Giáo dục - sức mạnh mềm của quốc gia

Toàn cảnh hội thảo.

Ngày 26/9, Công đoàn Giáo dục Việt Nam phối hợp Viện nghiên cứu hợp tác phát triển giáo dục tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề "80 năm nền giáo dục cách mạng Việt Nam" nhằm ôn lại truyền thống vẻ vang 80 năm qua và tiếp tục khẳng định vai trò của giáo dục trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đồng thời, hội thảo là diễn đàn để các nhà khoa học, các thế hệ nhà giáo bày tỏ, chia sẻ và cùng thảo luận; xác định hướng đi cho ngành giáo dục trước những cơ hội và thách thức trong thời gian tới.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ tịch Công đoàn Giáo dục Việt Nam Nguyễn Ngọc Ân nhấn mạnh, trong suốt 80 năm qua, nền giáo dục Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển gắn liền với những biến động lịch sử của dân tộc.

Sau hơn 1 tháng gửi thư mời, hơn 60 bài tham luận đã được gửi đến Ban tổ chức hội thảo, thể hiện sự quan tâm đặc biệt và ý thức trách nhiệm của các thầy cô trước những vấn đề mới, lớn của giáo dục, trước kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Chủ tịch Công đoàn Giáo dục Việt Nam Nguyễn Ngọc Ân phát biểu khai mạc hội thảo.

Vai trò then chốt của giáo dục trong sự nghiệp phát triển đất nước

"Những ý kiến đóng góp tâm huyết, trách nhiệm, khoa học được rút ra từ thực tiễn cũng như trong quá trình nghiên cứu của các vị đại biểu sẽ là tư liệu quan trọng đóng góp vào quá trình đổi mới giáo dục với những cơ chế, chính sách, cơ chế điều hành và nội dung, phương cách tổ chức hoạt động giáo dục trong một giai đoạn rất mới hiện nay", đồng chí Nguyễn Ngọc Ân bày tỏ.

Các ý kiến tham luận đến từ các nhà giáo tại hội thảo đã khẳng định: Trong suốt chiều dài lịch sử dân tộc giáo dục luôn giữ một vị trí then chốt trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước.

Tuy nhiên, chỉ khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, một nền giáo dục mới, nền giáo dục cách mạng Việt Nam mới chính thức được khai sinh, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Đây là nền giáo dục đầu tiên khẳng định rõ triết lý học để làm người - làm công dân tốt để phục vụ Tổ quốc và nhân dân; đồng thời nêu bật thành tựu của nền giáo dục cách mạng Việt Nam qua 80 năm đó là: Phát triển toàn diện hệ thống giáo dục quốc dân, xóa mù chữ và phổ cập giáo dục, đồng thời là thành tựu mang tính lịch sử; nâng cao chất lượng giáo dục, chuyển từ học để biết sang học để làm, học để chung sống, học để làm người; bảo đảm quyền học tập bình đẳng cho mọi người, không để ai bị bỏ lại phía sau; đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý được chuẩn hóa; nâng cao, đẩy mạnh xã hội hóa và hội nhập quốc tế...

Hội thảo có sự tham dự của nhiều chuyên gia, nhà khoa học, nhà giáo.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Gia Cầu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu hợp tác phát triển giáo dục chia sẻ: Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nền giáo dục Việt Nam bước sang một kỷ nguyên mới, mang tính cách mạng, dân chủ, nhân văn và phát triển với thành tựu nổi bật đầu tiên là phong trào “diệt giặc dốt”.

Sau năm 1986, trong công cuộc đổi mới, giáo dục tiếp tục đổi mới nội dung, phương pháp và cách quản lý, Nhà nước thực hiện xã hội hóa giáo dục, đa dạng hóa các loại hình đào tạo, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế.

Thành tựu rõ rệt thể hiện qua tỷ lệ đi học đúng độ tuổi tăng, mạng lưới trường lớp mở rộng đến tận vùng sâu, vùng xa, cùng sự phát triển mạnh mẽ của giáo dục đại học và nghề nghiệp.

