Giáo viên Nghệ An 'hơi tiếc' với đề thi Ngữ văn vào lớp 10

Thí sinh Nghệ An dự kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 năm 2025, môn Ngữ văn. Ảnh: Hồ Lài

Thách thức không nhỏ đối với thí sinh

Theo thầy Nguyễn Ngọc Nam (giáo viên Ngữ văn Trường THCS Tôn Quang Phiệt, huyện Thanh Chương, Nghệ An) đánh giá tổng quan, đề thi Ngữ văn năm nay bám khá sát với mục tiêu, yêu cầu cần đạt của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 – phát huy năng lực người học. Đồng thời cũng đúng với hướng dẫn cấu trúc đề thi tham khảo mà Sở GD&ĐT đã ban hành trước đó.

Nhìn vào đề, thấy có sự kết nối chặt chẽ giữa 2 phần đọc hiểu và phần viết trong mạch chung của đề. Ngữ liệu của đề thi là đoạn trích trong tác phẩm Trên đôi cánh chuồn chuồn của tác giả Trần Đức Tiến có dung lượng vừa phải. Đây là truyện ngắn giàu chất thơ, đậm đặc yếu tố văn hóa. Ngữ liệu của phần đọc hiểu cũng được sử dụng trong câu phân tích nhân vật của phần viết. Đồng thời cũng kết nối với chủ đề văn hóa – trò chơi dân gian ở câu nghị luận xã hội.

Đề thi chính thức môn Ngữ văn - Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 tỉnh Nghệ An năm 2025. Ảnh: Hồ Lài

Tuy nhiên, thầy Nam cho biết, nếu đặt vào vị trí học sinh, thì đề thi này là thách thức không nhỏ, và phân hóa khá rõ nét giữa học sinh khá với giỏi.

Ngay từ câu hỏi đầu tiên của phần đọc hiểu đã không đơn giản, dù nó ở mức độ nhận biết. Cụ thể, nếu đọc phần đầu của đoạn trích, học sinh dễ xác định được là ngôi thể thứ nhất (người trong cuộc), nhưng đọc tiếp đến phần cuối, điểm nhìn lại nghiêng sang ngôi thể thứ 3 (người kể chuyện). Bởi vì người trong cuộc có thể biết tất tật các sự việc xảy ra với từng nhân vật thì không hợp lý.

Với câu hỏi và ngữ liệu như vậy, có học sinh trả lời ngôi thể 1, có em trả lời ngôi thể 3, cũng sẽ có em trả lời kết hợp 2 ngôi thể. Bản thân tôi không biết đáp án mà ban giám khảo đưa ra như thế nào, nhưng ngay ở câu hỏi đầu tiên có yếu tố nhiễu như vậy, học sinh không vững vàng kiến thức sẽ gặp lúng túng.

Theo nhiều giáo viên, đề thi Ngữ văn vào lớp 10 tỉnh Nghệ An năm nay là thách thức không nhỏ với thí sinh. Ảnh: Hồ Lài

Cùng chung quan điểm, cô Lê Hương (giáo viên Ngữ văn, Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS Kỳ Sơn, huyện Kỳ Sơn, Nghệ An) cho rằng, trong trích đoạn nhân vật “tôi” khá chìm nhưng lại nổi lên nhân vật Tùng. Nếu lập trường học sinh không vững, các em sẽ lung lay trong việc nhận diện ngôi kể giữa ngôi số 1 và ngôi số 3. Từ câu 2 trở đi học sinh phải đọc ý văn bản mới làm tốt bài thi. Trong khi hiện nay kỹ năng đọc của học sinh hạn chế, nhất là những em ở vùng cao, học sinh dân tộc thiểu số.

Tránh học tủ nhưng khó tạo hứng thú

Quá trình dạy học, ôn thi cuối cấp, thầy Nguyễn Ngọc Nam (Trường THCS Tôn Quang Phiệt) cho biết, tâm lý học sinh thường sẽ bám sát vào các vấn đề nổi bật của đất nước, của giới trẻ. Hiện nay, với Chương trình GDPT 2018, không còn chuyện “dạy tủ, học tủ”, nhưng với một đề thi lệch khỏi luồng suy nghĩ của học sinh, thì trong phòng thi các em thấy bất ngờ là dễ hiểu.

Về chủ đề văn hóa của câu hỏi nghị luận xã hội - trò chơi dân gian sẽ “vừa quen, vừa lạ”. Với người lớn, chúng ta sẽ thấy gần gũi, quen thuộc vì đã trải qua thời thơ ấu, nhưng học sinh ngày nay, nhất là những em ở thành phố, không có môi trường để tham gia trò chơi dân gian, không được tổ chức thường xuyên, các em sẽ thấy lạ lẫm và khó.

