Giữ hồn sân khấu truyền thống giữa nhịp sống hiện đại: Bài 1: Thời vàng son dần lui vào ký ức

Từng ghi dấu là tụ điểm ca nhạc nổi tiếng, nhưng sân khấu Trống Đồng đã ngưng hoạt động, hiện trạng xuống cấp trầm trọng. Ảnh: Hồng Phúc.

Thời gian qua, nhiều sân khấu từng được ví là “thánh đường nghệ thuật”, như: Trống Đồng, Lan Anh, sân khấu 126… đã phải đóng cửa, nhường chỗ cho một số công trình thương mại. Các sân khấu còn lại, như: Idecaf, Thế Giới Trẻ, Hồng Vân... cũng hoạt động cầm chừng. Hạ tầng xuống cấp, thiếu vắng lớp nghệ sĩ kế thừa, kịch bản thiếu sáng tạo, đang khiến các sân khấu, nhà hát dường như đang hụt hơi.

Nỗi buồn sân khấu truyền thống

Trong số các nhà hát, sân khấu truyền thống của TPHCM phải ngưng hoạt động phải kể đến sân khấu 126 (thành lập vào năm 1986). Sân khấu này từng là một trong hai sân khấu ngoài trời lớn nhất (cùng với sân khấu Trống Đồng) với sức chứa khoảng 2.500 chỗ ngồi. Đây từng là địa điểm biểu diễn quen thuộc, gắn liền với nhiều nghệ sĩ tên tuổi. Năm 2016, thành phố chủ trương di dời sân khấu 126 đến rạp Đại Đồng trên đường Cao Thắng (quận 3) để phục vụ quy hoạch xây nhà ga tuyến Metro số 3B trên nền sân khấu cũ.

Kế sau sân khấu 126, sân khấu Trống Đồng ở trung tâm quận 1 được thành lập từ năm 1989, nhưng đã ngưng hoạt động từ năm 2024 cho đến nay và không còn tổ chức các chương trình, đêm nhạc như trước. Bà Chử Minh Thùy (47 tuổi, người gốc Hà Nội) là một trong những khán giả quen thuộc của sân khấu Trống Đồng xúc động: “Tôi nhớ vào khoảng thời gian này của 2 năm trước Trống Đồng vẫn có show lớn dù đã thưa thớt khách, trong đó có “Đêm của cười 4”, với sự tham gia của Cát Phượng, Minh Nhí, Lê Giang, Cẩm Ly và nhiều nghệ sĩ tên tuổi. Sau đó, cả gia đình tôi còn dự đêm nhạc “Tình nghệ sĩ” của nhạc sĩ Tô Hiếu đến tận khuya, với nhiều kỷ niệm. Nghe tin sân khấu Trống Đồng đóng cửa, tôi bất ngờ và cảm giác rất hụt hẫng”- bà Thùy bày tỏ.

Cũng trong tâm trạng tương tự, ông Sáu Minh (71 tuổi ngụ quận 8) là khán giả gắn bó hơn 15 năm với sân khấu Lan Anh tỏ ra bất ngờ khi biết “bộ 3” sân khấu lớn (Lan Anh, 126, Trống Đồng) đều phải ngưng hoạt động. Với ông Sáu Minh, ký ức về sân khấu ca nhạc Lan Anh trên đường Cách Mạng Tháng 8 (quận 10) từng gắn bó cả một thời tuổi trẻ, ngày từ miền Tây lên TPHCM lập nghiệp. Thế hệ của ông biết đến sân khấu này như một tụ điểm ca múa nhạc đình đám của nhiều nghệ sĩ, ngôi sao lớn, như: Cẩm Ly, Lam Trường, Đan Trường, Mỹ Tâm, Phương Thanh..

“Tôi vẫn hi vọng, thành phố dù phát triển theo hướng ngày càng hiện đại, hội nhập, nhưng vẫn cần phải giữ gìn một số công trình văn hóa - nghệ thuật truyền thống, vốn đã gắn bó với ký ức của bao thế hệ người dân” - ông Sáu Minh chia sẻ.

