Gỡ 'nút thắt' vênh giữa đào tạo và thị trường: Cần cú bắt tay của ba nhà

Theo số liệu của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, chỉ khoảng 35–40% lao động tốt nghiệp đại học, cao đẳng đáp ứng ngay yêu cầu doanh nghiệp. Trong khi đó, nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao, có năng lực thích ứng và sáng tạo, ngày càng trở nên cấp thiết. Các ngành công nghiệp – nông thôn, báo chí, công nghệ và truyền thông đang chuyển dịch nhanh, đòi hỏi kỹ năng mới, khả năng sáng tạo, tư duy số và ý thức phát triển bền vững.

Tại tọa đàm “Kết nối đào tạo và phát triển nguồn nhân lực bền vững” do Tạp chí Công nghiệp Nông thôn phối hợp với Viện Pháp luật về Môi trường và Phát triển bền vững tổ chức tại Cung Trí thức TP. Hà Nội, các đại biểu thống nhất rằng: muốn giải bài toán nhân lực, cần một mô hình liên kết thực chất giữa cơ sở đào tạo – báo chí – doanh nghiệp, hướng tới phát triển bền vững và gắn kết lợi ích xã hội.

Ông Tô Hồng Nam – Phó Cục trưởng Cục Khoa học, Công nghệ và Thông tin (Bộ Giáo dục và Đào tạo) phát biểu tại tọa đàm

Phát biểu tại tọa đàm, ông Tô Hồng Nam, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Bộ Giáo dục và Đào tạo, khẳng định: “Việc liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp không chỉ giúp sinh viên có cơ hội thực hành, mà còn giúp các cơ sở đào tạo cập nhật chương trình sát với nhu cầu xã hội. Đó chính là nền tảng để hình thành nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế trong thời kỳ mới.”

Theo ông Nam, quá trình đào tạo hiện nay đang có khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành, giữa kiến thức giảng dạy và năng lực làm việc thực tế. Liên kết giữa trường và doanh nghiệp sẽ giúp khép lại khoảng trống đó, đặc biệt trong bối cảnh nhiều ngành nghề mới xuất hiện từ chuyển đổi số, năng lượng xanh và kinh tế sáng tạo.

Từ "nơi thực tập" đến "đối tác đào tạo chiến lược"

Lập luận trọng tâm của tọa đàm là sự thay đổi căn bản trong vai trò của doanh nghiệp. Thời đại doanh nghiệp chỉ là nơi tiếp nhận sinh viên thực tập đã qua. Thay vào đó, để có nguồn nhân lực "đúng chuẩn", doanh nghiệp phải tham gia sâu ngay từ đầu.

Các đại biểu tham gia tọa đàm “Kết nối đào tạo và phát triển nguồn nhân lực bền vững”

Tiến sĩ Nguyễn Anh Tuấn (Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Cộng đồng Hà Nội) nhấn mạnh, doanh nghiệp cần được xem là “đối tác đào tạo chiến lược” chứ không chỉ là nơi tiếp nhận thực tập.

Tiến sĩ Nguyễn Anh Tuấn – Chủ tịch Hội đồng trường, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Cộng đồng Hà Nội đóng góp ý kiến

Quan điểm này được Tiến sĩ Nguyễn Việt Dũng (Viện trưởng Viện Pháp luật về Môi trường và Phát triển bền vững) làm rõ hơn. Ông cho rằng trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, doanh nghiệp "không thể chỉ đóng vai trò sử dụng lao động, mà cần trở thành đối tác chiến lược của giáo dục".

Tiến sĩ Nguyễn Việt Dũng – Viện trưởng Viện Pháp luật về Môi trường và Phát triển bền vững trình bày tham luận

Sự tham gia chiến lược đó được thể hiện qua ba hành động cụ thể: "tham gia vào thiết kế chương trình, đào tạo thực hành và đánh giá năng lực đầu ra". Theo ông Dũng, đây là "hướng đi tất yếu" để thu hẹp khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn.

Thực tế đã chứng minh mô hình này hiệu quả. Nhà giáo Ưu tú, Tiến sĩ Phạm Xuân Khánh (Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội) chia sẻ kinh nghiệm triển khai mô hình "đào tạo cộng sinh", lấy doanh nghiệp làm trung tâm thực hành.

