Gỡ khó vùng khai thác khoáng sản

Loay hoay trong vùng quy hoạch

Gia đình ông Đinh Hải Hưng ở khu phố 1, phường Minh Long sống trong vùng quy hoạch thăm dò, khai thác mỏ cao lanh của Công ty cổ phần khoáng sản và xây dựng Bình Dương. Năm 2011, công ty được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép khai thác cao lanh bằng phương pháp lộ thiên, tổng diện tích 64 ha thuộc khu phố 1 và 6, phường Minh Long. Khoảng 4 năm nay, công ty đã ngừng hoạt động, toàn bộ công trình, nhà xưởng đóng cửa. Điều bất cập là nhiều hộ dân, trong đó có gia đình ông Hưng đang sống trong vùng quy hoạch mỏ, cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Từ khi Công ty cổ phần khoáng sản và xây dựng Bình Dương triển khai dự án đã làm ảnh hưởng đến nguồn nước ngầm xung quanh khu vực mỏ. Gia đình ông Hưng nhiều lần khoan giếng sâu hơn nhưng vẫn thiếu nước vào mùa khô. Mùa mưa, nước từ mỏ lộ thiên dâng lên làm ngập toàn bộ khu vườn, ảnh hưởng đến cây trồng. Trong quá trình khai thác cao lanh, công ty đã lấy toàn bộ đất bề mặt mang đi, để lại hồ chứa nước rộng, sâu thẳm. Căn nhà của ông Hưng chỉ cách bờ hồ hơn 20m. Vì sợ cháu nhỏ đuối nước nên gia đình ông rào lưới B40 xung quanh nhà. Ông Hưng cho hay: “Công ty rào dây kẽm gai xung quanh hồ rất sơ sài, rào như vậy chỉ ngăn được trâu, bò. Trời mưa nước hồ mênh mông như biển. Buổi tối người ở nơi khác đến cắm câu rất nguy hiểm. Tôi chỉ mong công ty lấp bề mặt mỏ, để như vậy nếu trẻ em đuối nước thì ai chịu trách nhiệm”.

Trong 64 ha đất quy hoạch khai thác khoáng sản, công ty chỉ sử dụng hơn 10 ha xây dựng nhà xưởng, hầm mỏ. Diện tích còn lại do người dân quản lý, sử dụng. Hiện nhiều hộ dân không thể chuyển mục đích sử dụng đất để xây dựng nhà ở, tách thửa cho con. Việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp cũng gặp khó, bởi không ai muốn mua đất trong vùng quy hoạch.

Các thửa đất của ông Dương Xuân Trung ở khu phố 8, phường Hưng Long, TX. Chơn Thành không được phép chuyển mục đích sử dụng đất ở do trong quy hoạch khai thác khoáng sản cao lanh

Sau khi chuyển nhượng 8 ha đất cho Công ty cổ phần khoáng sản và xây dựng Bình Dương, ông Dương Xuân Trung ở khu phố 8, phường Hưng Long vẫn còn hơn 1 ha đất gần khu vực mỏ. Đầu năm 2024, ông Trung chia khu đất thành nhiều thửa, mỗi thửa rộng 500m2 để chuyển nhượng. Ông Trung cho biết: “Mỏ cao lanh không hoạt động nữa, nhưng đất của gia đình tôi vẫn trong khu quy hoạch. Khu vực này không cho phép chuyển mục đích sử dụng đất ở nên tôi không sang nhượng được”.

Chỉ tính riêng địa bàn khu phố 1, phường Minh Long đã có 2 công ty khai thác, chế biến cao lanh, tổng diện tích đất quy hoạch hơn 91 ha. Đó là Công ty TNHH sản xuất thương mại Hoàng Oanh và Công ty cổ phần khoáng sản và xây dựng Bình Dương. Theo các giấy phép được cấp, thời hạn khai thác mỏ từ 27,5 đến 30 năm. Ông Nguyễn Ngọc Dũng, Trưởng khu phố 1, phường Minh Long cho biết: “Đất quy hoạch khoáng sản quá rộng, trong khi các mỏ chỉ mới khai thác một phần nhỏ so với diện tích quy hoạch. Từ sau đại dịch Covid-19 đến nay, 2 mỏ này đã ngưng hoạt động. Người dân sống trong vùng quy hoạch treo rất khó khăn, bán đất không ai mua mà ở lại cũng không phát triển kinh tế được”.

