Giáo dục hướng nghiệp tiếp cận thị trường lao động
Nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động và mang lại lợi ích thiết thực cho người học, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh đã chú trọng công tác giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng cho học sinh phổ thông.
Học sinh THPT thành phố Nam Định tham dự Ngày hội hướng nghiệp và tư vấn tuyển sinh do Sở Giáo dục và Đào tạo, Tỉnh Đoàn và Trung tâm Giáo dục Nghề nghiệp thanh niên (Trung ương Đoàn) phối hợp tổ chức.
Triển khai thực hiện theo chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hoạt động giáo dục hướng nghiệp của các trường THPT trên địa bàn tỉnh được tổ chức với nhiều chủ đề trong phạm vi lớp học nhằm cung cấp kiến thức cho học sinh thông qua các giờ lên lớp. Từ đầu năm học, các nhà trường đã chủ động xây dựng kế hoạch hoạt động tư vấn hướng nghiệp, nhất là sau khi có các thông tin chính thức, đầy đủ về kỳ thi tốt nghiệp THPT, phương án tuyển sinh vào các trường đại học, cao đẳng nhằm tạo điều kiện cho học sinh lựa chọn nghề nghiệp cho tương lai phù hợp với điều kiện kinh tế, hoàn cảnh gia đình và khả năng. Công tác tư vấn hướng nghiệp được các nhà trường thực hiện bằng nhiều hình thức, nhất là việc lồng ghép vào các buổi sinh hoạt lớp, các hoạt động ngoại khóa, ngoài giờ lên lớp và một số môn học... Bên cạnh việc bố trí đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm, chuyên môn để tổ chức các hoạt động tư vấn, hướng nghiệp cho học sinh, một số trường đã bố trí cho học sinh tham gia hoạt động tham quan thực tế tại các nhà máy, doanh nghiệp, làng nghề kết hợp tham dự “Ngày hội tư vấn tuyển sinh” do Tỉnh Đoàn, các trường đại học, cao đẳng chủ trì.
Được đánh giá là đơn vị thực hiện có hiệu quả trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp, Trường THPT Trần Văn Lan (thành phố Nam Định) đã triển khai thực hiện nội dung hoạt động giáo dục hướng nghiệp với thời lượng 9 tiết/năm theo chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo. Hàng năm, sau khi kết thúc học kỳ I của năm học, Ban hướng nghiệp của trường gặp gỡ, trao đổi với học sinh lớp 12 cách chọn trường phù hợp khả năng. Ngoài ra, nhà trường phối hợp mời các trường đại học, cao đẳng về để tư vấn tuyển sinh hoặc mời chuyên gia dạy nghề về tư vấn nghề nghiệp, hướng chọn trường và định hướng nghề nghiệp tương lai. Các buổi tư vấn tập trung vào việc giúp các em hiểu được tầm quan trọng của việc chọn nghề, những nguyên nhân chọn nghề không đúng, các yếu tố cần có để chọn đúng nghề, thông tin các ngành học thu hút nguồn nhân lực trong tương lai. Đồng thời, học sinh cũng được các thầy, cô giáo hướng dẫn, trao đổi trực tiếp các vấn đề xung quanh việc lựa chọn nghề nghiệp, việc làm từ đó xác định được động cơ, thái độ học tập và rèn luyện, hiểu được yêu cầu và xu thế phát triển của nguồn nhân lực trong tương lai. Ngoài ra, các em cũng được nghe thầy cô phân tích đặc điểm cấu trúc đề thi, thời gian và cách thức tham gia các kỳ thi cũng như cách khai thác tài liệu phù hợp với các khối ôn luyện thi đại học từ đó có thể đưa ra quyết định về tương lai của mình.
