Hà Nội dừng cấp phép đào lòng lề đường, vỉa hè và lời giải cho bài toán môi trường

Biện pháp khẩn để kiểm soát ô nhiễm không khí

Chủ tịch UBND thành phố Vũ Đại Thắng vừa ký ban hành Chỉ thị số 19/CT-UBND ngày 10/12/2025 về việc tăng cường các biện pháp cấp bách về kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí trên địa bàn Thủ đô. Chỉ thị nêu rõ: Thời gian qua, quá trình đô thị hóa làm gia tăng khí thải, bụi từ giao thông, sản xuất, xây dựng…, gây suy giảm chất lượng môi trường không khí. Những ngày gần đây, thời tiết cực đoan (mây mù dày, nhiệt độ thấp, nghịch nhiệt) khiến chỉ số AQI của Thành phố ở mức "xấu" và "rất xấu", ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và hoạt động kinh tế-xã hội.

Trước diễn biến này, Chủ tịch UBND thành phố yêu cầu Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội khẩn trương triển khai các biện pháp ứng phó trong trường hợp chất lượng không khí rơi vào tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng trên phạm vi liên vùng, liên tỉnh hoặc có yếu tố xuyên biên giới, đồng thời phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài nguyên và Môi trường trong công tác điều phối. Sở cũng được giao chủ động tham mưu cơ chế phối hợp giữa Hà Nội với các tỉnh, thành phố lân cận nhằm kiểm soát hiệu quả tình trạng ô nhiễm không khí mang tính liên vùng.

Chủ tịch UBND thành phố yêu cầu “triển khai ngay việc kiểm tra toàn bộ các khu xử lý chất thải rắn; yêu cầu các đơn vị vận hành liên tục, không để phát tán bụi và mùi; đồng thời, chỉ đạo các đơn vị vệ sinh môi trường tăng cường phun sương dập bụi và tưới nước rửa đường".

Mặc dù Sở Xây dựng đã tăng cường giám sát, yêu cầu tất cả các công trường phải thực hiện nghiêm các biện pháp kiểm soát bụi, từ che chắn, rửa xe khi ra khỏi công trường, phun sương dập bụi, đến việc bao kín toàn bộ phế thải dạng rời trong quá trình tập kết và vận chuyển; đồng thời lắp hệ thống giám sát bụi (cảm biến, camera) tại tất cả công trình có quy mô trên 1 ha, hoàn thành trong tháng 12/2025, nhưng tình trạng bụi phát tán từ nhiều công trường nội đô vẫn tiếp diễn, gây bức xúc cho người dân và làm trầm trọng thêm ô nhiễm không khí.

Đào lên – lấp xuống quanh năm

Những ngày này, Hà Nội không chỉ chìm trong lớp sương mù dày mà còn trong bụi mịn từ hàng loạt công trường vỉa hè. Trong bối cảnh ô nhiễm không khí chạm ngưỡng nguy hại, chỉ đạo “tạm dừng cấp phép đào vỉa hè” của Chủ tịch Thành phố được coi như một biện pháp mạnh, mở ra hướng đi mới cho hoạt động thi công hạ tầng: Ứng dụng công nghệ khoan ngầm.

“Từ trên cao nhìn xuống, Hà Nội như phủ một tấm màn voan đục. Ứng dụng chất lượng không khí liên tục báo đỏ, có điểm tím. Bố tôi bị tắc nghẽn phổi-COPD cho nên gia đình luôn lo lắng, người khỏe còn mệt, nói gì tới người có bệnh nền”, chị Ngọc (phường Kim Liên) chia sẻ.

Ngoài khí thải giao thông và tác động của biến đổi khí hậu, bụi từ các công trình đào-lấp liên tục cũng được các chuyên gia môi trường xác định là tác nhân lớn gây ô nhiễm không khí. Các dự án hạ ngầm cáp điện, viễn thông, lắp đặt ống nước… nhiều năm qua khiến cảnh đào lên - lấp xuống diễn ra thường xuyên ở khu vực nội đô.