Khai thác khoáng sản cao lanh tại Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Phước Lộc Thọ

Khai thác cao lanh để lại hồ chứa nước sâu thẳm, nguy cơ đuối nước đối với người dân địa phương

Khu vực khai thác cao lanh của Công ty cổ phần khoáng sản và xây dựng Bình Dương được rào chắn sơ sài

Tại phường Minh Long còn 2 doanh nghiệp khác được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép khai thác, chế biến cao lanh. Năm 2016, Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép cho Công ty TNHH sản xuất thương mại Phước Lộc Thọ khai thác mỏ cao lanh thuộc khu phố 7, diện tích khai thác 49 ha. 2 năm sau khi được cấp phép, công ty ngừng hoạt động vì khai thác không hiệu quả. Tuy nhiên, quy hoạch khai thác khoáng sản tại khu vực này vẫn chưa được điều chỉnh. Vì vậy, các hộ dân không thực hiện được thủ tục chuyển mục đích sử dụng đất ở, tách thửa…

Bà Nguyễn Thị Pha có đất vườn cao su giáp ranh mỏ khai thác cao lanh cho biết: “Trước đây, khi công ty còn khai thác, khu vực này luôn bị ô nhiễm bụi. Hiện nay, công ty đã ngưng hoạt động nhiều năm rồi mà cơ quan nhà nước chưa cho phép chuyển mục đích sử dụng đất ở, tách thửa…”.

Năm 2018, thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, xã Minh Long (nay là phường Minh Long) đã triển khai làm đường tổ 1, khu phố 7, với chiều dài 500m bằng vốn Nhà nước và nhân dân cùng làm. Mỗi hộ dân phải đóng tiền làm đường theo diện tích đất mặt tiền, tương ứng 120 ngàn đồng/m ngang. Trong đó, Công ty TNHH sản xuất thương mại Phước Lộc Thọ đóng 40 triệu đồng. Ông Lương Văn Sơn, Bí thư Chi bộ, Trưởng khu phố 7, phường Minh Long cho biết: Ban điều hành khu phố đã nhiều lần liên hệ, vận động công ty đóng tiền làm đường, nhưng không thành. Tôi đề nghị UBND phường can thiệp, nhưng họ nói hiện nay công ty còn nợ thuế hàng tỷ đồng, nên không có tiền đóng làm đường. Theo tôi được biết, đất cao lanh không đạt chuẩn nên công ty không bán được, bỏ đống đó. Công ty khai thác lấy đất sét, phải lấp bề mặt lại nhưng họ không làm.

Rà soát điều chỉnh quy hoạch

Phường Minh Long có 4 mỏ khai thác, chế biến khoáng sản cao lanh, thì có đến 3 mỏ đã ngừng hoạt động. Nguyên nhân các mỏ ngừng hoạt động là do nguồn thu không đủ bù chi, bao gồm: Tiền cấp quyền khai thác, quỹ cải tạo, phục hồi môi trường, thuế khai thác tài nguyên khoáng sản, chi phí bồi thường đất và tài sản của người dân… Trong khi thị trường đầu ra của sản phẩm cao lanh gặp khó nên các công ty chưa có kế hoạch hoạt động trở lại. Qua tiếp xúc cử tri, người dân nhiều lần kiến nghị các ngành chức năng sớm tháo gỡ khó khăn cho vùng quy hoạch khai thác khoáng sản. Ông Đinh Văn Sáng, Phó Chủ tịch UBND phường Minh Long cho biết: “Phường đã đề nghị các công ty khai thác khoáng sản cao lanh làm hàng rào, đặt biển cảnh báo nguy hiểm xung quanh khu vực mỏ. Đồng thời kiến nghị các ngành chức năng sớm điều chỉnh giấy phép, thu hẹp diện tích khai thác mỏ, nhưng đến nay vẫn chưa thực hiện”.

Theo quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030 và kế hoạch sử dụng đất năm 2023 của thị xã Chơn Thành, khoảng 200 thửa đất ở phường Minh Long nằm trong quy hoạch khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản làm vật liệu xây dựng, trong đó có cao lanh. Hiện nay, thị xã Chơn Thành đang triển khai điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030. Song song đó, thị xã sẽ đề xuất điều chỉnh, hủy bỏ những quy hoạch bất cập trên địa bàn, tránh làm ảnh hưởng quyền sử dụng đất của người dân.

Thùy Linh