Gìn giữ bản sắc văn hóa người Chứt từ những nhà văn hóa cộng đồng

Ông Nguyễn Xuân Mận, Bí thư Chi bộ bản Rào Tre (xã Phúc Trạch, Hà Tĩnh), giới thiệu nhạc cụ truyền thống của đồng bào Chứt tại Nhà văn hóa cộng đồng.

Nhà văn hóa cộng đồng bản Rào Tre là nơi sưu tầm, lưu giữ và trưng bày trang trọng các hiện vật văn hóa của đồng bào Chứt, trở thành điểm hội tụ văn hóa tinh thần của cả bản.

Tại nhà văn hóa cộng đồng bản Rào Tre, nhiều nhạc cụ truyền thống của đồng bào Chứt được gìn giữ và giới thiệu như chiêng đồng, trống da, chiêng cầm tay... Trong đó, chiếc chiêng đồng với âm thanh vang vọng thường được sử dụng trong các dịp lễ hội, nghi lễ cộng đồng, thể hiện sự trang nghiêm và kết nối tâm linh.

Đặc biệt, đàn Chưrabon – một loại nhạc cụ làm từ tre nứa – với âm thanh trầm bổng, từng là tiếng lòng trong các lễ hội cổ truyền, nay được phục dựng và truyền dạy lại cho thế hệ trẻ.

Việc lưu giữ và phục hồi các nhạc cụ này không chỉ góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa, mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc, truyền cảm hứng cho lớp trẻ trong hành trình gìn giữ âm nhạc truyền thống của người Chứt.

Không chỉ ở lĩnh vực nghệ thuật, tinh thần bảo tồn di sản văn hóa còn được thể hiện rõ trong đời sống lao động thường ngày của đồng bào Chứt.

Bộ nông cụ truyền thống như cuốc, rìu, gùi… cùng với chiếc nỏ gắn liền với hoạt động săn bắt không chỉ là những vật dụng thiết yếu, mà còn là minh chứng sống động cho cuộc sống gắn bó với rừng núi.

Bên cạnh đó, bộ dụng cụ đục gỗ truyền thống của người Chứt cũng thể hiện sự khéo léo và thích nghi của họ trong việc chế tác, dựng nhà và tạo ra các vật dụng phục vụ sinh hoạt hằng ngày.

Chúng thể hiện sự thích nghi, khéo léo và đức tính cần cù đã hun đúc nên bản sắc lao động đặc trưng của người Chứt.

Các vật dụng đan lát thủ công như cái oi (dùng đựng đồ) hay cái vúa (dùng bẫy cá), mỗi món đồ đều phản ánh nếp sống tự cung tự cấp, gắn bó với thiên nhiên và sự khéo léo trong lao động thường nhật.

Không chỉ dừng lại ở các dụng cụ lao động và sinh hoạt, đời sống tinh thần của người Chứt còn được thể hiện rõ nét qua những vật dụng mang tính nghi lễ truyền thống. Trong ảnh là cà kheo, cây nêu và cột lễ - những vật phẩm gắn liền với lễ hội Tết lấp lỗ, một nghi lễ đặc trưng của người Chứt nhằm tạ ơn thần linh, cầu mùa màng tốt tươi và xua đuổi tà ma.

Những yếu tố vật chất và tinh thần đó được tái hiện sinh động trong một góc trang trọng tại nhà văn hóa, nơi trưng bày những bức ảnh ghi lại khoảnh khắc đời thường, hoạt động sản xuất, các nghi lễ truyền thống và lễ hội đặc sắc của đồng bào Chứt, giúp người xem hình dung rõ nét về cuộc sống và bản sắc văn hóa của họ.

Đặc biệt, những bức ảnh chân thực tái hiện cảnh người dân Chứt trên nương rẫy, bên cối giã gạo, hay trong các hoạt động thủ công truyền thống, thể hiện sự cần cù, sáng tạo và mối quan hệ gắn bó sâu sắc với thiên nhiên.

"Không chỉ lưu giữ hình ảnh sống động về đời sống thường nhật, nhà văn hóa còn có hệ thống tủ sách được phân loại khoa học với nhiều đầu sách về y học thường thức, danh nhân lịch sử, đạo đức – lối sống và văn học dân gian, góp phần phục vụ nhu cầu học tập, nâng cao tri thức và lan tỏa giá trị văn hóa trong cộng đồng người Chứt.

Công tác bảo tồn văn hóa Chứt tại Rào Tre và Giàng II là kết quả của sự chung sức từ chính quyền địa phương, các tổ chức và đặc biệt là sự đồng lòng của bà con dân tộc Chứt. Đây là một phần trong Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em”, thuộc Chương trình Mục tiêu Quốc gia.

“Dự án 8 đã mang lại những thay đổi tích cực, góp phần nâng cao đời sống và nhận thức cho phụ nữ và trẻ em dân tộc Chứt. Không chỉ giúp bảo tồn di sản vật thể, mà còn nuôi dưỡng tâm hồn, giáo dục thế hệ trẻ về giá trị văn hóa dân tộc của cha ông. Đây cũng là cách để quảng bá nét đẹp bản sắc người Chứt đến với du khách, các nhà nghiên cứu và nhà văn hóa, phục vụ cho công tác bảo tồn lâu dài”- ông Nguyễn Xuân Mận, Bí thư Chi bộ bản Rào Tre chia sẻ.

Trường Hùng