Giữ bản sắc báo chí trong kỷ nguyên AI

AI - trợ thủ đắc lực của người làm báo

Dưới ánh sáng của kỷ nguyên AI, báo chí đang bước vào một thời kỳ đầy hứa hẹn: Thời kỳ mà công nghệ không chỉ hỗ trợ mà còn đồng hành cùng các nhà báo để mở rộng biên độ sáng tạo.

AI có thể xử lý khối lượng lớn dữ liệu, song tư duy độc lập, góc nhìn nhân văn và trách nhiệm nghề nghiệp của nhà báo mới là yếu tố tạo ra giá trị khác biệt.

AI giờ đây không chỉ là công cụ phụ trợ mà trở thành "trợ thủ" đắc lực, giúp các phóng viên khai thác tối đa tiềm năng công nghệ -từ khâu thu thập, xử lý, tổng hợp dữ liệu đến việc chỉnh sửa câu chữ và tối ưu hóa nội dung, mở ra cánh cửa chinh phục những giải thưởng danh giá như Giải Báo chí Quốc gia.

Nhà báo Hoàng Văn Chiên, cây bút kỳ cựu của Báo điện tử Dân Việt và Báo Nông thôn Ngày nay, người từng vinh dự nhận 4 Giải Báo chí Quốc gia cho rằng, trong bối cảnh báo chí số phát triển mạnh mẽ, việc ứng dụng AI là điều tất yếu, để nâng cao chất lượng tác phẩm và khả năng cạnh tranh.

Theo anh Chiên, AI giúp các nhà báo tiết kiệm thời gian nhờ khả năng tổng hợp và phân tích thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, đồng thời mở rộng góc nhìn và giúp tác phẩm trở nên sâu sắc, toàn diện hơn.

Khi đã có dữ liệu đầy đủ và bằng chứng rõ ràng, AI còn hỗ trợ biên tập, chỉnh sửa câu chữ, sắp xếp bố cục hợp lý, thậm chí dịch đa ngôn ngữ và hạn chế sự trùng lặp, giúp tác phẩm thêm phong phú và cuốn hút.

Nhà báo trẻ Dương Đình Trường (Báo Lao Động) -người từng đoạt Giải B Báo chí Quốc gia năm 2021 cũng nhận định, AI có thể trở thành "bệ phóng" cho sự sáng tạo của người làm báo.

Theo anh, AI giúp mở rộng tầm nhìn và gợi mở những hướng đi mới cho tác phẩm báo chí, tránh rập khuôn và trùng lặp với chủ đề cũ.

Ngoài ra, AI còn hỗ trợ xây dựng đề cương, sắp xếp ý chính và gợi ý cấu trúc bài viết, giúp nhà báo tiết kiệm thời gian, tập trung tối đa cho khâu sáng tạo và phân tích chuyên sâu.

Bài học từ thực tiễn

Không thể phủ nhận AI mang đến vô vàn ứng dụng hữu ích và mở ra nhiều cơ hội mới cho báo chí. Tuy nhiên, khi áp dụng AI vào tác nghiệp thực tế, nhiều nhà báo, phóng viên vẫn gặp không ít trở ngại.

Theo nhà báo Hoàng Văn Chiên, trong quá trình sử dụng AI, phần lớn công nghệ này sẽ tổng hợp lại những thông tin có sẵn trên mạng xã hội và các nguồn trực tuyến.

Điều này dễ dẫn đến tình trạng thông tin sai lệch, lan truyền tin giả, hoặc nội dung trùng lặp với các bài báo khác, từ đó có thể phát sinh tranh chấp bản quyền.

Ngoài ra, AI cũng có thể làm mất đi giọng văn đặc trưng, dấu ấn cá nhân vốn là bản sắc riêng của mỗi nhà báo.

Vì vậy, khi ứng dụng AI vào quy trình làm báo, các phóng viên cần kiểm tra cẩn thận thông tin, chỉnh sửa và biên tập kỹ lưỡng trước khi xuất bản để đảm bảo chất lượng và tính chính xác của bài viết.

Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi cho rằng, trí tuệ nhân tạo không thể thay thế hoàn toàn con người trong hoạt động báo chí, mà chỉ đóng vai trò là công cụ hỗ trợ. AI giúp các nhà báo làm việc nhanh hơn, chính xác hơn, đồng thời góp phần đưa các tác phẩm báo chí trở nên gần gũi, thân thiện hơn với công chúng.

Tuy nhiên, công nghệ dù tiên tiến đến đâu cũng chỉ là công cụ, còn con người mới là yếu tố quyết định việc vận hành, kiểm soát. Chính con người sẽ lựa chọn cách khai thác AI hiệu quả nhất để phục vụ cho mục tiêu phát triển báo chí chất lượng cao.

"Trước bối cảnh công nghệ ngày càng phát triển, khuyến khích các cơ quan báo chí, các nhà báo mạnh dạn thí điểm, ứng dụng công nghệ mới vào hoạt động nghiệp vụ, trong đó có AI.

Việc kết hợp giữa năng lực sáng tạo, bản lĩnh nghề nghiệp của người làm báo với các giải pháp công nghệ tiên tiến sẽ mở ra nhiều cơ hội để nâng cao chất lượng tác phẩm báo chí", ông Lợi nói.

Không để bị lấn át bởi công nghệ

Giải Báo chí Quốc gia là nơi tôn vinh những tác phẩm xuất sắc nhất và cũng là đích đến của mọi người làm báo. Trong bối cảnh AI ngày càng phát triển và được ứng dụng đa dạng, mỗi nhà báo có thể tận dụng những lợi thế công nghệ riêng để hỗ trợ quá trình tác nghiệp, nâng cao chất lượng bài viết tham gia giải thưởng.

Tuy nhiên, như chia sẻ của nhiều nhà báo, trong đó có nhà báo Cấn Mạnh Cường (Báo Dân trí), người đã giành Giải C Báo chí Quốc gia năm 2023, yếu tố quan trọng nhất chính là chất riêng của mỗi người. AI là công nghệ mở, ai cũng có thể sử dụng và bắt đầu từ điểm xuất phát gần như tương đương nhau.

"Chỉ có bản sắc nghề nghiệp, phong cách viết và hơi thở riêng biệt của từng cây bút mới làm nên những tác phẩm báo chí xuất sắc, chạm tới cảm xúc người đọc và xứng đáng được tôn vinh tại Giải Báo chí Quốc gia", anh Cường nói.

Từ kinh nghiệm tác nghiệp của mình, nhà báo Dương Đình Trường cho rằng: Hãy tận dụng AI một cách thông minh, vì công nghệ này có thể hỗ trợ quá trình tác nghiệp trở nên nhanh chóng, chính xác và thuận tiện hơn. Tuy nhiên, không thể để trí tuệ nhân tạo thay thế hoàn toàn con người hoặc lấn át vai trò của chất xám, tư duy và bản sắc riêng của mỗi nhà báo.

Theo anh Trường, để không bị công nghệ "áp đảo" hay đánh mất đi vai trò của mình, điều quan trọng là mỗi nhà báo cần phát huy thế mạnh cốt lõi của nghề báo: Đó là khả năng ghi nhận, thẩm định, diễn giải, phân tích và đánh giá thông tin một cách khách quan, sâu sắc.

Thanh Thắng