Giữ màu xanh những cánh rừng nơi cửa biển - Bài 1: Những 'tuyến đê xanh'

Những cây mắm hồi sinh mạnh mẽ ở khu rừng ngập mặn thôn Long Thạnh Tây, xã đảo Tam Hải, thành phố Đà Nẵng. Ảnh: Đỗ Trưởng - TTXVN

Đà Nẵng là thành phố có đường bờ biển dài nhất của Việt Nam với khoảng 200 km, tại những khu vực cửa biển hay xã đảo có những cánh rừng ngập mặn giữ vai trò như những "tuyến đê xanh" nơi giao thoa giữa đất liền với biển, tạo nên hệ sinh thái độc đáo và là tấm lá chắn bảo vệ đất liền trước những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng cực đoan.

Nhiều cánh rừng ngập mặn của thành phố Đà Nẵng được xem như là tài sản chung của cộng đồng dân cư địa phương, đang được khai thác để phát triển du lịch hiệu quả. Tuy nhiên, những cánh rừng ngập mặn cũng là những loài cây dễ bị tổn thương, những năm gần đây diện tích rừng ngập mặn của thành phố bị suy giảm diện tích đặt ra vấn đề cần có những quy hoạch bảo vệ cũng như kế hoạch trồng mới, phục hồi để phát triển hệ sinh thái ven biển bền vững. Phóng viên TTXVN thực hiện chùm hai bài viết về chủ đề "Giữ màu xanh những cánh rừng nơi cửa biển".

* Bài 1: Những "tuyến đê xanh"

Theo Chi cục Kiểm lâm thành phố Đà Nẵng, diện tích rừng ngập mặn được quy hoạch phát triển của thành phố là 304 ha; trong đó, diện tích rừng hiện hữu là 254 ha, tập trung chủ yếu ở các cửa sông chính như: Cửa Đại, Cửa Lở và cửa An Hòa. Với đường bờ biển trải dài, nơi có cộng đồng dân cư sống phụ thuộc vào nghề biển lớn, rừng ngập mặn đóng vai trò quan trọng đối với hệ sinh thái ven biển của thành phố trong bối cảnh các tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt.

Rừng dừa nước Bảy Mẫu tại phường Hội An Đông (Đà Nẵng) có diện tích lên đến hơn 100 hecta, là một trong những điểm sáng về làm du lịch cộng đồng hiệu quả từ rừng ngập mặn ven biển. Ảnh: Đỗ Trưởng – TTXVN

*Vùng đệm sinh học

Một số diện tích rừng ngập mặn bị chết trên địa bàn xã Núi Thành, thành phố Đà Nẵng. Ảnh: Đỗ Trưởng - TTXVN

* Báo động đà suy giảm

Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) trong một nghiên cứu công bố tháng 5/2024 đánh giá, việc mất rừng ngập mặn sẽ là thảm họa đối với thiên nhiên và con người trên toàn cầu. Các hệ sinh thái này cung cấp các dịch vụ quan trọng như giảm thiểu rủi ro thiên tai ven biển, hỗ trợ nghề cá; đồng thời, lưu trữ và cô lập carbon. Hiện nay, rừng ngập mặn trên thế giới lưu trữ gần 11 tỷ tấn carbon, gần gấp ba lần lượng carbon được lưu trữ bởi các khu rừng nhiệt đới có cùng diện tích.

Rừng ngập mặn của thành phố Đà Nẵng những năm gần đây đã bị suy giảm ở mức đáng báo động, đặt ra vấn đề cần có những nghiên cứu đánh giá và giải pháp tổng thể để ngăn chặn đà suy giảm diện tích rừng ngập mặn vốn dễ bị tổn thương do những tác động thay đổi của môi trường, điều kiện thổ nhưỡng.

Theo Chi cục Kiểm lâm thành phố Đà Nẵng, vài năm gần đây, một số diện tích rừng ngập mặn của thành phố bị chết do nguyên nhân bất khả kháng, với tổng diện tích khoảng 43 ha, trong đó rừng tự nhiên bị chết gần 17 ha (tỷ lệ chết trên 60%), diện tích rừng trồng mới và rừng trồng bổ sung khoảng 26 ha (tỷ lệ chết khoảng 98%).

