Gừng nở hoa nơi núi đá và những cây trồng đuổi nghèo ở Bắc Mê

Thôn Thâm Quảng và Nà Phiêng (xã Đường Âm) những ngày đầu hè tấp nập hơn thường lệ. Từng đoàn người ra đồng, thoăn thoắt xuống giống, vun gốc gừng. Những luống đất được cuốc xới kỹ càng, phủ kín mầm xanh – hứa hẹn một vụ mùa bội thu.

Cây trồng của hy vọng trên vùng đất khó

Đây là vụ gừng đầu tiên của người dân xã Đường Âm theo mô hình liên kết sản xuất do HTX Sơn Ý (xã Đạo Đức, huyện Vị Xuyên) phối hợp với huyện Bắc Mê triển khai. Mô hình trồng gừng liên kết có tổng diện tích đăng ký 72 ha, trong đó giai đoạn đầu thực hiện tại hai thôn với diện tích 40 ha, thu hút 22 hộ dân tham gia.

Gừng – vốn là loại cây trồng không mới, nhưng nhờ sự hỗ trợ bài bản từ HTX Sơn Ý, giờ đây đã trở thành cây xóa đói giảm nghèo cho người dân xã Đường Âm.

Dự án trồng gừng đang mang lại hiệu quả tích cực tại Bắc Mê (Ảnh: BHG).

Không chỉ cung cấp giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, HTX còn cử cán bộ kỹ thuật trực tiếp "cầm tay chỉ việc" từ khâu trồng, chăm sóc đến thu hoạch. Đặc biệt, HTX đứng ra bao tiêu sản phẩm, giúp người dân yên tâm sản xuất, không còn nỗi lo "được mùa mất giá".

“Cây gừng có thời gian sinh trưởng khoảng 10 tháng, năng suất trung bình từ 35-40 tấn/ha. Với giá thu mua ổn định khoảng 10.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí đầu vào, mỗi ha gừng có thể mang về lợi nhuận 90-100 triệu đồng. Hộ trồng nhiều nhất trong mô hình hiện nay có diện tích lên tới 7 ha”, Chị Nguyễn Thị Thu, kỹ sư nông nghiệp của HTX Sơn Ý, chia sẻ.

Mô hình trồng gừng liên kết không chỉ giúp người dân tăng thu nhập mà còn thay đổi tư duy sản xuất manh mún, nhỏ lẻ – vốn là “nút thắt” trong phát triển nông nghiệp ở vùng cao.

Trước đây, người dân xã Đường Âm chủ yếu làm nương rẫy, trồng ngô, lúa, thu nhập bấp bênh theo mùa vụ. Thiếu vốn, thiếu kỹ thuật, thiếu đầu ra – ba cái "thiếu" khiến nhiều hộ chỉ đủ ăn, thậm chí tái nghèo sau thiên tai hay mất mùa.

Nay, với mô hình liên kết, người dân được hỗ trợ đầu vào không lãi suất, tập huấn kỹ thuật bài bản, lại có cam kết tiêu thụ nông sản sau thu hoạch. Điều này tạo nên một "chuỗi giá trị khép kín", giúp nông dân an tâm đầu tư, gắn bó lâu dài với cây trồng có giá trị kinh tế cao.

Đưa khoa học kỹ thuật về với vùng cao

Anh Lò Văn Khánh – người dân thôn Nà Phiêng, cho biết: “Gia đình tôi trồng 2 ha gừng theo mô hình của HTX. Trước đây chỉ làm ruộng ngô, mỗi năm thu được vài triệu đồng là cùng. Giờ được HTX hỗ trợ giống, kỹ thuật, lại bao tiêu sản phẩm, chúng tôi phấn khởi lắm. Nếu vụ này thuận lợi, sang năm tôi sẽ mở rộng thêm diện tích.”

Điều đáng nói là không chỉ cung ứng đầu vào và tiêu thụ sản phẩm, HTX Sơn Ý còn là cầu nối đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật về vùng sâu vùng xa. Việc áp dụng các kỹ thuật như ủ đất, xử lý mầm bệnh, canh tác theo hướng hữu cơ, sử dụng phân vi sinh thay thế phân hóa học… đã góp phần nâng cao chất lượng cây gừng, hướng tới mục tiêu sản xuất sạch, bền vững.

Ngoài ra, mô hình trồng gừng còn tạo việc làm thường xuyên cho lao động nông thôn, đặc biệt là phụ nữ và thanh niên. Tính riêng vụ này, toàn xã Đường Âm đã có hơn 100 lao động thời vụ được thuê làm các công đoạn trồng, chăm sóc và vận chuyển.