Chứng kiến nhiều sân khấu, rạp hát truyền thống cứ đi dần vào ký ức, TS Nguyễn Thanh Đạt - giảng viên Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh TPHCM tâm tư: Sự bùng nổ các loại hình “sân khấu mới”, các phương tiện truyền thông hiện đại, mạng xã hội, truyền hình, khiến thị hiếu thẩm mỹ của nhiều người trẻ trở nên đa dạng, phong phú, nhưng cũng dễ bị "loãng" hoặc lệch lạc nếu không có sự định hướng đúng đắn.

“Sân khấu truyền thống, hay rộng hơn là nghệ thuật truyền thống, như hội họa, âm nhạc cổ điển, múa,… ngày càng ít được quan tâm. Ngược lại, các loại hình nghệ thuật mới, như âm nhạc điện tử, phim ảnh, show diễn concert hiện đại lại trở thành xu hướng. Tuy nhiên, không phải tất cả các sản phẩm nghệ thuật hiện đại đều mang lại giá trị thẩm mỹ cao, đặc biệt là khi chúng chủ yếu phục vụ cho nhu cầu giải trí hoặc thương mại. Chính vì vậy, việc giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho giới trẻ trong bối cảnh hiện nay càng phải được coi trọng” - TS Nguyễn Thanh Đạt chia sẻ.

Hiện trạng công trình đang được tháo dỡ, ngổn ngang vật liệu tại sân khấu Lan Anh được ghi nhận vào thời điểm tháng 5/2025. Ảnh: Hồng Phúc.

Còn lại gì?

Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM cho biết, đơn vị này hiện đang quản lý 12 mặt bằng là rạp hát được tiếp quản từ những năm 1975 đến nay. Thế nhưng, chỉ có 2/12 rạp đủ điều kiện biểu diễn phục vụ nhu cầu giải trí của người dân là: Nhà hát TPHCM và Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang.

Dạo quanh một số sân khấu, rạp phim đình đám một thời của thành phố vào thời điểm cuối tháng 5/2025, PV Báo Đại Đoàn Kết ghi nhận hiện trạng đìu hiu, ngổn ngang của các nhà hát, sân khấu. Sau thời gian tạm ngưng hoạt động, cơ sở vật chất của sân khấu Trống Đồng trên đường Cách Mạng Tháng 8 (quận 1) hiện xuống cấp trầm trọng, nhiều hạng mục hỏng nặng. Mặt bằng sân khấu tại thời điểm này đã được tận dụng làm bãi đậu xe và vật tư của Công ty TNHH MTV Công viên cây xanh TPHCM.

Tương tự, cùng thời điểm ghi nhận, tại sân khấu Lan Anh các công nhân đang tháo dỡ khung sắt thép, hệ thống âm thanh, ánh sáng và các kỹ thuật sân khấu… để di dời đi nơi khác. Sân khấu một thời hoàng kim giờ chỉ còn lại những bức tường trơ gạch ngói.

Đối với rạp Đại Đồng (130 Cao Thắng, quận 1) là điểm diễn của sân khấu Kịch Sài Gòn một thời do nghệ sĩ Phước Sang đầu tư, khai thác. Mặt bằng nhà đất này không phải cơ sở vật chất do Sở Văn hóa Thể thao TPHCM quản lý, sử dụng. Tuy nhiên, hiện nay sân khấu Kịch Sài Gòn cũng không còn hoạt động và đã giải thể.

Còn đối với rạp Long Phụng (243 Lý Tự Trọng, quận 1) trước đây được sở Văn hóa Thể thao thành phố giao cho Nhà hát Nghệ thuật hát bội thành phố quản lý, sử dụng. Đến năm 2017, Sở đã thực hiện bàn giao địa điểm này cho Trung tâm Phát triển quỹ đất thành phố. Đối với rạp Công Nhân (30 Trần Hưng Đạo, quận 1) do Nhà hát Kịch TPHCM quản lý, sử dụng, hiện nay, rạp này cũng không đảm bảo đủ điều kiện biểu diễn và đang tạm ngưng các hoạt động.

