GS. TS Lê Hồng Hạnh: Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật hãy nhìn sang Singapore

Bùng nổ đổi mới sáng tạo nhưng chưa cụ thể

Trong khuôn khổ Hội thảo khoa học “Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật để thúc đẩy đổi mới sáng tạo”, luật sư Đỗ Ngọc Thịnh, đại diện Công ty luật TNHH Gia Hưng, đã nêu ra nhiều vấn đề quan trọng về mối quan hệ giữa đổi mới sáng tạo và xây dựng pháp luật.

Đầu tiên, ông đặt câu hỏi về bản chất và phạm vi của đổi mới sáng tạo. Liệu nó chỉ tồn tại trong lĩnh vực khoa học công nghệ hay còn mở rộng ra các lĩnh vực khác, chẳng hạn như nông nghiệp? Điều này cần được làm rõ để chúng ta có thể thiết lập một khuôn khổ pháp lý phù hợp.

Thứ hai, pháp luật cần chú trọng đến các chủ thể tham gia vào quá trình đổi mới sáng tạo. Việc xác định các bên liên quan và vai trò của họ là rất quan trọng trong việc xây dựng chế định pháp luật.

Thứ ba, luật sư Thịnh đã chỉ ra rằng đổi mới sáng tạo ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển và ổn định của xã hội. Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam đang thực hiện nhiều cuộc cách mạng và cải cách cần tính tới sự liên kết giữa đổi mới sáng tạo và ổn định xã hội. Ngoài ra, ông cũng đề cập đến những yêu cầu mà việc xây dựng pháp luật phải đáp ứng để hỗ trợ cho đổi mới sáng tạo. Pháp luật cần có khả năng linh hoạt và thích ứng với những thay đổi nhanh chóng trong lĩnh vực này. Câu hỏi liệu nên có một luật riêng dành cho đổi mới sáng tạo hay không cũng được đặt ra, bởi việc này có thể giúp định hình một môi trường pháp lý đồng bộ và hiệu quả hơn.

Cuối cùng, luật sư Thịnh nhấn mạnh vai trò của các cơ quan và chủ thể trong việc tham gia xây dựng pháp luật liên quan đến đổi mới sáng tạo. Sự hợp tác giữa các bên sẽ góp phần tạo nên một hệ thống pháp luật chặt chẽ, phục vụ cho sự phát triển bền vững của đất nước.

GS. TS Lê Hồng Hạnh, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (Ảnh: ĐK).

Trong khi đó, Giáo sư, Tiến sĩ Lê Hồng Hạnh, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho rằng, việc đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước đang trải qua thời kỳ bùng nổ đổi mới sáng tạo, việc xác định rõ ràng và chính xác nội dung và ý nghĩa của các khái niệm như thể chế và hệ sinh thái là rất cần thiết.

Theo GS, TS Lê Hồng Hạnh, chúng ta đang thiếu một cái nhìn toàn diện về hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Để phát huy sức mạnh sáng tạo, cần có những mối quan hệ hữu cơ và sự phối hợp chặt chẽ giữa các lĩnh vực khác nhau trong xã hội. Việc áp dụng mô hình hệ sinh thái vào khoa học xã hội đòi hỏi chúng ta phải thấu hiểu sâu sắc các yếu tố hình thành nên nó.

Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật nhìn từ Singapore

GS.TS Lê Hồng Hạnh, đã đưa ra một phân tích sâu sắc liên quan đến việc đổi mới tư duy xây dựng pháp luật tại Việt Nam. Ông nhấn mạnh rằng bài học lớn nhất từ Singapore chính là hai yếu tố trọng dụng nhân tài và xây dựng một hệ thống pháp luật sạch sẽ, hiệu quả. Tại quốc gia này, họ không ngần ngại mời các chuyên gia, giáo sư hàng đầu từ các đại học danh tiếng như Harvard, Cambridge… tham gia vào quá trình soạn thảo văn bản pháp luật. Điều này đã góp phần xây dựng nên một khung pháp lý chặt chẽ, phục vụ cho sự phát triển bền vững của Singapore.

Trong khi đó, Việt Nam hiện đang đối mặt với nhiều vấn đề liên quan đến tính hiệu quả của các hệ thống luật pháp. GS.TS Hồng Hạnh cho rằng, để tháo gỡ nút thắt này, cần mời các chuyên gia có kiến thức sâu rộng tham gia vào quá trình soạn thảo. Đặc biệt, đội ngũ cần tập trung giải quyết các vấn đề theo cách nhìn toàn diện, tránh tình trạng luật pháp chồng chéo, không phù hợp với thực tế.

PGS.TS Dương Đăng Huệ, Câu lạc bộ Pháp chế doanh nghiệp, Bộ Tư pháp (Ảnh: ĐK).

