức rằng các mối đe dọa an ninh mạng là mối lo ngại của tất cả các quốc gia, cộng đồng quốc tế cùng chịu trách nhiệm đảm bảo an ninh mạng. Bắc Kinh đề cao việc sử dụng hòa bình không gian mạng và sẵn sàng hợp tác với cộng đồng quốc tế để thúc đẩy hợp tác và thông tin liên lạc, chỉ trích sự thống trị trên không gian mạng toàn cầu, giải quyết tất cả các loại tấn công trên không gian mạng, thúc đẩy hệ thống quản trị Internet quốc tế đa phương, dân chủ và đáng tin cậy, hướng tới một cộng đồng có chung tương lai trên không gian mạng.

Các ứng dụng, dịch vụ và công nghệ mới liên quan đến mạng đang phát triển. Vì vậy, chắc chắn rằng các luật liên quan sẽ cần phải được sửa đổi. Bắc Kinh cho rằng các quốc gia trên thế giới nên coi trọng không gian mạng - không gian nhân tạo đầu tiên được tạo ra và phản đối kịch liệt chủ nghĩa quân phiệt Internet.

Trung Quốc là nước ủng hộ việc sử dụng không gian mạng cho các mục đích hòa bình. Theo Trung Quốc, Hiến chương Liên hợp quốc, các luật và quy tắc hiện hành về xung đột vũ trang cũng được áp dụng cho không gian mạng, đặc biệt là việc “không sử dụng vũ lực” và giải quyết hòa bình các xung đột quốc tế.

Hơn nữa, việc kết hợp các cuộc đối thoại thích hợp vào các cuộc trò chuyện đang diễn ra ở nhiều cấp độ là quan trọng hơn bao giờ hết. Việc Mỹ, Trung Quốc không có các kênh liên lạc và đàm phán để thảo luận các vấn đề trong lĩnh vực này là một vấn đề tồn tại từ lâu và càng trở nên trầm trọng hơn bởi tính nhạy cảm của chủ đề này, sự khác biệt về quan điểm và các biện pháp quyết đoán của cả hai chính phủ. Hai nước cũng phải tìm cách để phân biệt và giải quyết nhiều vấn đề khác nhau vì căng thẳng trên không gian mạng là đa chiều.

Đối thoại Kinh tế Toàn diện Mỹ - Trung có thể được sử dụng như một diễn đàn để thảo luận các mối quan tâm về thực tiễn kinh doanh liên quan đến không gian mạng. Các tuyên bố chính sách giữa hai bộ Quốc phòng có thể được sử dụng để thảo luận về các cuộc tập trận quan trọng và những thay đổi đối với chiến lược quốc phòng cũng như để đánh giá triển vọng thiết lập các hướng dẫn về hành vi vũ trang trên không gian mạng.

Trước khi quan hệ Mỹ - Trung trên không gian mạng xấu đi thì điều cần thiết là Washington cần phải nhanh chóng thay đổi hướng đi. Nếu không, căng thẳng sẽ gây nguy hiểm cho tương lai kỹ thuật số của cả hai hệ thống cũng như toàn cầu.

Sơn Hà (Tổng hợp)