Hai phương án để người lao động hưởng bảo hiểm xã hội một lần: Phương án nào tối ưu hơn?

Sáng 17-8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi). Theo tờ trình của Chính phủ, dự luật lần này có nhiều thay đổi quan trọng được bổ sung, sửa đổi so với Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014.

Hai phương án hạn chế tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần

Một điểm đáng chú ý trong dự thảo luật lần này là quy định để giảm tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần, giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu.

Theo đó, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hai phương án để giảm tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, dự thảo luật có hai phương án để giảm tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Tuy nhiên, mỗi phương án đều có ưu điểm, nhược điểm nhất định.

Cụ thể, phương án 1 quy định việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với hai nhóm người lao động khác nhau.

Nhóm 1: Đối với người lao động đã tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Nhóm 2: Đối với người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ khi Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) có hiệu lực trở đi (dự kiến ngày 1-7-2025) không được nhận bảo hiểm xã hội một lần (trừ các trường hợp: Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành).

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, với phương án 1, trong những năm đầu, số người hưởng một lần không giảm nhiều nhưng càng những năm sau giảm càng nhiều. Từ năm thứ năm trở đi sẽ giảm nhanh, có thể giảm quá nửa số người hưởng một lần so với giai đoạn vừa qua. Việc này giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, góp phần ổn định cuộc sống khi về già. Vì vậy trong dài hạn, phương án này là tối ưu hơn.

Phương án 2 quy định: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, phương án này hài hòa quyền lợi người lao động và chính sách an sinh xã hội lâu dài. Mặc dù số lượt người hưởng một lần có thể không giảm nhiều so với hiện hành, nhưng khi người lao động hưởng một lần, họ cũng không hoàn toàn ra khỏi hệ thống do vẫn bảo lưu một phần thời gian đóng còn lại...

Tuy nhiên, phương án này cũng có nhược điểm là chưa giải quyết triệt để việc rút bảo hiểm xã hội một lần. Tình trạng hưởng một lần khi còn trẻ (chưa đến tuổi nghỉ hưu) sẽ tiếp tục tiếp diễn trong tương lai.

"Đây là vấn đề lớn, hết sức nhạy cảm, phức tạp, Chính phủ báo cáo xin ý kiến Quốc hội đối với 2 phương án nêu trên", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.

Việc người lao động hưởng bảo hiểm xã hội một lần gia tăng là một thực trạng đáng lo ngại

Nêu ý kiến về vấn đề này tại phiên họp, ông Phan Văn Anh, Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần là quyền lợi chính đáng của người lao động khi tham gia bảo hiểm xã hội. Tuy nhiên, việc người lao động hưởng bảo hiểm xã hội một lần có xu hướng gia tăng như giai đoạn vừa qua là một thực trạng đáng lo ngại; không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn ảnh hưởng đến tình hình kinh tế - xã hội, ảnh hưởng đến mục tiêu cũng như quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc bảo đảm an sinh xã hội.

Đại diện cơ quan thẩm tra sơ bộ dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh nhấn mạnh, do đây là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, có ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động và vấn đề an sinh xã hội lâu dài, tác động nhất định đến tâm lý xã hội, người lao động; đề nghị Chính phủ tiếp tục tham vấn, lấy ý kiến công chúng, đối tượng chịu tác động trực tiếp vấn đề này.

Đồng thời, tiếp tục rà soát, cân nhắc thêm các phương án khác, đánh giá toàn diện về cả bối cảnh, điều kiện thực tiễn về đời sống, tâm lý của người lao động, dư luận xã hội để quyết định phương án theo hướng bảo đảm tốt nhất quyền lợi lâu dài của người lao động tham gia bảo hiểm nhưng cũng hài hòa với nguyên tắc đóng - hưởng, có chia sẻ của bảo hiểm xã hội.

Làm rõ thêm về nội dung này, sau khi nghe các ý kiến phát biểu trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, đây là nội dung phức tạp nhất trong dự thảo luật; nếu làm không tốt có thể xảy ra những điều không lường trước được. Vì vậy, cơ quan soạn thảo đã có những tính toán kỹ lưỡng để bảo đảm hài hòa giữa việc bảo đảm an sinh xã hội lâu dài với bài toán giải quyết những khó khăn trước mắt của người lao động, đặc biệt là không tạo ra cú "sốc" với người lao động, nhất là người lao động khó khăn.

"Trong hai phương án trên, thực sự chưa có một phương án tối ưu nhưng là phương án "tạm thời chấp nhận được". Trong đó, phương án 2 là phương án đúng theo tinh thần của Nghị quyết số 28, đồng thời cũng bảo đảm hài hòa giữa người đang tham gia và người sẽ tham gia bảo hiểm xã hội", Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nói.

PHƯƠNG ANH

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Chính trị xem các tin, bài liên quan.