Thí sinh tại điểm thi Trường Phổ thông Hermann Gmeiner (TP Vinh, Nghệ An). Ảnh: Hồ Lài

Trò chơi dân gian đã được đưa vào trường học, nhưng thực tế mới chỉ khuấy động và triển khai rộng rãi trong vài năm lại đây. Các hoạt động cũng chủ yếu tổ chức trong các dịp lễ tết, hoạt động trải nghiệm, ngoại khóa nên không thường xuyên. Học sinh có thể nhận biết, phân tích ý nghĩa của trò chơi dân gian, nhưng để tìm hiểu sâu về ý nghĩa của nó không đơn giản, khó vạch ra luận điểm rõ ràng cũng như tìm dẫn chứng, giải pháp thuyết phục, phù hợp. Điều này cũng có thể dẫn đến lúng túng, khó tạo hứng thú làm bài cho thí sinh.

Đề thi hiện nay được ra theo hướng phát huy năng lực người học, ngữ liệu không nhất thiết ở trong sách giáo khoa mà có thể lấy bất kỳ và yêu cầu học sinh phân tích. Nhưng với thời gian 120 phút, đề thi ngược với những gì các em suy nghĩ thì để đọc, nhận diện, bắt nhịp ngữ liệu, phân tích nhân vật, xử lý tốt bài làm thì khá là khó khăn. Vì vậy, đề thi này, phổ điểm từ 7-8 sẽ phổ biến, còn từ 9 điểm trở lên sẽ rất khó.

Cô Kim Hương (giáo viên Trường THCS Nghi Ân, TP Vinh, Nghệ An) nhận định, với câu nghị luận xã hội - chiếm đại đa số điểm thì sẽ thiệt thòi với nhiều học sinh, nhất là những em ở thành phố. Câu tự luận chủ đề "lưu truyền trò chơi dân gian" thiết thực về văn hóa, vấn đề đang bị “khuyết” ở giới trẻ và cũng tránh được việc học tủ, học lệch. Tuy nhiên, nếu đề cập đến vấn đề nằm ngoài suy nghĩ học sinh phải tính đến thời gian để các em bắt nhịp, cũng như phù hợp với vốn trải nghiệm, nhận thức lứa tuổi.

“Đề thi năm nay, các em có thể hiểu cấu trúc, hiểu cách làm bài nhưng các em sẽ không đủ vốn sống để viết thật sâu. Như với học sinh thành phố, các em không được tiếp xúc nhiều với trò chơi dân gian, các hoạt động của nhà trường như hội chợ xuân cũng chủ yếu là truyền bá hình thức chứ không thực chất. Vì vậy các em sẽ khó có trải nghiệm để viết thành một bài văn hoàn chỉnh, đạt điểm cao”, cô Kim Hương chia sẻ.

Chưa đáp ứng được mong mỏi của giáo viên

Nói về mạch của đề văn năm nay cô giáo Lê Hương (Trường Phổ thông DTNT THCS Kỳ Sơn) cho rằng, việc lưu giữ bảo tồn văn hóa là một vấn đề “nóng” nhưng mang tính lâu dài. Còn với lứa tuổi học sinh lớp 9, cần đưa vào những vấn đề thực tiễn, gần gũi hơn. Ở các trường học, nội dung ôn thi thường gắn với lịch sử, đất nước, tuổi trẻ của học sinh, công nghệ, các vấn đề mang tính thời đại. Ngoài ra, một số giáo viên có ôn về vấn đề “văn hóa dân tộc”, nhưng không cụ thể “trò chơi dân gian”. Học sinh làm tốt bài thi này, phải biết vận dụng từ văn hóa sang trò chơi nhưng số này không nhiều bởi các em thiếu kiến thức thực tế.

Giáo viên hi vọng đáp án chấm môn Ngữ văn sẽ linh hoạt. Ảnh: Hồ Lài

“Trường chúng tôi có lợi thế là môi trường nội trú, đa sắc màu dân tộc, các em được tiếp xúc với trò chơi dân gian nhiều nhưng lại chưa đủ linh hoạt để vận dụng. Ở đề thi này nếu muốn có điểm 9 trở lên, các em phải chắc kiến thức, phải có vốn đời sống thực tế, đưa quan điểm thực tế vào cuộc sống. Cụ thể, trong câu hỏi này học sinh phải nhận diện thực trạng hiện nay, con người hiện nay, thái độ với trò chơi nhân gian. Từ mai một, lãng quên phải thức dậy và đưa ra giải pháp”, cô giáo trao đổi.

Cô giáo Lê Hương dự đoán đề thi năm nay sẽ không có nhiều điểm cao, điểm trung bình có thể cũng sẽ không đạt như năm trước: “Tôi nghĩ rằng đề thi này nếu không linh hoạt về đáp án, điểm thi sẽ không như kỳ vọng”.

Với nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy môn Ngữ văn, cô giáo Kim Hương - Trường THCS Nghi Ân (thành phố Vinh) khẳng định đề thi sát với cấu trúc đề thi tham khảo mà Sở GD&ĐT ban hành trước đó. Tuy nhiên với tính chất là kỳ thi đầu tiên thực hiện theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, cô cho rằng, đề thi chưa đáp ứng được mong mỏi của toàn bộ giáo viên: “Chúng tôi trông chờ một đề thi vừa sức đại trà toàn tỉnh. Nhưng đề thi này, không chỉ học sinh mà giáo viên cũng “bất ngờ”.

Hồ Lài