Đổi mới để “hồi sinh”

Đạo diễn Trần Quốc Sơn (Hãng phim TFS - Đài Truyền hình TPHCM) là người chứng kiến nhiều sự đổi thay của sân khấu truyền thống của thành phố chia sẻ, sự thoái trào của các sân khấu truyền thống trước các thay đổi nhanh chóng của thời đại 4.0 khi các gameshow, chương trình truyền hình thực tế được đầu tư lớn hơn, quy tụ nhiều tên tuổi ăn khách nhất, đã hút hết lượng khán giả trẻ.

Chỉ đơn cử các concert gần đây được tổ chức ở 3 miền đất nước, trong đó có TPHCM, đã cho thấy xu hướng rõ rệt về “sự thay đổi chóng vánh” ấy. Chẳng hạn, Ban tổ chức của 2 concert “Anh trai vượt ngàn chông gai” diễn ra tại TPHCM và Hưng Yên vừa qua đều thông báo “cháy vé” ngay ngày đầu mở bán. Mỗi đêm, các concert thu hút hàng chục nghìn khán giả đam mê âm nhạc và luôn trong tình trạng quá tải.

Để sân khấu, nhà hát, rạp hát thu hút khán giả và hồi sinh trở lại thời hoàng kim, bên cạnh việc đầu tư thiết bị kỹ thuật, cải tạo cơ sở vật chất các nhà hát, sân khấu để tạo không gian biểu diễn chuyên nghiệp và ấn tượng thì theo đạo diễn Trần Quốc Sơn, cần có sự kết hợp giữa đổi mới nội dung, nâng cao chất lượng biểu diễn, cải thiện cơ sở vật chất và chú trọng đến quảng bá, truyền thông. Đặc biệt, cần tạo ra những sản phẩm sân khấu chất lượng, hấp dẫn và phù hợp với thị hiếu khán giả hiện đại.

“Các vở diễn cần có sự đầu tư về nội dung, mang lại thông điệp ý nghĩa, giáo dục và làm giàu thêm đời sống tinh thần cho khán giả. Ngoài ra, cần sử dụng công nghệ, kỹ thuật mới để tăng tính hấp dẫn, tạo hiệu ứng thị giác. Cơ quan quản lý văn hóa cần phát hiện, bồi dưỡng và trọng dụng các nghệ sĩ trẻ có tài năng, khả năng sáng tạo và sự nhiệt tình với nghề” - ông Sơn nhấn mạnh.

Còn đạo diễn Trần Quý Bình - Phó Giám đốc Trung tâm Nghệ thuật TPHCM cho biết, trước đây, ông từng là Phó Giám đốc Nhà hát kịch TPHCM (rạp Công Nhân, trên đường Trần Hưng Đạo, quận 1). Từ những năm đầu của thập niên 1990, rạp Công Nhân được cải tạo, trở thành trụ sở của Nhà hát Kịch TPHCM. Dù vậy, theo thời gian sau đó rạp xuống cấp trầm trọng. Trước tình trạng này, UBND TPHCM đã đưa rạp Công Nhân vào nhóm các công trình cải tạo cấp bách, để trở thành nơi tập, biểu diễn của nghệ sĩ Nhà hát Kịch thành phố.

“Việc đầu tư, cải tạo rạp Công Nhân nói riêng và các sân khấu truyền thống nói chung là chủ trương hợp lý, cần thiết để bảo vệ, bảo tồn một thiết chế văn hóa truyền thống giàu bản sắc của thành phố. Mong rằng, thành phố tạo cơ chế, chính sách cho quá trình cải tạo sân khấu truyền thống, nhất là cần có hiệu chỉnh, hướng dẫn cụ thể cho từng sân khấu, tương ứng với từng giai đoạn đầu tư cải tạo, để đảm bảo tiến độ, sớm đưa sân khấu truyền thống trở lại hoạt động” - đạo diễn Trần Quý Bình nêu ý kiến.

(còn nữa)

Thành Luân