Giao địa phương làm cao tốc được không?

Lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh đã chủ động báo cáo, đề xuất Trung ương cho phép được dùng ngân sách tỉnh để làm tuyến cao tốc Hạ Long - Hải Phòng (khánh thành tháng 9/2018). Ảnh: Quang Minh

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Phạm Minh Chính, tới đây sẽ thực hiện phân cấp đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông. Theo đó, quốc lộ, cao tốc đi qua tỉnh nào thì giao tỉnh đó làm chủ đầu tư. Khi đó, Bộ GTVT chỉ làm nhiệm vụ quản lý Nhà nước. Đây được cho là giải pháp đột phá để thực hiện mục tiêu phát triển 5.000km cao tốc đến năm 2030.

Từ mô hình Quảng Ninh

Cuối tuần qua, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đã có buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh, xung quanh mô hình tỉnh từng làm chủ đầu tư nhiều tuyến cao tốc theo phương thức đối tác công tư (PPP).

Ông Cao Tường Huy, Phó chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ninh cho biết, trong bối cảnh ngân sách hạn hẹp, tỉnh đã mạnh dạn nghiên cứu một số mô hình đầu tư nhằm kết hợp và huy động nguồn lực từ khối tư nhân và thí điểm đầu tư theo phương châm “lấy đầu tư công dẫn dẵt đầu tư tư”, với các hình thức: Lãnh đạo công - quản trị tư; Đầu tư công - quản lý tư; Đầu tư tư - sử dụng công...”, ông Huy cho hay.

Theo Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Cao Tường Huy, việc kêu gọi vốn cho các dự án giao thông ở Quảng Ninh không phải lúc nào cũng “thuận buồm xuôi gió”. Đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng là lĩnh vực đầu tư có vốn lớn và ẩn chứa nhiều rủi ro, nhưng hiện nay, chưa có chính sách phù hợp để khuyến khích, thu hút các doanh nghiệp tham gia vào và chưa có chính sách chia sẻ rủi ro đủ mạnh giữa Nhà nước và nhà đầu tư.
Mặt khác, hiện nay chưa có quy định cụ thể về công tác quản lý của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với các dự án đã hoàn thành đưa vào khai thác như: Quy định về nghiệm thu, quyết toán đối với các chi phí duy tu, bảo dưỡng thường xuyên và định kỳ; Quy định về xử lý các phát sinh liên quan đến công trình dự án như…

Bước ngoặt tháo gỡ “điểm nghẽn” về thể chế của Quảng Ninh trong việc huy động nguồn lực triển khai các dự án giao thông theo phương thức PPP là sau chuyến thăm, làm việc tại Quảng Ninh của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.

Từ những kiến nghị, đề xuất của Quảng Ninh, ngày 18/6/2014, Văn phòng Chính phủ đã có thông báo kết luận của Thủ tướng, nêu rõ việc Thủ tướng đồng ý về chủ trương đầu tư tuyến đường Hạ Long - Vân Đồn - Móng Cái theo các hình thức BOT, PPP.

Sau đó, tỉnh Quảng Ninh đã nhanh chóng ban hành kết luận về triển khai thí điểm đầu tư và quản lý theo hình thức đối tác công - tư trên địa bàn tỉnh; đồng thời, đã báo cáo và được Thủ tướng Chính phủ cho phép thực hiện thí điểm đầu tư theo các hình thức như trên.

