Giao thông bứt tốc trên 'đường băng' số hóa

Lĩnh vực GTVT đang lột xác nhờ chuyển đổi số, tiết kiệm hàng triệu giờ công, hàng nghìn tỷ đồng chi phí mỗi năm, tạo ra trải nghiệm văn minh và thuận tiện hơn cho người dân.

Ngồi nhà làm thủ tục cảng biển, đặt vé tàu hỏa

Một buổi sáng ở Vũng Tàu, ông Nguyễn Đăng Hải - cán bộ chi nhánh Công ty CP Đại lý hàng hải Việt Nam (Vosa) thong thả ngồi trong văn phòng, chỉ mất khoảng 30 phút là hoàn tất thủ tục cấp phép cho một con tàu cập cảng.

Để làm thủ tục cho tàu thuyền ra vào cảng, các đại lý chỉ cần thao tác trên môi trường mạng.

Ít ai biết, trước đây để làm được việc này, ông và đồng nghiệp phải tất tả xuống cano ra tận nơi neo đậu tàu lấy giấy tờ, rồi chạy qua hàng loạt đơn vị như cảng vụ, biên phòng, hải quan, y tế kiểm dịch… Một quy trình mất hàng giờ, thậm chí kéo dài cả ngày.

"Từ khi thủ tục ra vào cảng được thực hiện trên Cổng thông tin một cửa quốc gia, mọi thứ đơn giản hơn nhiều. Tàu đến là làm hàng ngay, chủ tàu không phải tốn chi phí neo đậu, hàng hóa cũng thông suốt nhanh hơn", ông Hải chia sẻ.

Không chỉ lĩnh vực hàng hải, đường sắt cũng có cuộc thay đổi mạnh mẽ nhờ công nghệ. Thay vì cảnh hành khách chen chúc mua vé mỗi dịp cao điểm, giờ đây, chỉ cần vài thao tác "click" trên website, người dân có thể tra cứu, chọn ghế, thanh toán online ngay tại nhà.

Ông Hoàng Năng Khang, Phó tổng giám đốc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam khẳng định: "Chuyển đổi số giúp nâng cao hiệu quả vận hành, chất lượng dịch vụ và trải nghiệm của hành khách, đồng thời tiết giảm chi phí và gia tăng lợi nhuận".

Cao tốc không còn "điểm nóng" ùn tắc

Sáng 1/8/2022 đánh dấu bước ngoặt lớn khi tất cả các tuyến cao tốc trên cả nước bắt đầu thu phí tự động không dừng (ETC) hoàn toàn. Chỉ sau ba năm, những hình ảnh ùn tắc kéo dài ở trạm thu phí mỗi dịp lễ, Tết gần như biến mất.

Hệ thống thu phí tự động không dừng được triển khai rộng khắp cả nước, mang lại hiệu quả to lớn cho người dân và xã hội.

Ông Lê Thanh Tùng, Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin (Bộ Xây dựng) cho biết, dịch vụ thu phí điện tử (ETC) đã được Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) triển khai rộng khắp cả nước, mang lại hiệu quả to lớn cho người dân và xã hội. Tính đến hết năm 2024, có hơn 5,6 triệu phương tiện (đạt tỷ lệ 96%) dán thẻ phục vụ triển khai thu phí không dừng.

Là chủ doanh nghiệp vận tải hành khách liên tỉnh Thanh Hóa - Hà Nội, ông Nguyễn Tiến Dũng cho biết, trước đây, xe kinh doanh vận tải để mua vé tháng phải mất cả ngày để đến từng trạm thu phí trên lộ trình di chuyển, làm thủ tục mua vé.

"Từ khi có công nghệ thu phí ETC, đơn vị vừa tiết kiệm được thời gian, vừa giảm chi phí đi lại mua vé. Cứ đến ngày đóng phí, hệ thống tự động trong tài khoản ngân hàng sẽ chuyển tiền cho các trạm thu phí", ông nói.

Anh Phạm Đức Thắng (Nam Định) cho biết, những năm trước khi còn trả phí thủ công, đi lại mỗi dịp nghỉ lễ Tết là nỗi ám ảnh, có chuyến về quê đi mất cả ngày. "Nhờ thu phí ETC, nỗi ám ảnh ấy biến mất", anh Thắng chia sẻ.

Hiện nay, cùng với thu phí tự động không dừng, Bộ Xây dựng đang yêu cầu đẩy nhanh triển khai hệ thống ITS trên các tuyến cao tốc, đặc biệt tại các dự án thành phần của cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Cùng đó, nghiên cứu hình thành Trung tâm ITS quốc gia nhằm thu thập thông tin toàn bộ mạng lưới cao tốc trên toàn quốc để phục vụ công tác quản lý, điều hành.

