Hải Phòng: Ngắm 'thần nhãn' hơn 600 tuổi tại ngôi đền cổ ở xứ Tiên

Trong số 5 ngôi đền thuộc Ngũ linh từ ở huyện Tiên Lãng, Tp.Hải Phòng, đền Gắm nằm bên bờ sông Văn Úc được nhiều người dân địa phương, du khách biết đến với không gian rộng rãi, cảnh quan đẹp và lịch sử lâu đời.

Trao đổi với Người Đưa Tin, ông Đặng Văn Trình - thủ từ đền Gắm, cho biết, đền được xây dựng dưới thời vua Lý Cao Tông cách đây hơn 800 năm thờ Thái phó Ngô Lý Tín. Đền được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1992.

Theo sử sách, Thái phó Ngô Lý Tín sinh ngày 20/1 năm Bính Ngọ (1126) ở trang Vĩnh Đồng, huyện Khoái Châu, trấn Sơn Nam, nay thuộc tỉnh Hưng Yên. Thân phụ là ông Ngô Huy Hiếu, thân mẫu là bà Đào Thị Phúc.

Đền Gắm ở xã Tân Minh, huyện Tiên Lãng, Tp.Hải Phòng, có lịch sử hơn 800 năm (Ảnh: Thái Phan).

Thuở nhỏ, Thái phó Ngô Lý Tín theo học một thầy đồ nổi tiếng ở Hải Dương. Với tư chất thông minh, chăm chỉ, ông được thầy yêu bạn quý. Năm ông 18 tuổi, cha mẹ ông lần lượt qua đời. Mãn tang cha mẹ, ông tìm đến trang Cẩm Khê, huyện Bình Hà, trấn Hải Dương, nay là thôn Cẩm Khê, xã Tân Minh, huyện Tiên Lãng, Tp.Hải Phòng, mở trường dạy học, luyện tập võ nghệ.

Lúc ấy, thời cuộc nhiễu nhương, giặc cướp nổi lên khắp chốn, lại thêm hạn hán mất mùa, đời sống nhân dân vô cùng cực khổ, giặc ngoại xâm quấy phá biên thùy, vận mệnh quốc gia trứng treo đầu đẳng. Vua Lý Anh Tông ban chiếu cầu hiền, ông Ngô Lý Tín đem theo 30 trai tráng trong trang đi cùng xin ứng mộ. Sau đó, ông đã lập nên nhiều chiến công hiển hách.

Năm Nhâm Dần (1182), ông Ngô Lý Tín được phong chức Thượng tướng quân, mang quân thủy bộ dẹp loạn trộm cướp. Năm 1183, ông được cử làm Đốc tướng chinh phạt quân Ai Lao xâm lấn biên thùy. Chiến thắng trở về ông được nhà vua phong làm Thái phó.

Năm 1188, quan Phụ chính đại thần, Thái sư Đỗ An Di mất, triều đình cử Thái phó Ngô Lý Tín làm phụ chính cho vua. Đây là chức quan đứng đầu triều nắm giữ nhiều trọng trách đối với giang sơn đất nước.

"Thần nhãn" hơn 600 tuổi trong khuôn viên đền Gắm ở xã Tân Minh, huyện Tiên Lãng, Tp.Hải Phòng (Ảnh: Thái Phan).

Sau đó, Thái phó Ngô Lý Tín đem theo tướng sĩ, gia nhân đi thuyền trở về thăm lại trang Cẩm Khê xưa. Không may ngang đường đến khúc sông Quán Trang - Văn Úc gặp bão lớn, thuyền chìm, ông và mọi người đều tử nạn. Đó là ngày 9/10 năm Canh Tuất (1190).

Thi hài Thái phó Ngô Lý Tín được sóng đánh trôi dạt vào bãi sông trang Cẩm Khê. Người dân trong vùng thương tiếc đưa thi thể ông chôn cất tại khu đất ngày trước ông dựng nhà dạy học (hiện mộ của ông ở hậu cung đền Gắm) và lập đền thờ để quanh năm hương khói.

Hai viên gạch từ thời nhà Lý hiện vẫn được lưu giữ trong Hậu cung Di tích lịch sử cấp quốc gia đền Gắm (Ảnh: Thái Phan).

Trải qua thời gian, qua nhiều lần trùng tu, trong đó lần gần nhất là năm 2010 nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, đền Gắm vẫn giữ được nét kiến trúc cổ kiểu "tiền nhất hậu đinh". Đền gồm 5 gian Tiền đường, 3 gian Tiền tế và 1 gian Hậu cung. Các kèo gỗ có kết cấu kiểu "thuận chồng, đốc thước", mái lợp ngói mũi hài, các cửa theo kiểu "cửa thùng khung khách".

Đặc biệt, trong khuôn viên của đền Gắm có cây nhãn hơn 600 tuổi được người dân địa phương gọi là "thần nhãn". Tương truyền, sau khi dựng đền Gắm, người dân Hưng Yên quê hương Thái phó Ngô Lý Tín đã đưa cây nhãn đặc sản đến trồng tại khoảnh đất phía sau hậu cung. Đến nay, cây vẫn xanh tốt, cứ đến mùa hè lại xum xuê hoa trái.

Trải qua cơn bão lịch sử Yagi, 2 trong số 3 cành lớn của cây nhãn được vinh danh là Cây di sản Việt Nam năm 2017 tại đền Gắm bị gãy. Ngay sau khi bão qua, Ban Quản lý di tích lịch sử quốc gia đền Gắm đã tiến hành cưa bỏ cành gãy, bôi thuốc giúp cây nhanh liền sẹo. Đến nay, nhiều mầm non đã nhú khỏi lớp vỏ xù xì hứa hẹn cho nhiều quả ngọt vụ nhãn tới…

Ngô Quang Thái