'Giữ hay bỏ xét tuyển đại học bằng học bạ THPT': Không nên tiếp cận theo cách cực đoan

Cánh cửa cơ hội hay lo ngại bất công?

Xét tuyển đại học bằng học bạ từng được xem là giải pháp mở rộng cơ hội vào đại học, giảm áp lực thi cử cho học sinh. Nhưng thực tế hiện nay, nhiều trường đại học top đầu dần rút khỏi phương thức này, trong khi các trường top dưới vẫn dành phần lớn chỉ tiêu.

Tại Hội nghị Giáo dục đại học năm 2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã gửi phiếu khảo sát tới hơn 200 trường đại học, học viện để lấy ý kiến về việc có nên duy trì hình thức xét học bạ trong thời gian tới.

Động thái này lập tức tạo ra tranh luận. Nhiều phụ huynh phản ánh tình trạng “chạy điểm”, học thêm để làm đẹp học bạ, khiến phương thức này bị nghi ngờ về tính công bằng. Phụ huynh Đặng Hạnh kể câu chuyện của con gái mình: “Học kỳ I, môn Văn con đạt 9,1; học kỳ II: 8,6 nhưng cả năm lại 7,6. Trong khi nhiều bạn khác học yếu hơn thì toàn trên 8 phẩy. Em chỉ biết động viên con rằng thế hệ sau này có thể không còn xét học bạ nữa. Không có điều kiện học thêm thì các con rõ ràng thiệt thòi”.

Năm 2025 có 17 phương thức xét tuyển, trong đó, 42,4% dùng xét học bạ THPT

Tại một diễn đàn của phụ huynh, chị N.H chia sẻ: “Họp phụ huynh đầu năm, giáo viên nói luôn là các con đăng ký học thêm ở trung tâm do thầy cô trong trường dạy, thì học bạ sẽ đẹp hơn. Vậy công bằng ở đâu? Nên bỏ càng sớm càng tốt”. Người khác bày tỏ thất vọng: “Lỡ bỏ tiền ra chạy điểm rồi, nếu đến phút 90 lại bỏ học bạ thì phụ huynh khổ nhất”.

Ở chiều ngược lại, cũng có ý kiến cho rằng học bạ vẫn là công cụ đánh giá hợp lý nếu được sử dụng đúng cách. Một phụ huynh phân tích: “Học bạ đi xuyên cả quá trình học, công bằng hay không phụ thuộc vào giáo viên. Nếu giáo viên được luân phiên chấm thì sẽ khách quan hơn. Không nên thi quá nhiều, vừa tốn kém vừa gây áp lực cho học sinh”.

Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, năm 2025 có 17 phương thức xét tuyển được các cơ sở giáo dục đại học sử dụng. Trong đó, 42,4% dùng xét học bạ THPT, 39,1% xét điểm thi tốt nghiệp THPT, còn lại là các phương thức khác chiếm 18,5%.

Trong mùa tuyển sinh năm nay, việc nhiều trường đại học lớn đã “nói không” với học bạ, cho thấy xu hướng chuyển dịch sang các hình thức có độ tin cậy cao hơn. Hoặc có trường vẫn dùng học bạ nhưng kèm điều kiện bổ sung như: chứng chỉ quốc tế hoặc kỳ thi đánh giá riêng.

Giữ hay bỏ: cần đánh giá toàn diện

Nhiều chuyên gia cho rằng, không nên loại bỏ vội vàng, mà cần cơ chế kiểm soát chặt chẽ để vừa đảm bảo công bằng, vừa giảm áp lực thi cử.

Xét học bạ không chỉ Việt Nam áp dụng, mà nhiều nước đã triển khai. Tùy từng ngành, từng trường có thể đặt điều kiện bổ sung để đảm bảo chất lượng.

Hiện chưa có đánh giá nào cho thấy sinh viên trúng tuyển theo học bạ yếu hơn các phương thức khác.