Hết cảnh chen chúc chờ đăng kiểm

Điểm sáng khác về chuyển đổi số lĩnh vực đường bộ đó là việc thực hiện cấp đổi GPLX trực tuyến, hiện nay đã được phân cấp triệt để từ Cục Đường bộ Việt Nam về các Sở Xây dựng địa phương.

Nhân viên bộ phận an toàn giao thông của doanh nghiệp vận tải giám sát hoạt động các phương tiện qua phần mềm quản lý vận tải.

Tính đến hết năm 2024, cả nước đã cấp trên 238.000 GPLX trực tuyến, trung bình 1.300 hồ sơ/ngày. Cả nước có khoảng 956.062 xe ô tô kinh doanh vận tải đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, camera giám sát người lái xe; kết nối dữ liệu với cơ quan quản lý.

Đây được coi là một trong những bước tiến quan trọng giúp cơ quan quản lý giám sát được tốc độ, thời gian hoạt động, hành trình và thói quen lái xe, từ đó phát hiện vi phạm và chấn chỉnh kịp thời các vi phạm.

Ở lĩnh vực đăng kiểm, câu chuyện của anh Phạm Nam, nhân viên một công ty kỹ thuật tại Hà Nội là minh chứng rõ nét về chuyển đổi số.

"Trước đây, làm thủ tục kiểm định xe nhập khẩu phải xếp hàng chờ tại Cục Đăng kiểm. Giờ chỉ cần ngồi văn phòng, gửi hồ sơ trực tuyến, nếu có sai sót sẽ được hướng dẫn chỉnh sửa, kết quả cũng trả online. Tiết kiệm cả thời gian lẫn tiền bạc", anh kể.

Theo Phòng Chất lượng xe cơ giới (VAQ), Cục Đăng kiểm Việt Nam, từ năm 2017, 100% thủ tục chứng nhận chất lượng xe nhập khẩu đã chuyển sang trực tuyến, bỏ hoàn toàn hồ sơ giấy. Dữ liệu kỹ thuật các loại phương tiện cũng được quản lý tập trung, hỗ trợ kiểm tra hiện trường nhanh và chính xác hơn.

Khi các trung tâm đăng kiểm trên cả nước rơi vào tình trạng quá tải cuối 2022 - đầu 2023, Cục Đăng kiểm đã nhanh chóng đưa vào ứng dụng đặt lịch online và phần mềm tự động gia hạn giấy chứng nhận, lập tức chấm dứt cảnh ùn ứ.

Ông Nguyễn Chiến Thắng, Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, sắp tới sẽ tiếp tục ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), khuyến khích các cơ sở đăng kiểm đầu tư thiết bị hiện đại, hướng đến chuẩn quốc tế.

Dẫn đầu dịch vụ công trực tuyến

Ông Lê Thanh Tùng, Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin cho biết, Bộ Xây dựng hiện có 310 thủ tục hành chính (TTHC) thuộc thẩm quyền giải quyết, trong đó Bộ đang cung cấp 229 dịch vụ công trực tuyến (đạt tỷ lệ 73,87%, gồm 123 dịch vụ công trực tuyến toàn trình, 106 dịch vụ công trực tuyến một phần).

Việc triển khai đổi GPLX trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công quốc gia góp phần giảm bớt thủ tục, tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại cho người dân.

6 tháng đầu năm 2025, hệ thống tiếp nhận và xử lý trên 42 nghìn hồ sơ, tỉ lệ hồ sơ dịch vụ công trực tuyến trên tổng số hồ sơ giải quyết đạt trên 95%. Việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến đạt các chỉ tiêu theo Chính phủ giao và luôn được xếp hạng trong top đầu các bộ, ngành.

Hiện nay, Bộ đang tập trung xây dựng và cung cấp dịch vụ công trực tuyến phù hợp với mô hình chính quyền 2 cấp, tích hợp trên cổng dịch vụ công quốc gia, dự kiến hoàn thành trước 1/1/2026.

Về công tác chuyển đổi số, đã thực hiện kết nối dữ liệu chuyên ngành về cơ sở dữ liệu GPLX, đăng kiểm phương tiện với Cở sở dữ liệu quốc gia về dân cư… Dự kiến năm 2025, Bộ hoàn thành 4 bộ cơ sở dữ liệu nền tảng (gồm: kết cấu hạ tầng giao thông, phương tiện, người điều khiển phương tiện, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực GTVT), phục vụ công tác quản lý điều hành dựa trên dữ liệu số.

Trong năm 2025, Bộ Xây dựng tiếp tục tái cấu trúc toàn diện 42 thủ tục hành chính của Bộ, kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các cơ sở dữ liệu chuyên ngành khác; triển khai định danh tàu thuyền; ứng dụng sinh trắc học và nền tảng định danh quốc gia VNeID trong các lĩnh vực hàng không, đường sắt; triển khai thu phí không dừng tại các bến xe, điểm đỗ...

Nhóm PV