Giữ gìn và lan tỏa giá trị của Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác

Ông đã để lại cho hậu thế một khối di sản văn hóa đồ sộ, tiêu biểu với nhiều tác phẩm quan trọng, điển hình là bộ sách "Hải Thượng Y tông tâm lĩnh".

Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724-1791) tại làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay là xã Liêu Xá, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên).

Tượng đài Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác được xây dựng trên đỉnh núi Minh Tự, cách khu mộ của ông khoảng hơn 200 m.

Ông xuất thân từ một gia đình truyền thống khoa bảng, nhiều người học giỏi, đỗ cao, làm quan to dưới thời vua Lê chúa Trịnh. Cha của ông là Lê Hữu Mưu, đỗ đệ tam giáp tiến sĩ và làm quan dưới triều Lê Dụ Tôn tới bậc thượng thư. Mẹ ông là Bùi Thị Thường, quê ở xứ Bầu Thượng, xã Tĩnh Diệm, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.

Những cống hiến vĩ đại cho nền y học cổ truyền

Lê Hữu Trác là một thầy thuốc đại tài, người đã dành cả cuộc đời để nghiên cứu và phát triển y học cổ truyền Việt Nam. Ông đã tạo dựng một nền tảng lý thuyết và thực hành y học đồ sộ, xây dựng một hệ thống y học không chỉ dựa trên các lý luận cổ điển từ Trung Quốc mà còn tích hợp nhiều kinh nghiệm thực tiễn từ y học dân gian của Việt Nam.

Tác phẩm quan trọng nhất của ông, "Hải Thượng y tông tâm lĩnh" là một bộ bách khoa toàn thư về y học cổ truyền với 28 tập với 66 quyển, được coi là di sản lớn nhất về y học cổ truyền của Việt Nam. Đây không chỉ là một công trình mang tính học thuật, giúp chuẩn hóa y học cổ truyền Việt Nam, mà còn là một tài liệu tham khảo vô giá về phương pháp chữa bệnh và phòng bệnh.

Bộ sách không chỉ mô tả kỹ lưỡng các bệnh lý, phương pháp chẩn đoán và điều trị mà còn chứa đựng những nguyên tắc y đức và triết lý nhân sinh sâu sắc. Nó được xem như kim chỉ nam cho các thế hệ thầy thuốc không chỉ ở Việt Nam mà còn tại nhiều quốc gia có truyền thống y học cổ truyền trên thế giới

Trong y học cổ truyền, việc không chỉ chữa trị mà còn phòng ngừa bệnh tật luôn được coi trọng. Lê Hữu Trác đã đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì sức khỏe thông qua lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống cân bằng và điều hòa tinh thần.

Điều này cũng phù hợp với y học phương Tây, đặc biệt trong bối cảnh thời đại ông, khi kiến thức y học còn nhiều hạn chế và việc phòng bệnh chưa được coi trọng đúng mức. Tư tưởng về y học dựa trên sự cân bằng giữa con người và thiên nhiên của ông vẫn có giá trị đến ngày nay, trong cả y học hiện đại lẫn y học cổ truyền.

Trong suốt những năm làm thầy thuốc và đào tạo học trò, Danh y Lê Hữu Trác vẫn luôn mong muốn truyền lại y lý cho thế hệ sau thông qua những cuốn sách. Bộ "Hải Thượng Y tông tâm lĩnh" được ông dày công biên soạn, ghi chép và chắt lọc lại những chân lý ông đã lĩnh hội được từ các đại danh y đời trước và mất gần 10 năm (1760 – 1770) để hoàn thành. Đây là cuốn sách chứa đựng những gì tinh túy nhất trong sự nghiệp của người thầy thuốc vĩ đại này và là tài sản vô giá của nền y học Việt Nam.

Toàn bộ cuốn sách bao gồm 28 tập, 66 quyển về các chuyên ngành nội khoa, sản khoa, phụ khoa, da liễu, nhãn khoa. Đồng thời ông còn phê phán và chỉ ra những điểm không phù hợp khi áp dụng trong điều trị cho người Việt Nam. Trong gần 20 năm sau đó, ông vẫn tiếp tục biên soạn và cho ra đời nhiều tập sách quý giá nữa như "Y hải cầu nguyên" (1782), "Thượng kinh ký sự" (1783) trong đó phê phán nhiều thói quen xa hoa, những điều "mắt thấy tai nghe" khi ông lên kinh khám bệnh cho Thái tử, "Vận khí bí điển" (1786).