Tiến sĩ Phạm Xuân Khánh – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội đóng góp ý kiến

Tương tự, ông Nguyễn Bá Lương (Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Vina Story) giới thiệu mô hình "Đào tạo kép – Bếp thực hành khổng lồ", nơi sinh viên được học và làm việc thực tế ngay tại doanh nghiệp, đảm bảo khi ra trường "không còn bỡ ngỡ, mà sẵn sàng hòa nhập".

Cơ sở đào tạo phải chủ động "đào tạo theo đặt hàng"

Khi doanh nghiệp đã sẵn sàng vào cuộc, gánh nặng thay đổi đặt lên vai các cơ sở đào tạo. Thay vì vận hành các chương trình cũ, các trường phải chủ động đổi mới, bám sát thực tiễn.

Thạc sĩ Trần Văn Tuyến (Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nguyễn Trãi) nêu rõ quan điểm: muốn phát triển nguồn nhân lực bền vững, các trường cần "chủ động hơn trong việc hợp tác truyền thông, gắn đào tạo với việc làm thực tế và cùng doanh nghiệp xây dựng chiến lược ‘đào tạo theo đặt hàng’". Việc "chủ động" này giúp hình thành một chuỗi giá trị liền mạch.

Thạc sĩ Trần Văn Tuyến – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nguyễn Trãi đóng góp ý kiến tham luận

Thạc sĩ Lâm Phương Hảo (Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kinh tế và Công nghệ) chỉ ra rằng, việc xây dựng chương trình "gắn liền thực tiễn", kết hợp "đào tạo kép" sẽ hình thành chuỗi liên kết "học – hành – làm việc" liền mạch và bền vững. Lợi ích của mô hình này là rõ ràng: sinh viên có việc làm, doanh nghiệp tiết kiệm chi phí tuyển dụng và nhà trường nâng cao uy tín.

Thạc sĩ Lâm Phương Hảo – Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kinh tế và Công nghệ trình bày tham luận

Báo chí sẽ là "cầu nối chiến lược" kiến tạo hệ sinh thái

Nếu Nhà trường và Doanh nghiệp là hai trụ cột chính, thì Báo chí - Truyền thông chính là chất keo kết dính, là "cầu nối chiến lược" để hệ sinh thái này vận hành.

Tiến sĩ Lê Ngọc Ánh (Tổng Biên tập Tạp chí Công nghiệp Nông thôn) khẳng định, trong bối cảnh chuyển đổi số, báo chí "không chỉ là kênh thông tin mà còn là cầu nối chiến lược giữa đào tạo, nghiên cứu và sản xuất – kinh doanh".

TS. Lê Ngọc Ánh – Tổng Biên tập Tạp chí Công nghiệp Nông thôn

Vai trò "cầu nối" này được Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Minh (Trưởng Ban Đối ngoại và Hợp tác Doanh nghiệp, Tạp chí Công nghiệp Nông thôn) cụ thể hóa. Ông nhấn mạnh, báo chí không chỉ là cầu nối thông tin mà còn là "lực lượng đồng hành" cùng giáo dục và doanh nghiệp, góp phần "xây dựng hệ sinh thái hợp tác bền vững". Báo chí sẽ hỗ trợ tuyển sinh, quảng bá thương hiệu giáo dục, giúp cơ sở đào tạo gắn kết chặt chẽ hơn với doanh nghiệp.

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Minh – Trưởng Ban Đối ngoại và Hợp tác Doanh nghiệp, Tạp chí Công nghiệp Nông thôn trình bày tham luận

Vai trò này đặc biệt quan trọng trong việc nhân rộng các mô hình hay. Tiến sĩ Phạm Xuân Khánh cho rằng, báo chí đóng vai trò then chốt trong việc "lan tỏa và kết nối các mô hình hiệu quả đến toàn xã hội". Đồng thời, như ý kiến của TS. Nguyễn Anh Tuấn, truyền thông giúp "kết nối nhu cầu nhân lực giữa nhà trường và thị trường lao động" một cách minh bạch và hiệu quả.

Như vậy, việc giải bài toán nhân lực bền vững không thể là nỗ lực đơn lẻ. Nó đòi hỏi một cơ chế hợp tác chặt chẽ, nơi mỗi bên đều thay đổi vai trò: Doanh nghiệp là "đối tác đào tạo", Nhà trường "chủ động" đổi mới, và Báo chí là "cầu nối chiến lược". Khi báo chí, nhà trường và doanh nghiệp cùng đồng hành, chúng ta không chỉ tạo ra việc làm, mà còn kiến tạo nên giá trị phát triển bền vững cho nền giáo dục và nền kinh tế Việt Nam.

Văn Hùng