Hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đẩy nhiều hãng ô tô vào thế khó

Hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đẩy nhiều hãng ô tô vào thế khó. Ảnh: LH

Hầu hết xe chạy xăng sẽ bị cấm bán vào 2030?

Việt Nam đang theo đuổi mục tiêu giảm khí nhà kính phát thải, trong đó việc thắt chặt quy định về mức tiêu thụ nhiên liệu của ô tô cá nhân được xem là một trong những giải pháp then chốt.

Theo dự thảo Tiêu chuẩn kỹ thuật Quốc gia mới, các nhà sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu ô tô sẽ phải tuân thủ hạn mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình của toàn bộ mẫu xe bán ra, gọi là CAFC. Mục tiêu của tiêu chuẩn này là đến năm 2030, mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình của ô tô con phải giảm xuống còn 4,83 lít/100km. Đây là một con số khá thách thức, gây không ít lo ngại cho các hãng xe trong và ngoài nước.

Nhiều nhà sản xuất ô tô trong nước và nhập khẩu đã bày tỏ sự lo ngại về khả năng đáp ứng tiêu chuẩn mới. Đại diện một liên doanh lắp ráp ô tô lớn tại Việt Nam, chia sẻ rằng với mức tiêu thụ nhiên liệu như quy định, họ gặp khó khăn trong việc đáp ứng hạn mức này cho phần lớn các mẫu xe hiện có. Trong gần 10 mẫu xe do liên doanh này sản xuất hoặc nhập khẩu từ Nhật Bản, chỉ duy nhất một mẫu xe có dung tích xi lanh nhỏ hơn 1.5L đạt mức tiêu thụ dưới 5 lít/100km. Các mẫu xe còn lại chủ yếu có mức tiêu thụ từ 6 đến 8 lít/100km, chủ yếu do sử dụng động cơ lớn hơn, mạnh mẽ hơn.

Tình hình này cũng được xác nhận bởi các liên doanh khác, mặc dù họ ưu tiên lắp ráp các mẫu xe có dung tích xi lanh nhỏ để phù hợp với thị trường trong nước. Thậm chí, Toyota - một thương hiệu nổi tiếng với các dòng xe tiết kiệm nhiên liệu cũng chia sẻ khó thể đáp ứng được tiêu chuẩn mới.

Trong khi đó, các nhà nhập khẩu ô tô nguyên chiếc lại đối mặt với thách thức lớn hơn. Họ thường nhập khẩu các dòng xe SUV mạnh mẽ, sử dụng động cơ lớn nhằm cạnh tranh với xe lắp ráp trong nước. Một đại diện của một nhà nhập khẩu xe Đức cho biết rằng tất cả các mẫu xe nhập về đều có dung tích động cơ lớn, tiêu thụ nhiên liệu trung bình từ 7,5 đến 10 lít/100km. Điều này rõ ràng là không thể đáp ứng tiêu chuẩn mới, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc duy trì hoạt động.

Phản ánh từ phía Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho thấy tiêu chuẩn này là quá nghiêm ngặt, có thể tác động tiêu cực đến toàn bộ ngành công nghiệp ô tô nội địa. Một đại diện của VAMA nhận định rằng, mục tiêu tiêu thụ nhiên liệu 4,83 lít/100km vào năm 2030 là mục tiêu rất cao, khó khả thi với phần lớn các dòng xe hiện tại. Theo VAMA, 96% xe chạy xăng truyền thống và 14% xe hybrid (chạy xăng kết hợp điện) hiện có trên thị trường sẽ không thể đạt tiêu chuẩn này.

VAMA cảnh báo rằng từ 2026 đến 2030, hầu hết thành viên không thể đạt mục tiêu trung bình về tiêu thụ nhiên liệu. Dù nỗ lực chuyển đổi công nghệ, các hãng khó hoàn thành mục tiêu trong những năm đầu của giai đoạn này.

Để đáp ứng tiêu chuẩn mới, họ phải ngừng bán tới 97% xe xăng cũ hoặc tăng tỷ lệ xe điện hóa lên 868% trong 5 năm, đặt ra nhiều thách thức về hạ tầng và nguồn điện. Thêm vào đó, việc thay đổi quá nhanh gặp hạn chế về công nghệ, hạ tầng và khả năng thích nghi của người tiêu dùng, vì phần lớn khách hàng vẫn ưa chuộng giữ xe cũ, gây áp lực giảm phát thải.

Các chuyên gia còn cảnh báo rằng, việc thay đổi quá nhanh đòi hỏi các doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều hạn chế về công nghệ, hạ tầng, và khả năng thích nghi của người tiêu dùng. Thực tế, phần lớn khách hàng vẫn chưa sẵn sàng chuyển đổi sang xe hybrid hoặc điện, họ có xu hướng giữ lại xe cũ, kéo dài thời gian sử dụng, làm tăng áp lực đối với mục tiêu giảm phát thải.

