Giáo dục sức khỏe sinh sản, tình dục với trẻ nhiễm HIV: Đồng hành, tôn trọng và sẻ chia

Những trẻ nhiễm HIV tại Việt Nam đang được hưởng lợi từ liệu pháp kháng virus (ARV), giúp các em có cuộc sống khỏe mạnh và phát triển bình thường, được bảo vệ và hỗ trợ để có một tương lai tươi sáng hơn. Tuy nhiên, bên cạnh điều trị y tế, việc cải thiện tâm lý và trang bị kỹ năng sống cho trẻ nhiễm HIV cần có những giải pháp kịp thời để giáo dục sức khỏe sinh sản và tình dục an toàn cho nhóm trẻ này.

1. Trẻ nhiễm HIV - không chỉ cần thuốc, mà cần được hiểu và sẻ chia

Chăm sóc trẻ nhiễm HIV mồ côi, bị bỏ rơi tại Trung tâm Giáo dục lao động xã hội II tại Ba Vì, Hà Nội.

Không ít phụ huynh, thầy cô giáo hoặc cán bộ chăm sóc còn e ngại, tránh đề cập đến vấn đề giới tính, tình dục, lo sợ rằng việc "nói ra" sẽ khiến trẻ tò mò hoặc hành động bốc đồng. Trên thực tế, trẻ nhiễm HIV, nhất là khi bước vào tuổi dậy thì, vẫn có nhu cầu được yêu thương, được tìm hiểu về cơ thể và mong muốn được tôn trọng như mọi người khác. Việc né tránh chỉ khiến các em thêm hoang mang, thiếu hiểu biết và dễ gặp nguy cơ trong các mối quan hệ.

Theo thống kê của Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), khoảng 20% số trẻ và vị thành niên nhiễm HIV chưa từng được tư vấn về sức khỏe sinh sản hoặc kỹ năng bảo vệ bản thân. Nhiều em không dám chia sẻ tình trạng của mình, dẫn đến nguy cơ lây truyền HIV trong quan hệ tình dục hoặc mang thai ngoài ý muốn. Điều đó cho thấy giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản không chỉ là "bài học thêm", mà là một phần quan trọng trong hành trình giúp trẻ sống có trách nhiệm và hạnh phúc.

2. Giáo dục đúng – chìa khóa giúp trẻ nhiễm HIV tự tin, sống tích cực và an toàn

Giáo dục sức khỏe sinh sản và tình dục cho trẻ nhiễm HIV không phải là dạy "lý thuyết người lớn", mà là trang bị cho các em kiến thức và kỹ năng phù hợp với lứa tuổi.

Ở giai đoạn tiểu học, nội dung có thể xoay quanh việc nhận biết cơ thể, vệ sinh cá nhân, hiểu về cảm xúc và sự khác biệt giới tính. Khi lớn hơn, chương trình cần bổ sung kiến thức về thay đổi sinh lý, tình bạn - tình yêu, kỹ năng nói "không" với rủi ro, và quan trọng nhất là trách nhiệm bảo vệ bản thân cũng như người khác.

Các chuyên gia y tế khẳng định, việc trẻ được trang bị đúng kiến thức giúp giảm đáng kể hành vi nguy cơ. Một số mô hình tư vấn tại cộng đồng do Bộ Y tế phối hợp với các tổ chức quốc tế như UNICEF, UNAIDS triển khai ở Hà Nội, TP.HCM, Điện Biên, Nghệ An đã cho thấy hiệu quả rõ rệt: trẻ tự tin hơn, giao tiếp tốt hơn và giảm đáng kể các hành vi nguy cơ lây nhiễm.

Đặc biệt, nhiều em sau khi được hướng dẫn đã trở thành "nhóm đồng đẳng viên" – những người trực tiếp chia sẻ, hỗ trợ và truyền cảm hứng cho bạn bè cùng cảnh ngộ. Những câu chuyện ấy là minh chứng rằng khi được tin tưởng và hướng dẫn đúng, các em hoàn toàn có thể trở thành người lan tỏa tích cực trong cộng đồng.

3. Quyền được biết và được bảo vệ của trẻ em nhiễm HIV

Để giáo dục sức khỏe sinh sản, tình dục cho trẻ nhiễm HIV đạt hiệu quả, không thể chỉ dựa vào các dự án y tế, mà cần sự chung tay của gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Trước hết, cha mẹ cần được hướng dẫn cách trao đổi cởi mở, phù hợp với độ tuổi của con. Việc im lặng hoặc giấu giếm tình trạng nhiễm HIV đôi khi khiến trẻ mất phương hướng, dễ nảy sinh mặc cảm, tự ti.

Nhà trường cần phối hợp với ngành y tế để xây dựng chương trình giáo dục giới tính linh hoạt, thân thiện, không kỳ thị. Giáo viên chủ nhiệm, cán bộ y tế học đường và chuyên viên tâm lý nên được tập huấn để nhận biết và hỗ trợ kịp thời những trường hợp đặc biệt. Song song đó, cần tăng cường hoạt động truyền thông cộng đồng nhằm giảm kỳ thị, định kiến với trẻ nhiễm HIV – bởi chỉ khi xã hội thấu hiểu, các em mới thực sự được sống trong môi trường an toàn và yêu thương.

Trong bối cảnh Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) đang tập trung vào chiến lược phòng chống HIV/AIDS toàn diện, việc lồng ghép giáo dục sức khỏe sinh sản và tình dục cho trẻ nhiễm HIV là một hướng đi nhân văn và thực tế. Đây không chỉ là vấn đề y tế, mà là câu chuyện về quyền con người – quyền được biết, được yêu thương và được bảo vệ.

Giáo dục sức khỏe sinh sản, tình dục cho trẻ nhiễm HIV không thể là việc "nói một lần cho xong", mà cần là quá trình liên tục, đồng hành, tôn trọng và sẻ chia. Khi mỗi gia đình, mỗi thầy cô, mỗi cán bộ y tế đều hiểu rằng các em có quyền được lớn lên trong yêu thương và tri thức, đó cũng là lúc chúng ta góp phần xóa bỏ kỳ thị, lan tỏa tinh thần nhân ái và bảo vệ tương lai của thế hệ trẻ.

Nguyễn Duy Cường