Từ thành công bước đầu với cây gừng, huyện Bắc Mê đã mở rộng sang nhiều loại cây trồng phù hợp điều kiện sinh thái, có đầu ra ổn định và mang lại giá trị kinh tế cao.

Với hơn 6.000 ha rừng kinh tế đã được trồng, huyện Bắc Mê đang dần định hình những vùng nguyên liệu lớn gắn với chế biến. Đặc biệt, các loại cây như quế và hồi đang chứng minh được hiệu quả: mỗi ha hồi có thể mang lại thu nhập trên 50 triệu đồng/năm.

Hiệu quả chuyển đổi cơ cấu cây trồng đang thúc đẩy xóa đói giảm nghèo ở Bắc Mê (Ảnh: BHG).

Các HTX như HTX Chiết xuất tinh dầu hồi (thôn Nà Nôm) hay HTX Dược liệu thôn Phiêng Luông đã hình thành chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ, tạo việc làm và sinh kế ổn định cho hàng trăm lao động địa phương. Nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số đã mạnh dạn chuyển đổi đất đồi sang trồng hồi, quế kết hợp dược liệu như khúc khắc, thiên niên kiện, đinh lăng…, không chỉ thoát nghèo mà còn làm giàu từ chính rừng của mình.

Trong khi đó, tại một số xã vùng thấp, cây chuối xuất khẩu đang “cất cánh” mạnh mẽ. Hợp tác giữa huyện với các doanh nghiệp, HTX đã mở rộng diện tích lên tới gần 300 ha, chủ yếu trồng chuối tiêu hồng để xuất khẩu sang Trung Quốc và một số nước châu Á.

Bên cạnh đó, mô hình trồng dâu nuôi tằm tại xã Yên Cường cũng là điểm sáng. HTX Thiên Ân cung ứng giống dâu, kỹ thuật nuôi tằm, bao tiêu kén, mang lại thu nhập cao và ổn định cho hàng chục hộ dân, nhất là phụ nữ và lao động nhàn rỗi.

Thúc đẩy từ nền tảng đến thị trường

Bắc Mê còn tận dụng tốt thời vụ để phát triển các cây trồng vụ đông như ngô, khoai lang, khoai tây, rau đậu. Năng suất trung bình đạt từ 30–70 tạ/ha tùy loại. Các vùng sản xuất tập trung còn được liên kết với doanh nghiệp trong tiêu thụ, đảm bảo không bị ép giá.

Riêng cây đậu tương đã được quy hoạch lên tới hơn 2.000 ha, giúp cải tạo đất và tạo thêm thu nhập sau vụ lúa. Một số xã còn triển khai mô hình lúa – đậu tương luân canh bền vững, được hỗ trợ giống, phân bón từ các chương trình khuyến nông.

Thành công bước đầu của mô hình trồng gừng liên kết nói riêng và chuyển đổi cơ cấu cây trồng nói chung ở Bắc Mê không thể thiếu sự đồng hành và định hướng từ Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Hà Giang.

Trong thời gian qua, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Hà Giang đã hỗ trợ các HTX tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, tham gia các chương trình đào tạo, tập huấn, hội chợ xúc tiến thương mại, cũng như kết nối tiêu thụ sản phẩm tại các tỉnh, thành phố lớn.

Bên cạnh đó, Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Hà Giang còn triển khai các chương trình hỗ trợ HTX ứng dụng công nghệ số vào quản lý, truy xuất nguồn gốc, và kết nối thương mại điện tử – từng bước giúp các HTX miền núi như Sơn Ý tiệm cận với thị trường hiện đại, tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp vùng cao.

Nhìn từ mô hình gừng ở xã Đường Âm, cùng quá trình chuyển đổi cây trồng ở Bắc Mê có thể thấy rõ hiệu quả của liên kết giữa HTX và nông dân trong xóa đói giảm nghèo. Điều quan trọng nhất không chỉ là lợi nhuận trước mắt, mà là sự thay đổi tư duy canh tác, khả năng tự chủ kinh tế của người dân.

Từ những cây trồng kinh tế cao, một hành trình xóa đói giảm nghèo đã bắt đầu ở Bắc Mê. Khi người dân không đơn độc, khi HTX trở thành điểm tựa, và khi các chính sách hỗ trợ đi đúng vào nhu cầu thực tiễn – vùng đất núi đá này sẽ còn "nở hoa" nhiều hơn nữa.

Đông Phong