Giữa căng thẳng thương mại 'leo thang', doanh nghiệp xuất khẩu Việt cần hành động ra sao?

Hơn 100 đại diện doanh nghiệp (DN), nhà đầu tư đã tập trung theo dõi những diễn biến “leo thang” mới nhất về căng thẳng thương mại (như việc Canada và Trung Quốc áp thuế trả đũa Mỹ) và xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng khi tham dự một hội thảo ở Tp.HCM hôm 4/3 để bàn về về tác động của các chính sách thương mại của Mỹ đối với thị trường ASEAN và Việt Nam.

Đa dạng hóa để giảm rủi ro

Từ Singapore bay sang Việt Nam, và là diễn giả chính của sự kiện nêu trên, ông Suan Teck Kin, Giám đốc điều hành, Trưởng bộ phận Nghiên cứu thị trường và kinh tế toàn cầu của UOB Group, đã lưu ý các DN Việt về nguy cơ thuế quan gia tăng, có nghĩa là các nền kinh tế định hướng xuất khẩu (XK) như Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường và nguồn cung.

Việc đa dạng hóa thương mại là điều mà các DN Việt cần làm trong lúc này để giảm thiểu rủi ro giữa căng thẳng thương mại “leo thang”.

“Việt Nam có mức độ phụ thuộc rất lớn vào thương mại, với tổng kim ngạch XK chiếm khoảng 90% GDP, cao thứ hai trong ASEAN sau Singapore (174%) và vượt xa Malaysia (69%). Đặc biệt, Mỹ là thị trường XK lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch XK”, ông Suan Teck Kin nói.

Để giảm thiểu rủi ro phụ thuộc quá mức vào thị trường Mỹ, vị chuyên gia này nhấn mạnh Việt Nam nên đa dạng hóa thương mại. Các mối đe dọa thuế tiềm ẩn và sự gián đoạn chuỗi cung ứng cho thấy sự đa dạng hóa là rất quan trọng để quản lý rủi ro trong tương lai, đặc biệt đối với các nền kinh tế định hướng thương mại như Việt Nam.

Bên cạnh đó, ông Suan Teck Kin cho rằng Việt Nam nên thực hiện các bước để giảm sự phụ thuộc quá mức, tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng trong nước để giảm thiểu rủi ro bên ngoài và tăng cường khả năng cạnh tranh trong tương lai.

Từ lời khuyên như vậy, bài toán đang được đặt ra cho các DN Việt nên đa dạng hóa như thế nào để vừa tạo được lợi thế cạnh tranh và vừa giảm thiểu rủi ro? Nhất là khi chiến tranh thương mại “leo thang” và bất ổn địa chính trị sẽ khiến người tiêu dùng toàn cầu thắt chặt, tập trung tiêu thụ sản phẩm có chi phí cạnh tranh.

Qua trao đổi với VnBusiness, ông Nguyễn Anh Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH chế biến thủy sản Khánh Trang, nói rằng giữa biến động thuế quan như hiện nay thì điều mong mỏi của các DN xuất khẩu là được hỗ trợ tham gia nhiều hơn nữa các hoạt động xúc tiến thương mại để từ đó tiếp xúc được thêm với nhiều đối tác mới, khách hàng mới.

Mặt khác, theo ông Tuấn, để hàng Việt có sức cạnh tranh tốt trên thị trường quốc tế vào thời điểm này thì việc giảm giá thành là rất quan trọng. Đặc biệt là cần tận dụng lợi thế thực phẩm giá rẻ trong bối cảnh người tiêu dùng toàn cầu thắt chặt chi tiêu.

Nên biết, theo báo cáo “Triển vọng Toàn cầu 2025” của Morgan Stanley, tiêu dùng toàn cầu trong năm 2025 được dự báo sẽ diễn ra thận trọng trong bối cảnh kinh tế bất ổn, với tốc độ tăng trưởng chậm hơn so với năm 2024. Các yếu tố như căng thẳng thương mại leo thang và quá trình điều chỉnh nhân lực toàn cầu đang tạo áp lực lên nền kinh tế thế giới.

