Hành trình chọn tạo giống lúa chất lượng

Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh hiện là 1 trong 23 đơn vị sản xuất giống lớn của quốc gia và đã thu được nhiều kết quả nổi bật về nghiên cứu giống cây ăn quả, giống cá, đặc biệt là nghiên cứu phát triển giống lúa. Trung tâm cũng là đơn vị duy nhất của cả nước lựa chọn thành công dòng lúa mẹ bất dục T18S (được Cục Trồng trọt cấp bằng bảo hộ vào năm 2019). Đây là yếu tố quan trọng để đơn vị tiếp tục triển khai nghiên cứu, sản xuất thành công thêm các tổ hợp lúa lai mới với những ưu điểm ngày càng được cải thiện.

Nông dân xã Bản Qua (Bát Xát) sản xuất lúa giống.

Với việc ra đời của hàng loạt giống lúa lai mang thương hiệu Lào Cai, các tổ hợp giống lúa lai do Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh sản xuất đã góp phần quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực của địa phương. Những nghiên cứu chọn tạo, sản xuất hạt giống bố mẹ và hạt lúa lai F1 tương ứng đã cho ra đời nhiều giống lúa lai mới như LC25, LC212 và LC270… được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận giống cây trồng mới năm 2011 - 2012. So với các giống lúa lai vẫn nhập ngoại trước đây, giống mới có thời gian sinh trưởng ngắn, sức chống chịu thời tiết, khí hậu và sâu bệnh cao. Tổ hợp giống lúa lai do Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh sản xuất đã góp phần đưa năng suất lúa bình quân cả năm của tỉnh từ 2 - 2,5 tấn/ha (vào những năm đầu tái lập tỉnh) lên gần 6 tấn/ha trong những mùa vụ sản xuất gần đây.

Ông Nguyễn Hữu Lý, Trưởng Phòng Kế hoạch Tổng hợp là một trong những người gắn bó với Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh từ những năm đầu tái lập tỉnh. Nói về sản xuất lúa giống, đặc biệt là giống lúa lai, ông Lý nhớ lại: Giai đoạn đó, công tác sản xuất giống lúa lai vô cùng quan trọng, thế nhưng không phải cứ theo quy trình là thành công. Những năm đầu nghiên cứu, chưa ai hiểu gì về lúa lai, cứ thực hiện theo lý thuyết, kết quả thu về năng suất chỉ đạt 1/10 so với tính toán. Qua các mùa vụ, qua nhiều lần tập huấn, đi học tập ở nhiều nơi, cộng thêm cả sự sáng tạo, linh hoạt tùy điều kiện khí hậu đặc thù của địa phương, kinh nghiệm sản xuất cứ thế dày lên, việc sản xuất lúa giống cũng bắt đầu gặt hái được những thành tựu mới. Không chỉ sản xuất theo chương trình giống quốc gia, trung tâm cũng đã nghiên cứu, sản xuất những giống lúa mang thương hiệu riêng của tỉnh.

Hiện nay, các giống lúa lai do Lào Cai chọn tạo đã có mặt ở nhiều tỉnh có diện tích trồng lúa lớn trên phạm vị toàn quốc như Lai Châu, Tuyên Quang, Phú Thọ, Hà Nam, Hòa Bình, Nghệ An, Bắc Giang, Cao Bằng, Yên Bái, Vĩnh Phúc… Giống lúa lai 3 dòng LC25 do Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh chọn tạo là 1 trong 6 giống lúa được trao giải Bông lúa vàng Việt Nam lần thứ nhất - năm 2012 và đây cũng là giống lúa lai 3 dòng đầu tiên nhận được vinh dự này. Giống lúa lai LC25 có những ưu điểm lớn như thời gian sinh trưởng ngắn, đẻ nhánh khỏe, bông to, hạt xếp xít, bộ lá đòng thẳng đứng, đặc biệt là dễ thích nghi, chống chịu sâu bệnh tốt, năng suất cao, ổn định, mang lại năng suất, hiệu quả kinh tế cao nên được người nông dân tin dùng. Hiện giống lúa lai LC25 đã và đang được gieo cấy nhiều tại các tỉnh phía Bắc, Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

Sau thành công của các tổ hợp lúa lai này, trên cơ sở nghiên cứu thị trường, Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh tiếp tục nghiên cứu, chọn tạo các giống lúa lai, lúa thuần theo hướng đi mới. Các giống lúa chịu hạn, chống biến đổi khí hậu cũng đang được trung tâm nghiên cứu với mong muốn tạo ra những loại giống mới có khả năng thích ứng cao hơn trong tương lai.

Bình quân mỗi năm, Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh cung cấp ra thị trường khoảng 600 tấn giống lúa lai, đáp ứng 180.000 - 200.000 ha sản xuất lúa đại trà, góp phần chủ động được sản xuất giống lúa lai tại chỗ, tiết kiệm được một lượng lớn kinh phí nhập khẩu giống từ nước ngoài. Với việc sản xuất thành công trong việc nghiên cứu và chọn tạo ra nhiều giống lúa lai mới, trung tâm đã góp phần đưa tỉnh Lào Cai nói riêng và ngành nông nghiệp cả nước nói chung tiệm cận các mục tiêu lớn: Đó là chủ động nguồn lúa giống sản xuất tại chỗ, góp phần giảm giá thành lúa giống khi không còn phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn cung nhập khẩu; đảm bảo an ninh lương thực, cung cấp ra thị trường những giống lúa cho năng suất, chất lượng vượt trội…

Ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Giống nông nghiệp tỉnh cho biết: Kế thừa và phát huy những thành tựu đã đạt được trong gần 30 năm qua, trung tâm sẽ tiếp tục thực hiện vai trò nghiên cứu, chọn tạo ra các loại giống đảm bảo chất lượng. Cùng với đó, trung tâm sẽ tập trung sưu tầm, lưu giữ, nghiên cứu, sản xuất, bảo tồn và phát triển nguồn gen mang tính bản địa, đặc hữu vùng Tây Bắc, phục vụ sản xuất nông nghiệp trong giai đoạn mới.