Kết quả là, từ năm 2014 đến nay, Quảng Ninh đã có 7 dự án, với tổng số vốn 43.099 tỷ đồng được triển khai như cầu Bạch Đằng, cao tốc Hạ Long - Vân Đồn, Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn, cao tốc Vân Đồn - Móng Cái, Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long…

“Nổi bật trong việc tháo “điểm nghẽn” về thể chế chính là Trung ương đã cho Quảng Ninh cơ chế sử dụng ngân sách Nhà nước để đầu tư phần đường cao tốc để đảm bảo tính khả thi của các dự án. Chẳng hạn cao tốc Hạ Long - Hải Phòng dài 25km thì nhà đầu tư triển khai dự án cầu Bạch Đằng theo hình thức BOT dài 5,4km, ngân sách Quảng Ninh đầu tư tuyến dài 19,8km; cao tốc Hạ Long - Vân Đồn dài 59,6km, nhà đầu tư làm tuyến dài 53km, ngân sách tỉnh đầu tư đoạn 6,9km. Hiện nay, tuyến cao tốc Vân Đồn - Móng Cái đang được triển khai dài 80,2km, tổng vốn đầu tư trên 13.815 tỷ đồng, trong đó tỉnh bỏ tiền làm 16,7km, đoạn Vân Đồn - Tiên Yên và triển khai GPMB”, ông Huy cho hay.

Ngoài ra, theo ông Hoàng Văn Bình, Phó giám đốc BQL dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Quảng Ninh, đơn vị chủ trì đầu tư dự án cao tốc Vân Đồn - Móng Cái cho biết, ở Quảng Ninh, việc GPMB, bàn giao cho đơn vị thi công rất nhanh chóng. Nhà thầu cũng không bao giờ phải lo khan hiếm nguồn vật liệu làm cao tốc, do tỉnh giao thẳng các mỏ vật liệu cho chủ đầu tư, có đơn giá cụ thể cho từng mỏ, từng khu vực.

Xây dựng tiêu chí cho từng địa phương, từng dự án

Tại buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh cuối tuần qua, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, thành công và kinh nghiệm của Quảng Ninh là tư liệu quý để các cơ quan Trung ương phối hợp tham mưu cho Chính phủ trình Quốc hội sớm thông qua nghị quyết để tạo cơ sở triển khai trên toàn quốc trong khi chờ luật được ban hành.

Về chủ trương đầu tư phát triển hạ tầng giao thông, Bộ trưởng cho biết, Bộ GTVT sẽ đề xuất Chính phủ có sự thay đổi, điều chỉnh. Theo đó, quốc lộ, cao tốc của tỉnh nào thì giao cho địa phương đó đầu tư.

Trao đổi với Báo Giao thông, ông Nguyễn Viết Huy, Phó Vụ trưởng Vụ Đối tác công tư (PPP) cho biết, trong Luật PPP đã quy định rõ, Thủ tướng Chính phủ là người quyết định giao cho bộ, ngành hay địa phương làm cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với các dự án hạ tầng đầu tư theo hình thức PPP.

Ông Hoàng Quang Hải, Giám đốc Sở GTVT tỉnh Quảng Ninh cũng cho biết, với những khó khăn hiện tại, rất cần Trung ương có cơ chế, chính sách kịp thời hỗ trợ cho nhà đầu tư triển khai các dự án theo hình thức PPP, BOT. Qua đó tạo động lực, củng cố niềm tin cho các nhà đầu tư tiếp tục mạnh dạn triển khai các dự án theo phương thức này ở địa phương...

“Chủ trương giao cho các địa phương thực hiện đầu tư các dự án cao tốc theo hình thức PPP hiện không có gì vướng mắc”, ông Huy nói.

Tuy nhiên, ông Huy cho rằng, để đảm nhiệm vai trò cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tại các dự án đầu tư cao tốc, quốc lộ theo hình thức PPP, các địa phương phải hội tụ đủ nguồn lực triển khai chứ không phải địa phương nào cũng có thể được giao. “Sắp tới, Bộ GTVT sẽ nghiên cứu để tham mưu Chính phủ xây dựng các tiêu chí cụ thể về việc phân cấp, ủy quyền cho từng địa phương làm cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ở các dự án cao tốc triển khai theo hình thức PPP”, ông Huy chia sẻ.