Cần giải pháp "hài hòa" hơn

Để tạo điều kiện cho các hãng xe có thể thích nghi với tiêu chuẩn mới mà không gây sốc, VAMA đề xuất lộ trình giảm tiêu thụ nhiên liệu với mức 6,7 lít/100km vào năm 2027, 6,5 lít/100km năm 2028, 6,3 lít/100km năm 2029 và 6 lít/100km vào năm 2030.

Theo đó, các hãng xe chỉ cần giảm 34% sản lượng xe chạy xăng và tăng khoảng 366% lượng xe điện hóa, mang tính thách thức nhưng khả thi hơn nhiều so với các đề xuất trên.

Với kịch bản này, theo VAMA, Việt Nam vẫn có thể đạt mục tiêu giảm 15,66 triệu tấn khí thải CO2 vào năm 2030 như cam kết tại NDC 2022 (Cam kết quốc gia tự quyết định), đồng thời hạn chế tác động tiêu cực đến thị trường so với mục tiêu 4,83 lít/100km.

Cần có lộ trình và giải pháp phù hơn hơn. Ảnh: LH

Một chuyên gia giao thông nhận định, việc áp dụng tiêu chuẩn CAFC là phù hợp với xu hướng toàn cầu, nhưng cần cân nhắc kỹ về mức độ, để hài hòa lợi ích kinh tế, môi trường và doanh nghiệp.

Trong thực tế, Việt Nam đã thực thi các biện pháp kiểm soát khí thải như dán nhãn năng lượng và thử nghiệm khí thải mức 5 đối với ô tô mới hoặc nhập khẩu. Các quy định này thúc đẩy công nghệ tiên tiến trong sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu, góp phần giảm ô nhiễm và nâng cao hiệu quả tiết kiệm nhiên liệu.

Năm 2013, Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành tiêu chuẩn TCVN 9854:2013 về giới hạn tiêu thụ nhiên liệu ô tô, nhưng do chưa bắt buộc áp dụng, nên hiệu quả hạn chế, phần lớn xe bán ra vẫn đạt tiêu chuẩn cũ.

Việt Nam còn cam kết giảm 9% tổng lượng khí nhà kính so với kịch bản phát thải thông thường (BAU) và đã đưa ra các mục tiêu tại COP26, hướng tới đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng xây dựng các giải pháp cho lĩnh vực giao thông, trong đó, giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu (E17) đóng vai trò quan trọng, góp phần giảm phát thải tới 34,33%.

Cơ quan soạn thảo đề xuất mức tiêu hao nhiên liệu trung bình 4,83 lít/100 km vào 2030, dựa trên nguyên tắc linh hoạt trong phân bổ sản xuất. Điều này có nghĩa các doanh nghiệp có thể sản xuất xe tiêu thụ nhiên liệu cao lẫn thấp, sao cho tổng thể đạt tiêu chuẩn chung, không bắt buộc từng xe phải phù hợp.

Theo chuyên gia ô tô Nguyễn Minh Đồng, các mô hình của châu Âu, Nhật Bản, Mỹ... cũng đang áp dụng mức tiêu thụ trung bình từ 3 đến 4 lít/100 km. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu giảm khí thải và tiết kiệm nhiên liệu, Việt Nam bắt buộc phát triển nguồn nhiên liệu sạch. Ông nhấn mạnh rằng để đạt tiêu chuẩn khí thải Euro 5, Euro 6, xăng phải có hàm lượng lưu huỳnh dưới 10 ppm, mức độ mà EU đã áp dụng từ 30 năm trước.

"Hiện xăng Việt Nam vẫn chứa hàm lượng lưu huỳnh từ 100-200 ppm, gây khó khăn cho việc áp dụng công nghệ phun xăng trực tiếp và hệ thống khí thải hiện đại, do nhiên liệu dễ gây nghẹt hệ thống nhỏ như sợi tóc", ông Đồng nói và cho rằng các cây xăng cần có lộ trình làm sạch bồn chứa ít nhất 1,5 năm trước khi chuyển đổi để đảm bảo nhiên liệu sạch hoàn toàn.

Mặt khác, vẫn còn tồn tại thực tế các hãng chỉ sản xuất xe dung tích lớn, tiêu thụ nhiều nhiên liệu như xe phân khối lớn, xe sang, xe đua. Nếu áp dụng hạn mức trên, những dòng xe này có thể bị cấm bán. Do đó, các chuyên gia đề xuất linh hoạt, cho phép các hãng được bù trừ tín chỉ dựa trên mức tiêu thụ của từng dòng xe, giúp doanh nghiệp duy trì kế hoạch kinh doanh và người tiêu dùng có đa dạng lựa chọn.

Kết hợp các tiêu chuẩn quốc tế như CAFC, Việt Nam cần xây dựng chính sách phù hợp để thúc đẩy chuyển đổi công nghệ, phát triển nhiên liệu sạch và công nghệ động cơ tiên tiến. Chỉ khi có nhiên liệu sạch, việc áp dụng tiêu chuẩn khí thải cao mới khả thi, đồng thời góp phần giảm khí thải hiệu quả mà không gây gián đoạn lớn cho ngành công nghiệp ô tô.

Lê Hoàng