Hà Nội bình yên qua góc nhìn của Thomas Billhardt

Một vùng ký ức đủ đầy

Tại không gian triển lãm Manzi Exhibition Space (14 Phan Huy Ích) Hà Nội, người xem được bước vào một ngôi nhà cổ kính, với tiếng nhạc du dương, nhẹ nhàng. Trên 4 bức tường xung của ngôi nhà, hơn 130 bức ảnh của triển lãm "Hà Nội 1967 - 1975" như những thước phim đen trắng về Hà Nội những năm chiến đấu, bảo vệ đất nước. Với quan niệm hiện thực sống động, không hề bố trí sắp đặt nhân vật, Thomas Billhardt lần lượt dẫn người xem sang những chủ đề bình dị gian khó nhất của một Hà Nội thời chiến tranh.

Thomas Billhardt

Trong các bức ảnh đó, Hà Nội hiện lên thân thương, xúc động thông qua hình ảnh những người đàn bà xếp hàng chờ hứng từng giọt nước máy công cộng, lũ trẻ chơi cầu trượt bên vườn hoa còn ngổn ngang gạch đá xây dựng, lớp học vẽ ngoài trời, sân Hàng Đẫy ken đầy người đội mũ cối và thấp thoáng nón lá xem bóng. Bên cạnh đó là những “thước phim” về hầm trú bom chằng chịt trên hè phố, những con phố đầy xe đạp, dáng người lầm lũi trong mưa, phi công Mỹ nhận thư nhà trong trại giam, tàu điện chật ních người hay gương mặt trẻ thơ trong sáng vẫn bừng lên trong nghiệt ngã chiến tranh.
Hà Nội giai đoạn 1967 – 1975 nghèo khó thiếu thốn từ nước sinh hoạt đến lương thực, thực phẩm, thế nhưng những nụ cười vẫn rạng rỡ trên khuôn mặt người TP. Thủ đô hiện lên trong những bức ảnh của Thomas Billhardt với đủ mọi sinh hoạt phố phường, đẹp đẽ, dung dị và bình yên. Có thể xem, “Hà Nội 1967 – 1975” là một bộ ảnh đời thường hết sức sinh động và đầy đủ về một vùng ký ức của Thủ đô hơn 40 năm trước.
6 lần đến Việt Nam
Thomas Billhardt là một nhiếp ảnh gia người Đức có tình cảm đặc biệt với Hà Nội. Những tấm ảnh về chiến tranh Việt Nam cuối thập kỷ 60 của thế kỷ trước, đã khiến ông nổi tiếng khắp thế giới.

Từ năm 1962 - 1975, Thomas Billhardt đã đến Việt Nam 6 lần và trở lại sau đó 6 lần nữa. Những bức ảnh chụp trong các chuyến đi này được xuất bản trong bốn cuốn sách ảnh: “Những phi công mặc pyjama” (1968), “Khát vọng hòa bình: Việt Nam” (1973), “Hà Nội - Những ngày trước hòa bình” (1973) và “Những gương mặt Việt Nam” (1978). Trong tháng 10/2020, cuốn sách ảnh cùng tên với triển lãm vừa được Công ty CP Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam xuất bản.

Đường phố Hà Nội những năm 1975. Ảnh: Thomas Billhardt.

Ông Thomas Billhardt từng chia sẻ, những năm gần đây, có cơ hội trở lại Việt Nam, ông đã được chứng kiến một Việt Nam mới, một đất nước tươi đẹp. Với Hà Nội, dù TP đang đổi mới diệu kỳ, đầy sức sống, rất khác với Hà Nội lần đầu chạm mặt vào năm 1967 nhưng ông vẫn muốn được yêu quý và ôm ấp những đổi thay của TP này.

Nhiều người xem khi đến triển lãm "Hà Nội 1967 - 1975" nhìn nhận, khi Thomas Billhardt bấm máy, những gì xuất hiện trước ống kính đều đáng được lưu giữ, không chỉ vì thời đó phim âm bản rất đắt đỏ mà còn vì ông tác nghiệp tại không gian công cộng. Cả đời Thomas Billhardt trung thành với chính mình.

Ông là người thăm dò các vùng nghèo đói và khủng hoảng trên thế giới với đầu óc tỉnh táo và nghiêm cẩn. Người chuyển tải thông điệp của ngôn ngữ nhiếp ảnh Thomas Billhardt luôn luôn là trẻ em. "Lòng nhân ái, bao dung của người Việt trong thời đó rất lớn. Tình người chứa chan, sự thương yêu, đùm bọc lẫn nhau là thứ bạn có thể dễ dàng bắt gặp" - ông Thomas Billhardt chia sẻ.

Theo Viện trưởng Viện Goethe Wilfried Eckstein: “Bức ảnh của Thomas Billhardt là những bức ảnh khiến người ta không thể quên, luôn hiển hiện ra trước con mắt của tâm trí. Những bức ảnh của ông bắt thế giới phải tự soi lại mình và đồng thời cho thấy hy vọng vẫn tồn tại. Chúng kể cho ta nghe về sự bất công xã hội trên thế giới, về sự nghèo đói, đau khổ, chiến tranh nhưng cũng về cuộc sống của con người và nụ cười của họ”.

"Hà Nội của Thomas Billhardt là một vùng ký ức Hà Nội đủ đầy, một bản trường ca tỉ mẩn vẽ nên cuộc sống bộn bề gian khổ nhưng đầy yêu thương." - Nhà văn Đỗ Phấn

Minh An