Dọc tuyến đường bờ đê ven cửa sông Trường Giang từ cảng cá An Hòa đến bến đò Tam Giang là khu vực rừng ngập mặn của xã Núi Thành. Tuy nhiên, nhiều vị trí tại đây cây rừng bị chết chơ chọi thành những khoảng trống, trong đó đáng lưu ý là diện tích rừng trồng mới và trồng bổ sung bị chết nhiều.

Kết luận của Viện Tài nguyên và Môi trường (Đại học Huế) cho thấy, nguyên nhân rừng ngập mặn ở xã Núi Thành bị chết là do có sự thay đổi đồng bộ chất lượng nước hoặc do sự gia tăng bất thường lượng chất hòa tan trong nước; do tác động vật lý trong thời gian dài và liên tục, làm thay đổi quá trình hoạt động của hệ thống rễ khí sinh. Những cây ngập triều sâu và kéo dài liên tục bị tác động lên hệ thống rễ khí sinh làm cho ngừng quá trình trao đổi chất trong cây dẫn đến cây bị chết.

Theo người dân địa phương, việc phục hồi trồng rừng ngập mặn hiện nay phải có những nghiên cứu đánh giá kỹ sự thay đổi thổ nhưỡng, con nước ở từng vị trí bãi bồi qua đó lựa chọn những loại cây phù hợp khi đó tỷ lệ sống của cây mới cao. Ngành nông nghiệp thành phố cũng đề nghị, khi triển khai các dự án trồng rừng cần khảo sát, xây dựng vườn ươm cây giống ngay tại khu vực rừng bị chết để cây giống thích nghi với điều kiện tự nhiên trước khi đưa vào trồng.

Ông Nguyễn Văn Thanh, một ngư dân đánh cá ở vùng rừng ngập mặn xã Núi Thành chia sẻ, khi diện tích rừng ngập mặn suy giảm cũng ảnh hưởng đến nguồn lợi hải sản tự nhiên quanh khu vực này. Trước đây, tại những cánh rừng ngập mặn người dân dễ dàng bắt được những con cua lớn do đặc tính thích làm hàng hang ở gốc cây này nhưng nay ngày càng hiếm nhìn thấy cua và các loài cá tại đây.

Tại thành phố Đà Nẵng, ở một số dự án hạ tầng ven biển hiện nay cũng đã lồng ghép việc trồng rừng ngập mặn như một giải pháp để chủ động ứng phó trước những ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu.

Dự án nâng cấp, mở rộng khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá An Hòa trên địa bàn xã Núi Thành đang được triển khai và dự kiến hoàn thành trong năm 2026, với diện tích rộng 140 ha, đảm bảo chỗ neo đậu cho 1.200 tàu cá. Theo thiết kế ban đầu, hai bên bờ Đông và bờ Tây dẫn vào âu thuyền sẽ được xây dựng tuyến kè cứng nhưng sau đó đã được điều chỉnh để trồng rừng ngập mặn, giúp tạo lá chắn mềm cho khu âu thuyền trong mùa mưa bão. Hiện nay, khu vực phía đê Đông có diện tích hơn 8 ha đã được trồng cây đước đôi và cây mắm trắng; phía đê Tây có diện tích 20,6 ha được bố trí khoảng 3 ha trồng cây đước đôi, còn lại là trồng phi lao.

Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm thành phố Đà Nẵng Từ Văn Khánh cho biết, diện tích rừng ngập mặn của thành phố hiện nay được giao cho cấp xã quản lý, do vậy, thiếu cả về nhân lực có chuyên môn cũng như nguồn lực dành cho công tác bảo vệ, phát triển rừng, trong khi định mức đầu tư trồng rừng ngập mặn thường cao hơn so với việc trồng rừng trên cạn. Do vậy, thành phố đang có chủ trương đưa rừng ngập mặn về Ban quản lý Rừng phòng hộ thành phố để thống nhất trong quản lý, bảo vệ, triển khai các chương trình, đề án trồng và phát triển loại rừng này trong thời gian tới.

Bài cuối: "Đánh thức" tiềm năng rừng ngập mặn

Đỗ Trưởng/TTXVN