Hà Nội linh thiêng và hào hoa

Nhạc sỹ Lê Mây.

Đây lắng hồn núi sông ngàn năm

Đây Thăng Long, đây Đông Đô, đây Hà Nội

Hà Nội mến yêu…

Là người Việt Nam, mỗi khi nhắc đến Hà Nội, ta lại thấy rung lên cảm xúc tình yêu trân trọng xen lẫn tự hào. Trong trái tim ta, Hà Nội không chỉ là Thủ đô của nước Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh, mà còn là nơi đặt các vương triều nước Việt cách đây cả nghìn năm.

Hơn 60 năm qua, mảnh đất hùng thiêng này đã thổi bùng lên nguồn cảm hứng sáng tạo trong nhiều thế hệ nhạc sỹ Việt Nam. Thật không phải ngẫu nhiên, Thủ đô Hà Nội lại trở thành hiện tượng hiếm có bởi khối lượng đồ sộ tác phẩm âm nhạc viết về chính mình. Những Ba Đình nắng, Tiến về Hà Nội, Cảm xúc tháng Mười, Hà Nội trái tim hồng, Hà Nội đêm trở gió…

Mấy năm gần đây, bên cạnh những tác phẩm âm nhạc viết về Hà Nội đã chiếm nguyên vẹn trái tim công chúng yêu nhạc, lại có thêm Hà Nội linh thiêng, hào hoa của nhạc sỹ Lê Mây.

Hà Nội linh thiêng, hào hoa của nhạc sỹ Lê Mây nhỏ, xinh như một bức tranh. Phần âm nhạc được cấu trúc bởi hai đoạn nhạc, giai điệu phảng phất nét ca trù của vùng châu thổ sông Hồng. Đoạn đầu nhẹ nhàng, sâu lắng; đoạn sau được tác giả dồn nén, đẩy lên thành cao trào. Sự thành công của tác phẩm chính là sự hòa quyện giữa âm nhạc và lời ca.

Được tác giả viết bằng chính trái tim mình nên ca từ trong tác phẩm là một bài thơ: Trăm năm về đây, về đây hội tụ/ Ngàn năm về đây, về đây hội ngộ/ Khí phách cha ông hồn thiêng sông núi/ Khát vọng bao đời gửi gắm đó Thăng Long… Những nét chấm phá ban đầu chính là tạo cớ để ngôn từ bay bổng, huyền ảo, linh thiêng: Ôi kinh thành ngàn năm, ngàn năm/ Qua nắng mưa, nắng mưa, thời gian/ Qua bão dông, đạn bom, đạn bom/ Vẫn uy nghiêm rêu phong, rêu phong Hà Nội/ Vẫn thơm hương từng trang, từng trang, Hà Nội…

Mảnh đất Thăng Long - Hà Nội cứ mãi được lắng sâu, bồi đắp lịch sử, văn hóa từ thế hệ này qua thế hệ khác: Để mãi mãi Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội tỏa sáng/ Một Đông Đô - Thăng Long - Hà Nội linh thiêng, hào hoa.

Trong Hà Nội linh thiêng, hào hoa, tác giả không hề nhắc đến các địa danh, đường phố, sông hồ, các danh nhân, nhưng ta vẫn thấy chất Hà Nội thật sâu đậm. Hai yếu tố linh thiêng và hào hoa được tác giả tập trung khai thác, đẩy lên thành chủ đề tư tưởng của tác phẩm. Linh thiêng là bởi bề dày của lịch sử. Ngay từ buổi đầu, Lý Công Uẩn đã xác định Thăng Long có vị trí: Ở giữa khu vực của trời đất, được thế rồng cuộn hổ ngồi, chính giữa Nam, Bắc, Đông, Tây, tiện nghi của núi sông sau trước…

Thăng Long từ buổi đầu nhà Lý đặt kinh đô đến hôm nay được bao thế hệ người Việt bồi đắp, để nơi đây mãi mãi lắng hồn sông núi. Còn hào hoa là vì Hà Nội là nơi hội tụ người của bốn phương, là nơi hội ngộ của những gì tinh túy nhất. Chính chủ đề tư tưởng ấy đã làm nên sự thành công của tác phẩm.

