Giữ gìn, lan tỏa văn hóa truyền thống dân tộc Mông

Em Vàng Mai Linh, lớp 8A tham gia sinh hoạt câu lạc bộ ngay từ ngày đầu thành lập. Là người con của dân tộc Mông, Linh mang trong mình tình yêu đặc biệt với sắc chàm, vẽ sáp ong hay những trang phục thổ cẩm rực rỡ.

Dưới sự hướng dẫn của nghệ nhân, giáo viên, em Vàng Mai Linh (ngoài cùng bên phải) cùng các bạn học kỹ thuật vẽ sáp ong.

Tình yêu ấy được nuôi dưỡng qua năm tháng bằng lời kể, sự chỉ bảo tận tình của bà, của mẹ và thầy, cô giáo. Vậy nên, khi nhà trường thành lập câu lạc bộ, Linh đã đăng ký tham gia ngay để có cơ hội thể hiện niềm yêu thích và mong muốn được lan tỏa nhiều hơn nữa những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Trước mỗi giờ vẽ, các thành viên câu lạc bộ thường chuẩn bị các nguyên liệu cần thiết, như: vải, sáp ong nguyên chất, bút vẽ sáp, bếp để đun chảy sáp.

Dưới sự hướng dẫn tận tình của mẹ mình là chị Hoàng Thị Dung - nghệ nhân vẽ sáp ong, Linh và những người bạn trong câu lạc bộ khéo léo vừa đưa bút vẽ sáp ong theo từng họa tiết hoa văn truyền thống, vừa điều chỉnh, canh mức nhiệt sáp ong phù hợp để sau nhuộm sẽ lên màu đều, đẹp.

Em Vàng Mai Linh chia sẻ: Chúng em rất thích vẽ sáp ong truyền thống, đây không chỉ là kỹ thuật trang trí mà còn thể hiện bản sắc văn hóa, tín ngưỡng và thẩm mỹ của cộng đồng dân tộc Mông. Chúng em hy vọng các sản phẩm truyền thống này sẽ được giữ gìn, lan tỏa rộng rãi hơn nữa trong đời sống cộng đồng.

Vẽ sáp ong đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ.

Nếu vẽ sáp ong là sự sáng tạo của đồng bào dân tộc Mông tạo hoa văn bằng kỹ thuật cản màu khi nhuộm thì thêu thổ cẩm là kỹ thuật thêu tạo hoa văn bằng chỉ màu. Kỹ thuật thủ công truyền thống này cũng đang được lưu giữ, lan tỏa thông qua hoạt động của câu lạc bộ.

Theo đó, trước khi thực hành thêu, các em học sinh được nghệ nhân và các giáo viên trong trường hướng dẫn chuẩn bị vải lanh, chỉ màu, kim thêu đồng thời dạy kỹ thuật; chủ yếu là thêu luồn chỉ, thêu móc, thêu đắp vải kết hợp ghép màu.

Giáo viên nhà trường hướng dẫn các em học sinh kỹ thuật thêu thổ cẩm.

Cô giáo Lý Thị Gánh - Trường PTDT Nội trú THCS và THPT Bắc Hà cho biết: Đây đều là những kỹ thuật khó, đòi hỏi các em thật tỉ mỉ, rèn luyện trong thời gian dài. Các họa tiết, hoa văn được thêu tay hoàn toàn dựa vào nguyên tắc, kinh nghiệm riêng được đồng bào dân tộc Mông đúc kết qua bao đời. Chúng tôi cũng dạy về đặc điểm hoa văn tiêu biểu của dân tộc Mông là hình học, hoa lá, biểu tượng tự nhiên với các màu sắc rực rỡ để các em dễ nhận biết, thực hành.

Cũng giống như vẽ sáp ong, ngoài họa tiết truyền thống, các em cũng được tự do sáng tạo các họa tiết mới, phù hợp với nhịp sống hiện đại ngày nay.

Ngoài họa tiết truyền thống, học sinh được thỏa sức sáng tạo theo sở thích.

Tại Câu lạc bộ “Thêu thổ cẩm và sẽ sáp ong dân tộc Mông”, các em học sinh tham gia sinh hoạt đều 2 buổi/tuần. Câu lạc bộ có 2 giáo viên phụ trách, trong đó có 1 giáo viên bộ môn Mỹ thuật, 1 giáo viên là người dân tộc Mông, am hiểu về truyền thống văn hóa dân tộc.

Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, các em học sinh trong câu lạc bộ được giới thiệu về ý nghĩa, kỹ thuật thêu thổ cẩm và vẽ sáp ong. Qua đó, thỏa niềm yêu thích với văn hóa truyền thống và sáng tạo thêm những tác phẩm nghệ thuật dựa trên những tư liệu, kiến thức truyền thống sẵn có.

Các họa tiết được thêu thủ công.

Nhằm lưu giữ, lan tỏa bền vững nghệ thuật vẽ sáp ong và thêu thổ cẩm, cô, trò nhà trường cũng đã sáng tạo xây dựng giải pháp số hóa và chuyển giao kỹ thuật vẽ sáp ong - thêu thổ cẩm.

Cô giáo Vũ Thị Hương Quỳnh - Trường PTDT Nội trú THCS và THPT Bắc Hà thông tin thêm: Điểm nổi bật của hoạt động câu lạc bộ trong thời gian gần đây là chuyển trọng tâm từ phương pháp tuyên truyền miệng truyền thống sang số hóa và các mô hình giáo dục trải nghiệm, như: duy trì hoạt động câu lạc bộ định kỳ; workshop (hội thảo, giao lưu) cùng nghệ nhân địa phương; các cuộc thi sáng tạo và trình diễn trang phục; quy trình học - thực hành - sản xuất sản phẩm theo nhóm…

Cùng với đó, các kỹ thuật vẽ, thêu sẽ được số hóa, lưu trữ trên không gian mạng. Dựa trên kỹ thuật thêu thổ cẩm, vẽ sáp ong truyền thống của dân tộc Mông, sản phẩm làm ra của các em học sinh không chỉ dừng lại ở việc trưng bày trong gia đình, nhà trường mà còn được quảng bá, giới thiệu trong các cuộc thi, ở các điểm du lịch... Qua đó, tạo điều kiện để lưu trữ lâu dài, quảng bá rộng rãi và kết nối giáo dục - văn hóa.

Các kỹ thuật thêu, vẽ thủ công truyền thống sẽ được số hóa, lưu trữ trên không gian mạng.

Hành trình giữ gìn, lan tỏa văn hóa truyền thống các dân tộc, trong đó có dân tộc Mông đã, đang được Trường PTDT Nội trú THCS và THPT Bắc Hà thực hiện từ những việc làm ý nghĩa trên. Qua đó, giúp học sinh hiểu, trân trọng và tự hào về bản sắc dân tộc; hình thành nhân cách, đạo đức; lưu giữ và phát huy văn hóa truyền thống cho các thế hệ mai sau.

Lan Hương