Giới hạn giá khí đốt có làm biến động thị trường năng lượng thế giới?

Đây là mức trần giá khí đốt được chờ đợi từ lâu mà các thành viên EU đã thảo luận trong nhiều tuần nay, mục tiêu của mức trần, theo Ủy ban châu Âu là sẽ được sử dụng như một “công cụ tạm thời và có mục tiêu tốt để tự động can thiệp vào thị trường khí đốt trong trường hợp tăng giá xăng quá mức”. Trong khi các chính phủ quốc gia có thể hài lòng với công cụ mới này, thì những người tham gia thị trường lại không hài lòng.

Trên thực tế, các thương nhân đã cảnh báo rằng việc sử dụng công cụ này có thể gây ra tác hại không thể khắc phục đối với thị trường năng lượng ở châu Âu.

Sau tin tức do Ủy ban châu Âu công bố, Liên đoàn Thương nhân năng lượng châu Âu cho biết, ngay cả một can thiệp ngắn cũng sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ngoài ý muốn và không thể đảo ngược trong việc làm tổn hại niềm tin của thị trường rằng giá trị của khí đốt được biết đến và minh bạch. Điều mà các thương nhân - và các sàn giao dịch - tranh cãi là mối đe dọa về trần giá khí đốt đối với các hợp đồng khí đốt trong tháng trước sẽ gây căng thẳng cho thị trường và làm cho thị trường trở nên kém minh bạch hơn. Thậm chí tệ hơn, theo họ, là ý tưởng của Ủy ban châu Âu về cơ bản ràng buộc giá khí đốt kỳ hạn chuẩn của châu Âu với giá khí đốt tự nhiên hóa lỏng trên thị trường giao ngay.

Sự ràng buộc với giá khí đốt tự nhiên hóa lỏng là một trong hai điều kiện phải được đáp ứng để “giá trần an toàn” được kích hoạt tự động. Như Ủy ban châu Âu đã nêu, thứ nhất, đây là khi “giá thanh toán phái sinh TTF tháng trước vượt quá 275euro trong hai tuần” và thứ hai, khi “giá TTF cao hơn 58 euro so với giá tham chiếu khí đốt tự nhiên hóa lỏng trong 10 ngày giao dịch liên tiếp trong vòng hai tuần”. Ngay sau khi cả hai điều này xảy ra, các cơ quan quản lý sẽ hành động và sau một ngày thông báo cho tất cả các cơ quan có liên quan, mức trần sẽ có hiệu lực và các đơn đặt hàng tháng trước đối với giá đặt tên khí trên 275 euro sẽ không được chấp nhận.

Theo Ủy ban châu Âu, việc giới hạn giá trần đối với các hợp đồng tháng trước đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính và thị trường tương lai bằng cách cho phép các nhà giao dịch tự do giao dịch gas qua quầy và trên thị trường giao ngay.

Theo báo cáo của Financial Times về chủ đề này, ngành công nghiệp lo lắng về các ký quỹ cao bất ngờ và quá cao trên thị trường phi tập trung, cũng như khả năng giải quyết các vụ vỡ nợ của các sàn giao dịch. Sự ràng buộc của khí đốt tự nhiên hóa lỏng là mối quan tâm đặc biệt bởi vì, theo các thương nhân, thị trường khí đốt hóa lỏng kém thanh khoản và dễ bay hơi hơn nhiều so với thị trường TTF, dựa trên các giao dịch thực tế. Thế giới thương mại lo ngại về mức trần giá khí đốt đến nỗi Liên đoàn Thương nhân năng lượng châu Âu đã cảnh báo Ủy ban châu Âu rằng mức trần này có thể buộc các sàn giao dịch phải tạm ngừng giao dịch trong trường hợp họ không thể “đáp ứng các nghĩa vụ về điều hành thị trường công bằng và có trật tự”.

Trong khi đó, Ngân hàng Trung ương Châu Âu cũng đã cảnh báo chống lại việc chuyển các giao dịch từ sàn giao dịch sang thị trường tự do, nơi có giao dịch trực tiếp giữa các bên và ít quy định hơn nhiều so với sàn giao dịch. Các nhà giao dịch cũng lo ngại rằng cơ chế giới hạn được đề xuất chưa được kiểm tra lỗi. Ủy ban châu Âu chỉ cho biết sẽ có hiệu lực vào tháng 1 tới.

Người đứng đầu hiệp hội trao đổi năng lượng châu Âu, Christian Baer, cho biết sẽ không thực tế nếu cho rằng đảm bảo giới hạn sẽ không khiến thị trường gặp nguy hiểm có thể đạt được trong một khung thời gian ngắn và chắc chắn là không trước cuối mùa đông này.

Theo đề xuất của Ủy ban, có hai cách để đảm bảo giới hạn không gây hại cho thị trường: một, bằng cách hủy kích hoạt nó hoặc bằng cách ngăn kích hoạt nó “trong trường hợp các cơ quan có liên quan, bao gồm cả ECB, cảnh báo về những rủi ro như vậy đang thành hiện thực.”

Ngôn ngữ của tuyên bố về giới hạn giá là khá chung chung. Trên thực tế, có rất ít thông tin cụ thể hoặc ví dụ về các rủi ro được đề cập ở trên sẽ kích hoạt việc hủy kích hoạt giới hạn - những sự thật chắc chắn làm gia tăng lo lắng của các nhà giao dịch. Ngoài ra còn có một mối lo lắng khác có khả năng lớn hơn và nó không liên quan gì đến giao dịch và thị trường tài chính.

Một số thành viên EU lo ngại rằng mức trần giá sẽ khuyến khích nhu cầu khí đốt lớn hơn tại thời điểm nhu cầu cần giảm. Ủy ban châu Âu có phản hồi về điều đó rằng kích hoạt cơ chế tiết kiệm năng lượng bắt buộc đã được thống nhất vào đầu năm nay và đưa ra phiên bản tự nguyện cách đây vài tháng. Liệu điều này có đủ hay không và quan trọng hơn là liệu nó có gây ra một số hậu quả nghiêm trọng ngoài ý muốn hay không vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ cho đến nay.

Duy Hưng (tổng hợp, OLP, SMH)