Đồng tình với ý kiến của GS.TS Hồng Hạnh, PGS.TS Dương Đăng Huệ, Câu lạc bộ Pháp chế doanh nghiệp thuộc Bộ Tư pháp cho rằng, tư duy xây dựng pháp luật cần được coi là một hoạt động khoa học thực sự, đòi hỏi sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu. Việc này không chỉ mang lại hiệu quả cho hệ thống pháp luật, mà còn tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững và đổi mới sáng tạo trong xã hội. Đặc biệt, hoạt động xây dựng pháp luật cần được nhìn nhận là một hoạt động tốn kém, cần có đầu tư thích đáng. Khi chi phí xây dựng một km đường cao tốc lên đến hàng tỷ đồng, thì việc xây dựng một đạo luật cho cả dân tộc không thể có chi phí thấp. Đầu tư vào hoạt động này sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho xã hội.

Bên cạnh đó, theo ông Huệ việc tăng cường cơ chế phản biện xã hội là điều cần thiết trong xây dựng văn bản pháp luật. Với vai trò làm chủ của nhà nước, các đối tượng chịu tác động từ quy định pháp luật cần có quyền phản ứng và tham gia vào quá trình này, nhằm đảm bảo sự minh bạch và khách quan. Một môi trường không có đối kháng sẽ khó lòng phát triển bền vững.

Cũng cần xác định rõ tư duy xây dựng pháp luật. Đây không chỉ là việc soạn thảo các quy định, mà còn là một hệ thống quan điểm và phương thức thực hiện để bảo đảm phục vụ hiệu quả các mục tiêu xã hội. Khái niệm luật cũng cần được làm sáng tỏ; nó không chỉ đơn thuần là những quy tắc, khung quy định, mà còn phải được nhìn nhận trong tính chất và vai trò của từng văn bản. Ví dụ, Hiến pháp với vai trò là đạo luật cơ bản không thể được cụ thể hóa như một đạo luật thông thường, nhưng lại đóng vai trò định hướng cho toàn bộ hệ thống pháp luật.

Quy trình xây dựng pháp luật cũng cần được tổ chức một cách thống nhất và liên tục. Những sáng kiến về pháp luật cần được theo đuổi đến cùng, tránh tình trạng dở dang hay cắt khúc. Việc phân định rõ vai trò của Quốc hội và Chính phủ cũng rất quan trọng; Chính phủ có nhiệm vụ trình bày các dự thảo, trong khi Quốc hội có trách nhiệm quyết định thông qua, tạo nên một quá trình xây dựng luật pháp công khai và rõ ràng.

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh, Cty luật TNHH Gia Hưng (Ảnh: ĐK).

Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh, cũng đưa ra một số đề xuất quan trọng nhằm cải thiện cơ chế pháp luật hiện hành trong bối cảnh đổi mới sáng tạo. Thứ nhất, theo Luật sư Thịnh, việc xây dựng pháp luật cần được thực hiện một cách ngắn gọn, hạn chế về phạm vi điều chỉnh cũng như đối tượng áp dụng. Ông nhấn mạnh rằng, việc tạo ra những đạo luật quá dài dòng, như Luật Đất đai với hàng trăm điều khoản, chỉ làm gia tăng độ phức tạp trong việc áp dụng và sửa đổi. Ông gợi ý rằng, kinh nghiệm từ một số quốc gia như Mỹ cho thấy việc có những luật chỉ từ vài ba trang với khoảng chục điều là khả thi và hiệu quả hơn.

Thứ hai, Luật sư đề xuất cần tăng cường sự tham gia của nhiều chủ thể trong quá trình xây dựng pháp luật về đổi mới sáng tạo. Ông chỉ ra rằng, với tư duy truyền thống, nhà nước thường được xem là hình thức chủ đạo trong việc định hình luật pháp mà không cân nhắc đầy đủ các quan điểm từ các bên liên quan khác. Việc mở rộng như vậy sẽ giúp luật pháp phản ánh sát thực hơn về nhu cầu và yêu cầu của xã hội, từ đó gia tăng hiệu quả của đổi mới sáng tạo.

Cuối cùng, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường phản biện trong xây dựng Luật đổi mới sáng tạo. Không chỉ những cá nhân làm việc trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo mà còn các chuyên gia, giáo sư cũng cần phải tham gia vào quá trình này. Luật sư Thịnh lưu ý rằng, cần tránh tình trạng đưa ra ý kiến từ những cá nhân thiếu kinh nghiệm, bởi điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng của các quy định.

Từ những đề xuất nêu trên, có thể thấy rằng việc cải cách pháp luật theo hướng linh hoạt và hiệu quả hơn chính là chìa khóa để khai thông nguồn lực cho đổi mới sáng tạo tại Việt Nam.

Đình Khương