Giao thừa muôn sắc

Tại Brazil, hình ảnh hàng triệu người khoác lên mình trang phục trắng, đổ về các bãi biển trong đêm giao thừa đã trở thành biểu tượng văn hóa quen thuộc. (Nguồn: People.com)

Đêm giao thừa không chỉ là mốc thời gian chuyển giao, mà còn là không gian văn hóa - tinh thần, nơi các cộng đồng gửi gắm niềm tin, ước vọng và ký ức qua những nghi lễ được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Từ rất sớm, mỗi nền văn hóa đã hình thành cách đón năm mới riêng, khác nhau về hình thức nhưng cùng chung khát vọng “làm mới” bản thân, gột rửa điều không may và hướng tới một năm bình an, lạc quan.

Nghi thức và niềm tin

Một trong những điểm dễ nhận thấy nhất trong các phong tục đón năm mới trên thế giới là quan niệm về sự thanh tẩy. Trước khi đón nhận những điều mới mẻ, con người cần “dọn chỗ”, làm sạch không gian sống, tâm trí và cả những gì được xem là vận rủi của năm cũ.

Tại Brazil, hình ảnh hàng triệu người mặc trang phục trắng, đổ về các bãi biển trong đêm giao thừa đã trở thành một biểu tượng văn hóa quen thuộc. Nghi thức này gắn với tín ngưỡng Candomblé, bắt nguồn từ cộng đồng người châu Phi di cư, trong đó màu trắng tượng trưng cho hòa bình, sự thuần khiết và khởi đầu mới. Với nghi lễ dâng hoa, thắp nến tôn vinh nữ thần biển Iemanjá, truyền thống khởi nguồn từ những tộc người nhỏ tại bãi biển Copacabana vào thập niên 1970, nay đã phát triển thành sự kiện văn hóa đại chúng quy mô lớn, thu hút hàng triệu người tham gia, cùng pháo hoa, âm nhạc và những lời cầu chúc cho năm mới.

Theo công ty du lịch Frescobol Carioca, trong đêm 31/12/2023, khoảng 2 triệu người đã phủ kín bãi cát tại vùng ven biển Carioca để thưởng thức các chương trình âm nhạc trực tiếp và màn trình diễn pháo hoa thường niên, qua đó biến sự kiện này trở thành bữa tiệc đón giao thừa lớn nhất thế giới tại thời điểm đó.

Khi đồng hồ điểm nửa đêm, mọi người cùng chạy xuống biển, nhảy qua bảy con sóng liên tiếp. Mỗi con sóng là một điều ước, một mong cầu cho sức khỏe, tình yêu, công việc và bình an trong năm tới. Giữa không gian mênh mông của biển cả, con người như gửi gắm những lo âu của năm cũ vào làn nước, để trở về bờ với niềm tin mới.

Tinh thần ấy cũng hiện diện tại Cuba, nhưng dưới hình thức giản dị hơn. Đúng thời khắc giao thừa, người dân hắt nước bẩn ra khỏi cửa nhà, với dụng ý xua đi những điều không may mắn, những phiền muộn đã tích tụ suốt 365 ngày, để ngôi nhà và những người sống trong đó bước sang năm mới với sự an lành.

Ở Scotland, trước khi các lễ hội năm mới sôi động diễn ra, việc dọn dẹp nhà cửa là bước chuẩn bị không thể thiếu. Từ tủ bếp, cửa ra vào cho tới lò sưởi, vốn được xem là “trái tim” của ngôi nhà, tất cả đều phải sạch sẽ, ngăn nắp. Người Scotland tin rằng, một ngôi nhà tinh tươm không chỉ mang lại khởi đầu suôn sẻ mà còn thể hiện sự trân trọng với năm mới sắp tới.

Nhiều nền văn hóa còn đặc biệt coi trọng “bước chân đầu tiên” của năm mới. Tại Hy Lạp, phong tục nước này cho rằng người đầu tiên bước vào nhà sau giao thừa phải bước chân phải, vốn là biểu tượng của điều lành và may mắn. Ở Scotland, tục “first footing” cũng mang hàm ý tương tự: Người khách đầu tiên ghé thăm nhà trong năm mới được kỳ vọng mang theo phúc lành cho gia chủ. Những phong tục này cho thấy, năm mới không tự nhiên mà đến, mà cần được đón rước bằng niềm tin và sự chuẩn bị chu đáo.