Đối với Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) huyện Trực Ninh, từ nhiều năm qua, bên cạnh nâng cao chất lượng dạy học văn hóa, trung tâm đã liên kết với các trường nghề lựa chọn những nghề mà thị trường đang thiếu để dạy cho học viên trên cơ sở hướng nghiệp và đăng ký theo nguyện vọng, sở thích của học viên như nghề hàn, máy lạnh điều hòa không khí và công nghệ ô tô, may công nghiệp, may thời trang, điện dân dụng, tin học văn phòng… Công tác đào tạo nghề của Trung tâm gắn với phương pháp, chương trình giảng dạy theo phương châm “lý thuyết đi đôi với thực hành”, thích ứng nhanh với sự thay đổi của thị trường lao động, giúp các học viên dễ hiểu, dễ áp dụng những kiến thức, kỹ năng vào thực tế để tìm kiếm việc làm. Hàng năm, trước khi bước vào năm học mới, Ban giám đốc Trung tâm đã xây dựng kế hoạch tuyển sinh, triển khai thực hiện các giải pháp như: Phối hợp chặt chẽ với Ban giám hiệu các trường THCS trên địa bàn để tư vấn, phân luồng học sinh lớp 9; tuyên truyền tuyển sinh lớp 10 hệ GDTX cấp THPT; tăng cường tuyên truyền, quảng bá trên phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội, qua các thế hệ học sinh của trung tâm... nhằm thông tin kịp thời về quyền lợi và nghĩa vụ khi học sinh khi vào học. 100% học viên đều được đăng ký học nghề theo nguyện vọng và được dạy nghề miễn phí. Khi ra trường, các em vừa có bằng tốt nghiệp THPT vừa có bằng trung cấp nghề. Hàng năm, ban giám đốc trung tâm đã làm tốt công tác đấu mối với các tổ chức, doanh nghiệp để thực hiện liên kết đầu ra cho học viên. Qua khảo sát cho thấy, hầu hết các em đều tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm.
Những năm gần đây, nhận thức về định hướng nghề nghiệp của học sinh và phụ huynh đã có nhiều thay đổi tích cực. Số lượng học viên tại các trung tâm GDNN-GDTX tăng. Tham gia chương trình này, học viên tiết kiệm được thời gian học tập, miễn phí chi phí học nghề, có thể tham gia kỳ thi tốt nghiệp THPT để lấy kết quả dự tuyển vào các trường chuyên nghiệp theo nguyện vọng. Sau 3 năm học, các em có cả bằng THPT và bằng trung cấp nghề để có thể đi làm ngay tại các khu, cụm công nghiệp gần nhà. Tuy nhiên so với thực tế nguồn lao động, số học sinh theo học trường nghề đạt được còn thấp so với yêu cầu phân luồng. Phần đông các em vẫn có xu hướng muốn tiếp tục học lên các bậc học cao hơn sau khi tốt nghiệp THCS, THPT. Cùng đó là công tác tư vấn hướng nghiệp cho học sinh lớp 9 tại các trường THCS chưa được quan tâm đúng mức. Hiện nay, phần lớn các trường phổ thông đều thiếu cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ công tác giáo dục hướng nghiệp, chưa có nhiều giáo viên chuyên trách giáo dục, tư vấn nghề nghiệp. Quy mô, năng lực của các cơ sở đào tạo nghề trên địa bàn tỉnh còn hạn chế, chỉ tiêu được giao ít nên số học sinh theo học để được cấp đồng thời cả bằng trung cấp nghề với bằng THPT không nhiều. Trung bình hàng năm, tỷ lệ học sinh của tỉnh tốt nghiệp THPT không đi học đại học, cao đẳng chiếm khoảng 20%, trong số đó khoảng 14-14,5% có bằng nghề. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế lớn trong và ngoài nước đang tiếp cận, xúc tiến cơ hội đầu tư tại địa bàn tỉnh, dự kiến mỗi năm thu hút hàng chục nghìn lao động từ tỉnh ngoài, nước ngoài vào làm việc tại các khu, cụm công nghiệp, trong đó thiếu rất nhiều lao động có tay nghề, chuyên môn cao. Bên cạnh đó, nhiều học sinh sau tốt nghiệp THPT chọn ngành, nghề chưa phù hợp với năng lực, sở trường, thậm chí chưa sát với yêu cầu và xu thế phát triển nghề nghiệp của xã hội dẫn đến tình trạng nhiều cử nhân, kỹ sư ra trường không tìm được việc làm.
Thực hiện Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025” của Chính phủ, tỉnh đã chỉ đạo Sở Giáo dục và Đào tạo ban hành các văn bản hướng dẫn nhiệm vụ giáo dục trung học, trong đó có việc chỉ đạo tăng cường các hoạt động hướng nghiệp… Trong đề án này, Nam Định đề ra đạt mục tiêu đến năm 2025, phấn đấu ít nhất 45% học sinh tốt nghiệp THPT tiếp tục học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo trình độ cao đẳng; đối với các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn đạt ít nhất 35%... Thời gian tới, ngành Giáo dục và Đào tạo tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức giáo dục hướng nghiệp phù hợp với lứa tuổi, tăng cường dạy học theo hướng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Đa dạng hình thức tư vấn, hướng nghiệp cho học sinh, cung cấp kịp thời, đầy đủ thông tin tuyển sinh, liên kết với các doanh nghiệp để đào tạo, cung ứng nguồn nhân lực phù hợp. Quan tâm tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học gắn với giáo dục hướng nghiệp, hỗ trợ học sinh học nghề.