Đặc biệt từ năm 2018, chương trình giáo dục phổ thông mới đã thể hiện tinh thần “đổi mới căn bản, toàn diện”, lấy người học làm trung tâm, phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Viết Vượng, Trường đại học Sư phạm Hà Nội chỉ ra nguyên nhân thắng lợi của 80 năm nền giáo dục cách mạng Việt Nam. Đó là: có Lãnh tụ Hồ Chí Minh thiên tài chỉ đường dẫn lối - Nhà cách mạng lỗi lạc, Nhà văn hóa lớn, Nhà giáo dục anh minh; Đảng Cộng sản quang vinh lãnh đạo có đường lối đúng đắn, có tầm nhìn chiến lược, dẫn dắt nhân dân đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác;

Nhân dân Việt Nam có truyền thống yêu nước nồng nàn, hiếu học; có đội ngũ nhà giáo hết lòng với tương lai, con em của nhân dân; có thế hệ học sinh thông minh, sáng tạo, chăm chỉ học hành, biết phấn đấu cho hạnh phúc của bản thân, làm rạng danh gia đình và dân tộc.

Bên cạnh đó, các đại biểu khẳng định, những thành tựu đạt được của nền giáo dục Việt Nam không chỉ thể hiện sự nỗ lực vượt bậc của toàn xã hội, mà còn chứng minh vai trò then chốt của giáo dục trong sự nghiệp phát triển đất nước.

Phát triển giáo dục khơi mở thay vì truyền đạt kiến thức

Các ý kiến cũng chỉ ra bên cạnh những cơ hội lớn của sự nghiệp giáo dục trong kỷ nguyên mới, nền giáo dục Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức to lớn, đa chiều: bất cập trong tư duy quản lý nặng về hành chính, mệnh lệnh; mô hình tổ chức giáo dục chưa đồng bộ, chồng chéo các cấp quản lý; chênh lệch khoảng cách giáo dục giữa các vùng miền; hệ thống đào tạo, bồi dưỡng giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu mới; áp lực đổi mới chương trình và sách giáo khoa; thiếu liên kết giữa giáo dục và thị trường lao động...

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng thẳng thắn chỉ ra: điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên vẫn còn thiếu; công tác quản lý, quản trị các nhà trường còn rất hạn chế; bệnh thành tích trong giáo dục còn nặng nề, từ các cấp quản lý đến giáo viên, học sinh và phụ huynh; mục tiêu học tập không vì phát triển bản thân mà chạy theo điểm số, thành tích...

Đại biểu tham luận tại hội thảo.

Để phát huy những thành tựu 80 năm qua, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ giáo dục toàn diện Việt Nam, các ý kiến khẳng định cần kiên định các định hướng, chiến lược như: Phát triển giáo dục toàn diện nhân bản, lấy người học là trung tâm; phát triển toàn diện nhân cách, phẩm chất và năng lực người học; tôn trọng tính cá biệt, sự đa dạng của người học; tạo điều kiện để mỗi người phát triển tối đa tiềm năng, chuyển từ giáo dục truyền đạt sang phát triển giáo dục khơi mở; từ đánh giá điểm số sang đánh giá sự tiến bộ và phát triển bền vững; đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong giáo dục, tăng cường hội nhập quốc tế; giữ gìn bản sắc dân tộc; xây dựng nền giáo dục học tập suốt đời công bằng và bao trùm

Nhấn mạnh vai trò của đội ngũ nhà giáo, nhiều đại biểu cho rằng, giáo viên chính là lực lượng trực tiếp thực hiện các chủ trương, chương trình đổi mới. Do đó, phải luôn chăm lo xây dựng đội ngũ này có tâm-tầm-tài, được bồi dưỡng thường xuyên, đãi ngộ hợp lý và có môi trường phát triển nghề nghiệp bền vững.

Bên cạnh đó, giáo dục cần là “bệ phóng” cho các ý tưởng sáng tạo của thế hệ trẻ, thông qua đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong giáo dục; khơi dậy năng lực tư duy phản biện, sáng tạo, hợp tác, năng lực tự học, tự chủ - những kỹ năng thiết yếu của công dân toàn cầu.

Bài học sâu sắc từ các giai đoạn cải cách giáo dục của Việt Nam cho thấy, mọi đổi mới phải xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội, từ đặc điểm văn hóa, con người Việt Nam, đồng thời, đáp ứng yêu cầu của thời đại số, toàn cầu hóa và phát triển bền vững. Cải cách giáo dục không thể làm theo phong trào, cũng không thể dập khuôn theo mô hình bên ngoài, mà phải có tầm nhìn dài hạn, tạo động lực cho tăng trưởng bền vững, là sức mạnh mềm của quốc gia.

THANH HÀ