Mỗi tác phẩm đều có quá trình sáng tạo riêng. Hà Nội linh thiêng, hào hoa của nhạc sỹ Lê Mây công bố năm 2000, nhưng tác phẩm lại có một quá trình chuẩn bị khá dài. Nhạc sỹ kể lại: Ông có ý định viết một ca khúc hướng về kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội từ năm 1997, nhưng mỗi lần ngồi bên cây đàn lại thấy những giai điệu quen thuộc mà các tác giả trước đó đã viết.

Để tạo được dấu ấn riêng, nhạc sỹ phải lao động suốt 3 năm trời. Ba năm là bấy nhiêu ngày mà tác giả chỉ mới hoàn thành được đoạn nhạc đầu. Mãi đến mùa hè năm 2000, nhân Hội Nhạc sỹ mở trại viết tại Đại Lải, trong một đêm mưa bay, ông thấy Hà Nội hiện ra sau kinh thành cổ kính thật đẹp, lung linh. Đêm ấy, ông viết một mạch để hoàn thành tác phẩm. Người đầu tiên được tác giả chia sẻ là nhạc sỹ Vũ Thiết cũng không giấu được sự thích thú bất ngờ.

Ngay sau khi ra đời, tác phẩm được ca sỹ Minh Ánh thể hiện rất thành công. Ít lâu sau, ca sỹ Trọng Tấn với chất giọng ấm, sang trọng đã hát ca khúc này với những sáng tạo mới. Hà Nội linh thiêng, hào hoa được giới thiệu dưới nhiều hình thức như hát đơn ca, có hát phụ họa; hát đồng ca có lĩnh xướng. Đặc biệt, ca khúc cũng được nhiều biên đạo xây dựng thành tác phẩm múa khá sinh động.

Ngôi nhà hai tầng có kiến trúc đẹp ở thị trấn Trôi (Hoài Đức, Hà Nội) là nơi ông cùng gia đình sống từ mấy năm nay, nhưng tác giả Hà Nội linh thiêng, hào hoa lại sinh ra ở Hưng Yên. Năm 1964, khi vừa 22 tuổi, Lê Mây tốt nghiệp Trường Âm nhạc Việt Nam, nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam. Sau đó, ông được phân công lên công tác ở Tây Bắc.

Có lẽ, những năm tháng ấy Lê Mây chỉ làm nhiệm vụ tích lũy thêm kiến thức, vốn sống để mãi sau này mới sáng tác. Năm 1990, ông viết ca khúc Người là Hồ Chí Minh, tác phẩm được nhận giải thưởng của Trung ương Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam. Tiếp đó là ca khúc nổi tiếng khắp cả nước Trẻ em hôm nay - thế giới ngày mai (thơ Phùng Ngọc Hùng).

Vài chục năm trở lại đây nhạc sỹ Lê Mây có sự bùng nổ, hàng trăm ca khúc được công chúng yêu nhạc khắp cả nước đón nhận. Tiêu biểu như: Bắc Ninh - Kinh Bắc, Bức tranh xứ Lạng, Về phủ Khoái Châu, Tháng Bảy… Đầu năm 2012, người nhạc sỹ tuổi thất thập cưỡi sóng ra Trường Sa. Chỉ có 8 ngày đêm trên Quần đảo bão tố, ông viết tới 7 ca khúc chứa chan niềm tự hào, tình yêu khát khao với biển đảo Tổ quốc.

Khi hỏi về tác phẩm này, nhạc sỹ Lê Mây bộc bạch: "Tôi không sinh ra ở Hà Nội, nhưng trong sâu thẳm trái tim, tôi luôn yêu kính và cả nợ Hà Nội rất nhiều. Ca khúc Hà Nội linh thiêng, hào hoa là cách tôi trả ơn Hà Nội".

Nguyễn Đình Phượng