Hàng giả, hàng nhái 'lên mạng', thách thức quản lý ngày càng lớn

Hàng nhái, hàng giả dịch chuyển mạnh lên môi trường số

Theo số liệu của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, năm 2025, thương mại điện tử tiếp tục khẳng định vai trò trụ cột của kinh tế số nước ta, với quy mô thị trường ước đạt khoảng 31 tỷ USD, tăng trưởng trên 25,5% so với năm trước.

Thương mại điện tử hiện chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng, đồng thời đóng góp tới khoảng 2/3 giá trị của nền kinh tế số. Với kết quả này, Việt Nam tiếp tục duy trì vị thế trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới.

Toàn cảnh diễn đàn. Ảnh: Quang Khánh

Tại diễn đàn "Gian lận thương mại trên không gian mạng: Thách thức và giải pháp ngăn chặn" do Tạp chí Diễn đàn doanh nghiệp tổ chức chiều 30/12, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng cho rằng, cùng với sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, kinh doanh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng trên không gian mạng diễn biến ngày càng phức tạp. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe, thậm chí tính mạng của người tiêu dùng, ảnh hưởng đến doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Theo ghi nhận từ Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, trong quý III/2025, các đơn vị, địa phương đã phát hiện, bắt giữ và xử lý hơn 31.000 vụ việc liên quan đến buôn lậu và gian lận thương mại. Số tiền thu nộp ngân sách nhà nước vượt 3.600 tỷ đồng. Lực lượng chức năng đã khởi tố 462 vụ án hình sự với 915 đối tượng, phản ánh mức độ gia tăng cả về quy mô lẫn tính chất tinh vi của các hành vi vi phạm.

Một xu hướng đáng lo ngại được Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia Trần Đức Đông chỉ ra là sự dịch chuyển mạnh mẽ của các hành vi vi phạm sang môi trường số. Từ sản xuất, kinh doanh, quảng cáo, giao dịch đến vận chuyển, tiêu thụ hàng hóa vi phạm đều được thực hiện thông qua các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội và dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh. Trong khi đó, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động này vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực, công nghệ, cũng như hành lang pháp lý phù hợp với đặc thù của không gian mạng.

Bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý hoạt động Thương mại điện tử, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, cho biết, năm 2025, Cục đã yêu cầu gỡ bỏ trên 47.000 thông tin liên quan đến hàng giả, hàng nhái, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và các dấu hiệu vi phạm khác trên môi trường trực tuyến. Đáng chú ý, khoảng 17% số thông tin vi phạm này xuất hiện trên các sàn thương mại điện tử, cho thấy mức độ phức tạp và thách thức trong quản lý.

Tăng cường phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ

Theo bà Lê Thị Hà, việc Quốc hội thông qua Luật Thương mại điện tử tại Kỳ họp thứ Mười vừa qua đánh dấu bước hoàn thiện quan trọng của hành lang pháp lý trong bối cảnh kinh tế số và thương mại số tại Việt Nam phát triển ngày càng mạnh mẽ.

Đặc biệt, Luật dành riêng một chương về phát triển thương mại điện tử, trong đó Nhà nước khuyến khích hoạt động xuất khẩu thông qua thương mại điện tử, phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường số.

Theo đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, với cách tiếp cận vừa “siết” quản lý, vừa “mở” không gian phát triển, Luật Thương mại điện tử được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ quan trọng để lập lại trật tự thị trường, ngăn chặn gian lận thương mại, đồng thời thúc đẩy thương mại điện tử Việt Nam phát triển bền vững trong giai đoạn tới.

Để nâng cao hiệu quả phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, đặc biệt trên không gian mạng, Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia nhấn mạnh sự cần thiết của các giải pháp đồng bộ, quyết liệt và lâu dài. Trong đó, trọng tâm là tiếp tục hoàn thiện thể chế, rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật còn bất cập; tăng cường phối hợp liên ngành, liên địa phương; đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, xây dựng và kết nối cơ sở dữ liệu dùng chung.

Song song với đó, cần chú trọng đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thực thi, tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và cộng đồng doanh nghiệp, coi đây là “tuyến phòng thủ” quan trọng trong cuộc chiến chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.

Vũ Quang