Khoác vận may lên mình

Ẩm thực và trang phục trong đêm giao thừa ở nhiều nơi trên thế giới còn là cách con người gửi gắm ước vọng về một năm mới đủ đầy, sung túc. Theo tạp chí du lịch Afar, trong các nền văn hóa phương Tây, con số 12 xuất hiện như một biểu tượng xuyên suốt. Tại Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và nhiều quốc gia Mỹ Latinh, người dân ăn 12 quả nho theo từng tiếng chuông nửa đêm, mỗi quả tượng trưng cho một tháng trong năm. Nếu ăn trọn vẹn và suôn sẻ, năm mới được tin là sẽ hanh thông, thuận lợi.

Tờ Economic Times cho hay, truyền thống ăn 12 quả nho xuất hiện từ những năm 1880. Phong tục này được cho là bắt nguồn từ các gia đình giàu có ở Madrid, Tây Ban Nha, những người chịu ảnh hưởng từ tập quán uống rượu champagne và ăn nho trong đêm giao thừa của Pháp.

Ở Italy, đậu lăng là món ăn không thể thiếu trong đêm giao thừa. Hình dáng hạt đậu nhỏ, tròn, được ví như những đồng xu, mang ý nghĩa cầu tài lộc và thịnh vượng. Người Estonia còn tin rằng, ăn càng nhiều bữa trong đêm giao thừa thì năm mới càng mạnh khỏe, thậm chí thưởng thức bảy, chín hoặc 12 bữa ăn như một cách “tích lũy” sức mạnh cho cả năm phía trước.

Tại Philippines, niềm tin vào hình tròn - biểu tượng của sự viên mãn và trọn vẹn, thể hiện rõ trong cách ăn mặc và bày biện. Trang phục chấm bi, những loại trái cây tròn như cam, nho, bưởi, dưa hấu xuất hiện nhiều trên bàn tiệc giao thừa. Ở Italy và Tây Ban Nha, quần áo màu đỏ được xem là mang lại may mắn, với quan niệm rằng màu sắc rực rỡ này có thể xua đuổi vận rủi và đem lại sinh khí mới.

Tại miền Nam nước Mỹ, cải xanh collard thường xuất hiện trong bữa ăn đầu năm. Màu xanh của loại rau này gợi liên tưởng đến tiền bạc, sự sinh sôi, phản ánh mong muốn về một năm làm ăn thuận lợi. Những chi tiết tưởng chừng nhỏ bé ấy cho thấy, trong văn hóa đón năm mới, không có điều gì là ngẫu nhiên. Mỗi món ăn, mỗi màu sắc đều mang theo một câu chuyện, một lớp nghĩa được tích lũy qua thời gian.

Những phong tục đón năm mới không chỉ là câu chuyện văn hóa của từng quốc gia, mà còn góp phần làm giàu thêm sự hiểu biết lẫn nhau giữa các cộng đồng. Pháo hoa trong đêm giao thừa ở Sydney, Australia. (Nguồn: Upkeep)

Ước vọng chung của nhân loại

Đón năm mới không chỉ là niềm vui và sự náo nhiệt. Ở nhiều nơi trên thế giới, giao thừa còn là dịp để con người suy ngẫm, kết nối ký ức và những giá trị tinh thần sâu xa. Tạp chí du lịch Afar cho biết, tại Nga, trước thời khắc chuyển giao, người dân thường hồi tưởng lại những sự kiện quan trọng của năm cũ. Họ dành 12 giây im lặng để cầu nguyện cho năm mới ngay trước giao thừa.

Theo trang German Marylanders, tại Đức và Áo có nghi thức nung chảy chì rồi đổ vào nước lạnh để “đọc” tương lai, thể hiện mong muốn hiểu và chuẩn bị cho những điều sắp đến. Tập quán này có nguồn gốc từ Hy Lạp cổ đại và sau đó lan rộng ra nhiều khu vực trên thế giới.

Nhưng năm mới không chỉ là hướng về phía trước. Ở Ireland, một chiếc đĩa được đặt thêm trên bàn ăn giao thừa dành cho những người thân đã qua đời trong năm cũ. Cử chỉ lặng lẽ ấy nhắc nhở rằng, dù thời gian trôi đi, ký ức và sự tri ân vẫn luôn hiện diện trong đời sống gia đình.

Trong một thế giới ngày càng kết nối, những phong tục đón năm mới không chỉ là câu chuyện văn hóa của từng quốc gia, mà còn góp phần làm giàu thêm sự hiểu biết lẫn nhau giữa các cộng đồng. Giao thừa, vì thế, không chỉ là lễ nghi, mà còn là biểu hiện sinh động cho khát vọng chung của nhân loại, bước sang năm mới với tấm lòng bình an, niềm tin phấn chấn và hy vọng về một tương lai hòa bình.

(theo Afar)

Xuân Anh