Gìn giữ nét đẹp văn hóa trong các lễ hội

Du khách về dự Lễ hội Hoa Lư năm 2019.

Mỗi dịp đầu Xuân,vào Rằm tháng Giêng, đền Dâu, phường Nam Sơn (thành phố Tam Điệp) được côngnhận di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh lại mở hội. Theo hồ sơ di tích, đền Dâuthờ nhân vật chính là Mẫu Liễu Hạnh - bà chúa đã phù trợ Tả tướng quan TrịnhTùng và vua Lê đánh nhà Mạc, giành đại thắng. Di tích gắn liền với sự kiện Hôịquân của vua Quang Trung tại vùng đất Tam Điệp trước khi tiến quân đại phá 29vạn quân Thanh. Hàng năm, người dân địa phương mở hội nhằm tưởng nhớ công ơnngười có công với nước. Hội đền Dâu có những nghi thức cơ bản như hầu bóng, lễtôn nhang và trình đồng, tục rước tượng và kéo chữ “Mẫu Nghi thiên hạ”, “Thiênhạ Thái Bình” và “Lý Nhân vi mỹ”. Tuy nhiên, hiện nay, tục rước tượng và kéochữ chưa khôi phục được, chỉ còn lễ và tế nữ quan còn duy trì. Cụ Đinh VănKhánh, Ban quản lý đền Dâu – Quán Cháo cho biết: Tương truyền hội đền Dâu làngày hội đặt hom dâu và cũng là ngày mừng vua Quang Trung chiến thắng khảihoàn. Hội được mở vào Rằm tháng Giêng (ngày kỵ của mẫu Liễu Hạnh). Ca dao địaphương còn lưu truyền: “Dù ai đi đâu về đâu/Nguyên Tiêu lễ hội đền Dâu thìvề…”. Vào mùa hội, hàng nghìn du khách và người dân khắp các tỉnh, thành lại nônức đến trẩy hội đền Dâu.

Lễ hội đền Thái Vi.

Vào mùng 7 thángGiêng hàng năm, đền Hạ, thôn Quan Đồng, xã Ninh Mỹ (huyện Hoa Lư) cũng diễn ralễ hội làng, thu hút nhân dân địa phương và nhân dân trong huyện tham gia. Đồngchí Phạm Ngọc Hinh, Phó Chủ tịch UBND xã Ninh Mỹ cho biết: Đền Hạ được xếp hạngdi tích lịch sử cấp tỉnh. Hàng năm, lễ hội đền Hạ được thôn Quan Đồng tổ chứcnhằm tưởng nhớ công ơn của Côn Sơn Đại vương – vị thần có công với dân, vơínước, được nhân dân thờ cúng và coi như phúc thần của làng. Lễ hội được diễn ratheo nghi thức truyền thống, gồm phần lễ và phần hội. Phần lễ gồm lễ rước kiệu,lễ dâng hương, lễ tế thần Côn Sơn. Phần hội, dân làng tổ chức các trò chơi dângian nhằm khuyến khích nhân dân rèn luyện sức khỏe, với tinh thần đoàn kết vàtạo không khí phấn khởi, vui tươi, như đánh vật, chọi gà, cờ tướng, múa kiếm,cầu lông, kéo co, cờ tướng, đu quay, bóng chuyền, múa găm, múa kiếm. Dự lễ hội,mỗi người được tận hưởng không khí đoàn kết, thân ái, ấm cúng, đậm đà tình yêuquê hương xứ sở, cũng là dịp để gắn kết tình thân, làm gia tăng tình đoàn kết,thân ái trong cộng đồng dân cư.

Với đặc điểm làlễ hội của nhân dân, do nhân dân sáng tạo, tổ chức và hưởng thụ, nên các lễ hôiợ̉ Ninh Bình mang đậm dấu ấn văn hóa của người dân Ninh Bình trong suốt chiêùdài lịch sử. Trên địa bàn tỉnh hiện có 225 lễ hội, trong đó 216 lễ hội được tổchức định kỳ. Trong tỉnh có 1 lễ hội cấp tỉnh (Lễ hội Hoa Lư); 10 lễ hội cấphuyện; 17 lễ hội do cấp xã tổ chức; 189 lễ hội do thôn, phố tổ chức; 8 lễ hôịdo Ban quản lý di tích hoặc doanh nghiệp tổ chức. Các lễ hội chủ yếu có quy mônhỏ (trên địa bàn thôn, xã), thời gian tổ chức lễ hội ngắn (từ 1 đến 1,5 ngày),phần nghi lễ và các hoạt động hội gọn nhẹ, số người tham dự ít, chủ yếu là nhândân trong địa bàn xã có di tích và lễ hội. Là lễ hội truyền thống, hầu hết cáclễ hội diễn ra vào mùa Xuân, trong thời gian từ đầu tháng giêng đến hết thángba âm lịch. Ngoài Lễ hội Hoa Lư đã được ghi danh vào danh mục di sản văn hoáphi vật thể quốc gia, ở Ninh Bình còn khá nhiều lễ hội truyền thống có sức ảnhhưởng rộng và thu hút đông đảo con em xa quê về dự lễ hàng năm như: Lễ hội ĐềnBình Hải, xã Yên Nhân (Yên Mô); Lễ hội Báo bản làng Nộn Khê, xã Yên Từ (YênMô), Lễ hội đền Thái Vi, xã Ninh Hải (Hoa Lư), Lễ Khai hạ của cộng đồng ngươìKinh và Mường, xã Cúc Phương (Nho Quan); Lễ hội Vật làng Bồ Vi, xã Yên Thịnh(Yên Mô), Lễ hội Tràng An, Lễ hội Chùa Bái Đính…

Để lễ hội diễn ravui tươi, ý nghĩa, công tác quản lý lễ hội được các cấp, các ngành và địaphương quan tâm. Ban Tổ chức lễ hội, Ban Quản lý di tích đã chủ động thực hiệnvà phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, các đoàn thể quần chúng ở địaphương thực hiện các thủ tục đăng ký, thông báo tổ chức lễ hội theo đúng quyđịnh của pháp luật. Việc tổ chức hoạt động lễ hội từ khâu chuẩn bị đến việchành lễ, tổ chức các hoạt động phần hội công phu, nghiêm túc. Các địa phươngcũng xây dựng nội dung, chương trình, lựa chọn quy mô, cách thức tổ chức lễ hôịlành mạnh, thiết thực, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, phù hợp với phongtục, tập quán. Cùng với đó huy động xã hội hóa các nguồn lực, hạn chế tối đaviệc sử dụng ngân sách nhà nước để tổ chức lễ hội, đảm bảo an toàn, tiết kiệm,hiệu quả.

Việc thực hiệnnếp sống văn minh trong lễ hội có nhiều chuyển biến, được cơ quan quản lý, cácphương tiện truyền thông và người dân đánh giá cao. Trong các lễ hội, nghi thứcphần lễ được thực hiện đảm bảo trang nghiêm, giữ gìn bản sắc văn hóa truyềnthống tốt đẹp của dân tộc, địa phương. Phần hội có sự kết hợp hài hòa giữa cáchoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao dân gian truyền thống và hiện đại, thuhút đông đảo quần chúng nhân dân tham gia, tạo nên không gian lễ hội vui tươi,lành mạnh, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, khơi dậy tình yêu quê hương,đất nước. Nhiều phong tục tập quán, các nghi lễ, nét đẹp trong sinh hoạt vănhóa được khôi phục, thu hút sự tham gia của người dân và du khách thập phương.

Bài, ảnh: Hồng Vân - Đinh Minh