Năm 2023, ghi nhận những công lao, đóng góp của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác UNESCO đã vinh danh ông là Danh nhân văn hóa thế giới. Đây là sự kiện lịch sử nhân dịp kỷ niệm 300 năm ngày sinh của ông, nó không chỉ ghi nhận tài năng y học kiệt xuất, những đóng góp to lớn và lâu dài cho y học cổ truyền Việt Nam và thế giới mà còn đánh giá những di sản giá trị văn hóa, tư tưởng vượt thời gian mà ông để lại cho hậu thế.

Để hiểu sâu sắc hơn vì sao ông được tôn vinh ở tầm vóc quốc tế, cần phải xem xét toàn diện những khía cạnh về y học, tư tưởng và triết lý nhân sinh mà ông đã cống hiến.

Hải Thượng y tông tâm lĩnh.

Lan tỏa, giữ gìn những giá trị của Hải Thượng Lãn Ông

Việc UNESCO vinh danh Hải thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác của Việt Nam là sự khẳng định rõ ràng nhất về những đóng góp to lớn của người Việt Nam trên các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội. Đồng thời thể hiện sự lan tỏa tài năng, trí tuệ của người Việt Nam trên trường quốc tế.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Lê Ngọc Châu nhấn mạnh, việc UNESCO vinh danh Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác là niềm vinh dự, tự hào không chỉ cho đất nước Việt Nam nói chung, mà còn đối với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Hà Tĩnh – quê mẹ của Đại danh y. Vì vậy, sự kiện có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của địa phương, nhất là trên các lĩnh vực y tế, văn hóa, giáo dục.

Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Lê Ngọc Châu, thời gian qua, đội ngũ thầy thuốc tại Hà Tĩnh đã ứng dụng và lan tỏa những giá trị di sản quý báu mà Hải Thượng Lãn Ông để lại cả về y đức và y thuật. Mỗi thầy thuốc đều thấm nhuần lời dạy của Đại danh y Lê Hữu Trác, không ngừng học tập, trau dồi kiến thức, xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên môn vững về y thuật, sáng về y đức, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người dân về chăm sóc và bảo vệ sức khỏe.

Đặc biệt, Bệnh viện Y học cổ truyền Hà Tĩnh đã ứng dụng và kết hợp y học hiện đại vào công tác khám, chữa bệnh nhưng vẫn giữ vững và phát huy thế mạnh của y học cổ truyền trong điều trị, xây dựng nhiều bài thuốc nam bằng nguồn dược liệu sẵn có trên địa bàn. Qua đó làm phong phú các bài thuốc quý trong chữa bệnh nhằm thực hiện tốt phương châm "Nam dược trị nam nhân".

Nhân dịp kỷ niệm 300 năm ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724 - 2024), UNESCO đã thông qua Nghị quyết phê chuẩn danh sách các "Danh nhân văn hóa và sự kiện lịch sử niên khóa 2024 - 2025", trong đó có Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác. Những ngày qua, Hà Tĩnh sẵn sàng cho lễ kỷ niệm 300 năm của đại danh y.

Lễ kỷ niệm 300 năm Ngày sinh Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác sẽ diễn ra vào tối 27/12/2024 với các nội dung: phần lễ kỷ niệm, trao bằng chứng nhận Di tích quốc gia đặc biệt Mộ và Khu lưu niệm Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác; chương trình nghệ thuật "Trăm năm ngàn năm Hải Thượng Lãn Ông", được tổ chức tại quảng trường Thành Sen (TP Hà Tĩnh).

Cũng trong dịp này, Bộ Y tế phối hợp với tỉnh Hà Tĩnh tổ chức lễ tổng kết công tác y, dược học cổ truyền, Hội nghị khoa học y, dược cổ truyền toàn quốc lần thứ 3 và trao giải thưởng Hải Thượng Lãn Ông lần thứ 7 (diễn ra vào ngày 26/12, tại Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh tỉnh)...

PV