Theo ông Huy, vướng mắc hiện nay khi phân cấp cho địa phương làm cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện dự án PPP là phần vốn hỗ trợ của ngân sách Trung ương tham gia vào dự án. Bởi, trong Luật Ngân sách quy định rõ, ngân sách Trung ương sẽ chi cho các dự án do Trung ương đầu tư, còn các dự án do địa phương thực hiện sẽ dùng ngân sách của địa phương.

“Muốn dùng ngân sách Trung ương hỗ trợ dự án PPP cao tốc do địa phương làm cơ quan Nhà nước có thẩm quyền sẽ vướng quy định của Luật Ngân sách. Do đó, để tháo gỡ vướng mắc, sắp tới, Chính phủ sẽ phải trình Quốc hội ban hành nghị quyết riêng nhằm thực hiện”, ông Huy chia sẻ.

Theo PGS.TS. Trần Chủng, nguyên Cục trưởng Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng (Bộ Xây dựng), đường cao tốc là công trình giao thông cấp đặc biệt, đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật cao, chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm toàn diện trước Chính phủ.

“Tôi cho rằng, Chính phủ có thể phân cấp, phân quyền cho các địa phương đóng vai trò là cơ quan Nhà nước có quyền tại các dự án đường cao tốc theo hình thức PPP qua địa bàn. Nhưng, việc quản lý chuyên môn, kỹ thuật liên quan đến đường cao tốc dứt khoát phải do Bộ GTVT chủ trì để kiểm soát toàn bộ công tác thiết kế, tiêu chuẩn kỹ thuật, điều kiện khai thác vận hành…”, ông Chủng nói.

Ông Trần Văn Thế (Phó chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả):
Lợi lớn khi địa phương được giao đầu tư cao tốc

Tập đoàn Đèo Cả là nhà đầu tư tiên phong đề xuất chủ trương giao địa phương đảm nhiệm vai trò cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tại các dự án đường cao tốc thực hiện theo hình thức PPP. Trong đó, cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn là dự án PPP cao tốc đầu tiên trong cả nước được chuyển cơ quan Nhà nước có thẩm quyền từ Bộ GTVT về UBND tỉnh Lạng Sơn. Tiếp đến, dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận cũng được chuyển về tỉnh Tiền Giang.

Từ thực tiễn triển khai hai công trình này, chúng tôi nhận thấy, khi địa phương đảm nhiệm vai trò làm cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền có rất nhiều điều kiện thuận lợi trong quá trình triển khai. Bởi, dự án đi qua địa bàn tác động trực tiếp đến lợi ích kinh tế, xã hội của địa phương nên các tỉnh chỉ đạo rất quyết liệt và sát sao trong quá trình thực hiện.

Điển hình là các vướng mắc trong công tác GPMB, khó khăn trong quá trình thi công như nguồn vật liệu, đường công vụ, đường đấu nối… thuộc thẩm quyền của địa phương nên đều được giải quyết rất nhanh. Hơn nữa, khi các địa phương giữ vai trò là cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, dự án đi vào thu phí thì công tác đảm bảo an toàn giao thông, an ninh trật tự được thực hiện rất tốt, tạo điều kiện thuận lợi để nhà đầu tư yên tâm khi bỏ vốn đầu tư vào dự án.

Trong các dự án cao tốc chuẩn bị đầu tư theo hình thức PPP do Tập đoàn Đèo Cả tham gia nghiên cứu gồm: Đồng Đăng - Trà Lĩnh, Tân Phú - Bảo Lộc, Bạc Liêu - Cà Mau cũng đã được Thủ tướng Chính phủ giao cho các tỉnh Cao Bằng, Lâm Đồng, Cà Mau giữ vai trò là cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho các địa phương làm cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tại các dự án cao tốc triển khai theo hình thức PPP là rất đúng đắn và phù hợp với thực tiễn để từng bước hoàn thiện mạng lưới đường cao tốc, đảm bảo hoàn thành mục tiêu cả nước có 5.000km đường cao tốc vào năm 2030.

Đình Quang (Ghi)

Quang Minh - Đình Quang