PGS-TS Bùi Hoài Thắng - Trưởng Phòng Đào tạo Trường ĐH Bách khoa (ĐHQG TPHCM), cho rằng không nên tiếp cận vấn đề “giữ hay bỏ phương thức xét tuyển bằng điểm học bạ THPT” một cách cực đoan trong kỳ tuyển sinh năm 2026. Ông lý giải, phần lớn các trường đại học trên thế giới hiện nay đều tuyển sinh dựa trên quá trình học tập thực tế của học sinh, kết hợp với một số dữ liệu chuẩn hóa như kỳ thi SAT, ACT...

Nếu toàn bộ kết quả học tập và nỗ lực của học sinh trong suốt thời gian học phổ thông không được xem xét như một phần thể hiện năng lực học đại học, thì sẽ làm giảm động lực học tập. Hệ quả là học sinh sẽ có xu hướng học lệch và chỉ tập trung vào luyện thi.

Theo thầy Vũ Khắc Ngọc - chuyên gia giáo dục, không nên loại bỏ vội vàng. Bởi học bạ phản ánh cả quá trình học tập, không thể nói 5-6 học kỳ kém chính xác hơn một kỳ thi. Việc duy trì xét học bạ giúp giảm áp lực và tạo cơ hội cho những em có quá trình học tập ổn định nhưng không giỏi thi cử. Tuy nhiên, cần kết hợp với ngưỡng đầu vào, tổ hợp môn phù hợp hoặc chứng chỉ bổ sung.

Một vị Hiệu trưởng Trường THPT ở Hà Nội cảnh báo, bỏ xét học bạ không chỉ là thu hẹp một phương thức tuyển sinh, mà còn dễ dẫn tới hệ lụy lâu dài. Kỳ thi tốt nghiệp THPT ngày càng khó và phân hóa cao. Nếu chỉ dựa vào một kỳ thi, học sinh trung bình khá sẽ mất cơ hội, buộc phải lao vào ôn luyện căng thẳng, tốn kém. Trong khi đó, xét học bạ giúp giảm áp lực, ghi nhận nỗ lực của học sinh trong suốt ba năm.

Ở góc nhìn khác, TS Lê Viết Khuyến - Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam cho rằng, điểm thi tốt nghiệp THPT vẫn đáng tin cậy hơn, bởi đây là phương thức ít bị chi phối bởi các yếu tố chủ quan. Ở những quốc gia có hệ thống kiểm định chất lượng chặt chẽ và nền nếp học đường nghiêm túc, học bạ có thể trở thành căn cứ tin cậy thay thế kỳ thi. Nhưng với điều kiện hiện nay ở Việt Nam, điểm thi tốt nghiệp vẫn phản ánh trung thực năng lực của học sinh hơn.

Ông Khuyến phân tích, tình trạng “xin - cho” điểm vẫn còn khá phổ biến; việc giáo viên nới thêm vài điểm để làm đẹp học bạ cho học sinh không phải chuyện hiếm. Thêm vào đó, sự khác biệt trong cách chấm điểm, đánh giá giữa các địa phương khiến học bạ thiếu tính đồng nhất, chưa đủ cơ sở để làm thước đo năng lực.

“Chính vì vậy, nếu dùng học bạ để xét tuyển thì khó bảo đảm công bằng và khách quan. Trong khi đó, kỳ thi tốt nghiệp THPT do Bộ GD&ĐT tổ chức vẫn là một trong những căn cứ đáng tin cậy nhất để các trường đại học, cao đẳng dựa vào khi tuyển sinh”, TS Khuyến nhấn mạnh.

Tranh luận về việc giữ hay bỏ xét tuyển học bạ cho thấy yêu cầu cấp thiết là bảo đảm công bằng và minh bạch trong tuyển sinh. Dù lựa chọn thế nào, điều quan trọng hơn cả vẫn là cải tiến chất lượng dạy - học và hệ thống đánh giá, để mọi học sinh đều có cơ hội công bằng bước vào đại học.

Thu Hằng/VOV.VN