Đáng chú ý là tâm lý tiêu dùng thận trọng tại các thị trường lớn sẽ làm tăng tiêu thụ các mặt hàng bình dân. Dự báo thị trường tiêu dùng ở Mỹ dự kiến tăng trưởng yếu trong năm 2025, dù được hỗ trợ bởi thu nhập thực tế cải thiện (nhờ lạm phát giảm). Tuy nhiên, áp lực từ giá hàng hóa tăng do các chính sách thuế quan mới có thể kìm hãm đà tăng. Còn tiêu dùng tại châu Âu có thể cải thiện nhẹ. Với Trung Quốc, theo McKinsey, người tiêu dùng ngày càng tập trung chi tiêu vào các mặt hàng thiết yếu, đồng thời giảm chi tiêu xa xỉ và tăng tiết kiệm.

Cải thiện hiệu quả chuỗi cung ứng

Cho nên các nhà XK của Việt Nam cần theo dõi sát những dự báo này khi mà người tiêu dùng toàn cầu vẫn còn xu hướng thắt chặt chi tiêu trong bối cảnh phòng vệ thương mại toàn cầu tăng cao. Mặc dù vậy, để có lợi thế, giới chuyên gia chỉ ra giá bán cạnh tranh cùng chất lượng sản phẩm đã được kiểm chứng sẽ cho phép các DN Việt đa dạng hóa và mở rộng sang các thị trường lớn tiềm năng, chẳng hạn như trong khối Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và thị trường Halal (các quốc gia theo đạo Hồi).

Hoặc như Ấn Độ cũng là một thị trường lớn mà các DN cần tiếp tục nhắm đến khi đa dạng hóa XK. Trong năm 2025, ngoài các thị trường truyền thống gồm Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, việc mở rộng XK sang Ấn Độ - nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới hiện nay, được xem là một trong những hướng đi hiệu quả nhằm đa dạng hóa kênh tiêu thụ.

Theo ông Bùi Trung Thướng, Tham tán thương mại Việt Nam tại Ấn Độ, thị trường Ấn Độ còn rất nhiều dư địa cho DN Việt Nam khai thác. Mặt khác, cơ cấu hàng hóa giữa hai nước mang tính bổ trợ cao sẽ tạo động lực thúc đẩy hợp tác kinh tế bền vững.

Hoặc để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các DN Việt, theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), dự kiến trong tháng 4/2025 sẽ tổ chức đoàn công tác (quy mô từ 20 - 25 đại diện hiệp hội, DN hoạt động trong lĩnh vực logistics và xuất nhập khẩu hàng hóa) tham gia kết nối logistics tại UAE và Qatar.

Cục Xuất nhập khẩu cho biết Trung Đông hiện là thị trường logistics đầy tiềm năng và ngày càng có cơ hội để đẩy mạnh hợp tác trong thời gian tới, đặc biệt là khi Việt Nam có xu hướng hội nhập nhanh hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nhất là với vị trí chiến lược, Việt Nam có thể trở thành điểm trung chuyển hàng hóa giữa châu Á và Trung Đông. Các hợp tác với những tập đoàn logistics hàng đầu tại Trung Đông như Abu Dhabi Ports Group, DP World, Qatar Free Zones…sẽ giúp cải thiện hiệu quả chuỗi cung ứng trong khu vực cũng như giữa Việt Nam với các nước Trung Đông, Bắc Phi.

Cùng với Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện Việt Nam - UAE (Hiệp định CEPA), đây là những cơ hội tốt để cộng đồng DN Việt Nam và cộng đồng DN Trung Đông tăng cường hợp tác thương mại, đầu tư và logistics trong bối cảnh căng thẳng thương mại.

Điều quan trọng khi tham gia vào các hoạt động giao thương như vậy là các DN cần tận dụng tối đa cơ hội để có thêm được đối tác mới cho mục tiêu đa dạng hóa, cũng như nắm bắt xu hướng tiêu dùng mới trên thị trường quốc tế. Từ đó các DN sẽ xây dựng được chiến lược phù hợp để vừa tạo lợi thế cạnh tranh vừa giảm thiểu rủi ro.

Thế Vinh