Hà Nội tái cơ cấu cây trồng: Chuyển dịch mạnh từ 'lượng' sang 'chất'

Việc mở rộng diện tích lúa chất lượng cao, rau an toàn, cây ăn quả đặc sản; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ và chuyển đổi số đang tạo chuyển biến rõ nét, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân và khẳng định vị thế nông sản Thủ đô.

Thu hoạch rau trồng theo phương pháp thủy canh tại Công ty cổ phần Đầu tư An Hòa (xã Gia Lâm). Ảnh: Nguyễn Quang

Tăng diện tích nông sản chất lượng cao

Hằng năm, diện tích trồng lúa của Hà Nội đạt trên 158 nghìn héc ta, sản lượng hơn 950 nghìn tấn. Cơ cấu giống lúa đã có sự thay đổi rõ rệt, ưu tiên các giống mới, giống đặc sản, giống lúa nếp và lúa chất lượng cao phù hợp thị hiếu tiêu dùng. Đặc biệt, trong vụ xuân năm 2025, diện tích lúa nếp và lúa chất lượng cao chiếm tới 76,7% tổng diện tích gieo trồng, cho thấy xu hướng sản xuất lúa gạo của Hà Nội đang đi đúng hướng: Giảm diện tích lúa chất lượng thấp, tăng diện tích lúa hàng hóa có giá trị.

Hiệu quả của quá trình chuyển dịch được thể hiện rõ qua các mô hình sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị. Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Tam Hưng (xã Tam Hưng) Đỗ Văn Kiên cho biết: “Sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP giúp chúng tôi kiểm soát toàn bộ quy trình từ giống, chăm sóc, thu hoạch đến xay xát, đóng gói. Nhờ đó, sản phẩm gạo của hợp tác xã ngày càng được thị trường tin tưởng”. Hiện, mỗi tháng hợp tác xã cung ứng từ 15-20 tấn gạo, riêng dịp lễ, Tết sản lượng có thể tăng lên tới 40 tấn.

Cùng với cây lúa, Hà Nội đang xác định cây ăn quả là một trong những nhóm cây trồng chủ lực, có tiềm năng mang lại giá trị kinh tế cao. Toàn thành phố hiện có trên 21 nghìn héc ta cây ăn quả, trong đó hơn 4,7 nghìn héc ta là vùng sản xuất chuyên canh tập trung. Các loại cây ăn quả đặc sản như bưởi Diễn, nhãn chín muộn, chuối tiêu hồng, ổi lê, cam… chiếm trên 50% diện tích. Không chỉ dừng lại ở các giống truyền thống, Hà Nội còn chủ động du nhập và thí điểm nhiều giống cây ăn quả mới phù hợp điều kiện khí hậu như xoài chịu lạnh, thanh long ruột đỏ, táo, ổi không hạt, đu đủ ruột tím…

Tại xã Đan Phượng, mô hình sản xuất bưởi tôm vàng đang trở thành điểm sáng. Ông Nguyễn Quý Thành, Giám đốc Hợp tác xã Bưởi tôm vàng cho biết, 100% diện tích đất nông nghiệp của xã được quy hoạch trồng bưởi và cây ăn quả, trong đó riêng bưởi tôm vàng chiếm 152ha. Người dân đã mạnh dạn đầu tư nhà lưới, hệ thống tưới tự động, áp dụng quy trình sản xuất hữu cơ và công nghệ sinh học nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm. Đặc biệt, việc gắn mã QR truy xuất nguồn gốc cho từng quả bưởi giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm chứng xuất xứ, tăng niềm tin đối với sản phẩm. Nhờ chất lượng ổn định và thương hiệu ngày càng được khẳng định, mỗi năm, hợp tác xã thu hoạch từ 500-600 tấn bưởi, mang lại thu nhập 300-500 triệu đồng/ha/năm.

Trong cơ cấu trồng trọt của Hà Nội, cây rau giữ vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hằng ngày của người dân. Hiện, diện tích trồng rau toàn thành phố đạt khoảng 13,8 nghìn héc ta, sản lượng ước đạt 737 nghìn tấn/năm, với hơn 40 chủng loại khác nhau, chủ yếu gieo trồng vào vụ đông xuân.

Những năm gần đây, Hà Nội tập trung mở rộng diện tích rau an toàn, rau VietGAP, rau hữu cơ và rau ứng dụng công nghệ cao. Nhờ đó, nhiều vùng trồng rau đã hình thành chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ ổn định, cung cấp sản phẩm cho các siêu thị, bếp ăn tập thể và thị trường đô thị…

Chuyển đổi cơ cấu cây trồng gắn với bảo vệ môi trường

Thực tế cho thấy, nhiều mô hình chuyển đổi mang lại giá trị cao gấp 5-6 lần so với trồng lúa truyền thống. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi cũng đặt ra yêu cầu quản lý chặt chẽ, tránh tình trạng phát triển tự phát, phá vỡ quy hoạch và sản xuất xanh.

Chủ tịch UBND xã Ứng Thiên Đỗ Năng Bình cho biết, xã tăng cường kiểm tra, giám sát việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng; kiên quyết xử lý các trường hợp chuyển đổi sai mục đích, không đúng quy hoạch hoặc lợi dụng chuyển đổi để vi phạm quy định về đất đai. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân chuyển dịch cây trồng theo hướng nông nghiệp xanh, sinh thái gắn với bảo vệ môi trường.

Còn theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Mạnh Phương, thành phố tiếp tục mở rộng diện tích cây ăn quả đặc sản, rau an toàn và lúa chất lượng cao; phát triển mạnh các mô hình hợp tác xã, chuỗi liên kết sản xuất tiêu thụ. Việc thí điểm và nhân rộng các giống cây trồng mới, phù hợp điều kiện khí hậu và nhu cầu thị trường, góp phần đa dạng hóa nguồn cung, nâng cao sức cạnh tranh cho nông sản Hà Nội… qua đó hình thành vùng nông nghiệp xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Chuyển dịch cơ cấu cây trồng theo hướng chất lượng cao không chỉ là giải pháp trước mắt nhằm nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn là chiến lược lâu dài để xây dựng nền nông nghiệp Thủ đô hiện đại, bền vững và có khả năng cạnh tranh cao. Với sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, ngành Nông nghiệp, doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân, Hà Nội đang từng bước khẳng định thương hiệu nông sản an toàn, chất lượng cao, đáp ứng tốt nhu cầu trong nước, hướng tới thị trường xuất khẩu.

Ngọc Quỳnh