Trên các tuyến phố như Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Tuân hay ở các khu vực cải tạo hạ tầng tại Cầu Giấy, Hoàng Mai, người dân dễ dàng bắt gặp cảnh vỉa hè bị lật tung, lòng đường bị xẻ rãnh. Đây là hệ quả của phương pháp đào mở (open trench) truyền thống.

Phương pháp này tạo ra lượng đất thải lớn; dù che chắn, bụi vẫn cuốn theo gió phủ lên cây cối, nhà cửa, người đi đường. Những “lô cốt” quây tôn, tấm thép tạm gây tiếng ồn mỗi khi xe chạy qua tiếp tục là nỗi ám ảnh của giao thông đô thị.

Lời giải cho bài toán môi trường

Theo kỹ sư xây dựng Đinh Hoàng Minh, để chấm dứt tình trạng “đào lên lấp xuống” khi lắp đặt, chỉnh sửa hạ tầng ngầm, Hà Nội có thể áp dụng công nghệ khoan ngang định hướng (HDD-Horizontal Directional Drilling). Đây là kỹ thuật thi công ngầm không đào rãnh, sử dụng giàn khoan tạo lỗ khoan theo hướng thiết kế dưới lòng đất, sau đó mở rộng lỗ và kéo đường ống hoặc cáp vào vị trí cần lắp đặt. Công nghệ này đã được sử dụng phổ biến khi thi công đường điện, đường cáp xuyên qua sông hoặc các tuyến đường đã hoàn thiện mà không gây ảnh hưởng bề mặt. Ưu điểm của HDD là không phải đào rãnh, hạn chế tối đa phá vỡ kết cấu vỉa hè-mặt đường; rút ngắn thời gian thi công, giảm chi phí so với đào hở; không làm ảnh hưởng giao thông, không gây ô nhiễm bụi; đồng thời bảo vệ môi trường và cảnh quan đô thị. Công nghệ này phù hợp để triển khai đồng bộ các công trình ngầm tại Hà Nội, giúp giảm triệt để tình trạng đào phá nhiều lần.

Nhiều địa phương như Hải Phòng, Quảng Ninh đã áp dụng công nghệ này từ nhiều năm. Tại Quảng Ninh, việc đào đường rải cáp gần như biến mất tại các khu du lịch; thay vào đó là những mũi khoan ngầm hoạt động âm thầm dưới lòng đất, giữ nguyên hiện trạng mặt đường.

“Có thể hình dung đơn giản thế này: Nếu đào mở là ‘mổ phanh’ con đường, thì khoan ngầm là phẫu thuật nội soi. Máy khoan tạo đường dẫn nhỏ dưới đất rồi kéo ống qua mà không phá vỡ mặt đường. Công nghệ này gần như loại bỏ bụi bẩn, tiếng ồn, không chiếm dụng lòng đường hằng tháng trời. Hệ thống dẫn hướng điện tử giúp tránh va chạm với các công trình ngầm hiện hữu, giảm sự cố đứt cáp hay vỡ ống nước”, kỹ sư Minh nói thêm.

Hà Nội đang chịu áp lực lớn phải xanh hóa và hiện đại hóa. Chỉ đạo tạm dừng đào đường của Chủ tịch Thành phố là bước đi cần thiết để rà soát lại toàn bộ quy trình thi công.

Đã đến lúc công nghệ khoan ngầm định hướng không chỉ là lựa chọn ưu tiên mà cần trở thành yêu cầu bắt buộc trong cấp phép thi công hạ tầng kỹ thuật tại Thủ đô. Khi những “vết sẹo” đào đường được xóa bỏ, thay bằng công nghệ ngầm hiện đại, người dân Hà Nội mới bớt đi nỗi ám ảnh bụi bẩn mỗi khi ra đường và bầu trời thành phố mới có cơ hội trong xanh trở lại.

PV