Hành trình cống hiến bền bỉ của Công dân Thủ đô ưu tú Nguyễn Kim Nữ Hiếu

Ở tuổi ngoài 80, bà Hiếu vẫn miệt mài làm thiện nguyện, tiếp tục gieo mầm hy vọng, giúp đồng bào vùng biên giới có sinh kế thoát nghèo. Cuộc đời bà là minh chứng sống động về lòng dũng cảm, ý chí kiên cường và trái tim nhân ái không bao giờ ngừng yêu thương.

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu, Công dân ưu tú Thủ đô năm 2025. Ảnh: Bảo Lâm

Gieo mầm hy vọng nơi biên cương

Trong căn phòng đầy sách quý ở chung cư Lương Yên, Thầy thuốc nhân dân Nguyễn Kim Nữ Hiếu (sinh năm 1942) với mái tóc bạc phơ vẫn bận rộn với điện thoại. Bà hỏi han về đàn dê, đàn lợn, về những cây chè đang độ lớn ở Lóng Sập, tỉnh Sơn La. Mắt bà ánh lên khi nói chuyện, giọng còn rất khỏe.

"Nghỉ hưu không có nghĩa là nghỉ việc", bà cười đôn hậu khi chia sẻ triết lý sống của mình. Sau gần 40 năm công tác tại Bệnh viện trung ương Quân đội 108, công việc lớn nhất sau khi nghỉ hưu của bà Nữ Hiếu là làm từ thiện.

Cùng một người bạn, bà lập nhóm "Nữ trí thức - Bạn của bạn", tổ chức nhiều hoạt động thiện nguyện ở vùng biên, hướng tới sự hỗ trợ bền vững cho những mảnh đời khó khăn. Hằng năm, nhóm hỗ trợ đồng bào vùng sát biên giới Việt - Lào ở xã Lóng Sập, tỉnh Sơn La.

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu thăm mô hình sinh kế của người dân Lóng Sập. Ảnh: NVCC

Từ những chuyến đi khảo sát, bà Nữ Hiếu cùng nhóm thiện nguyện khởi động dự án “Nuôi dê sinh sản” ở Lóng Sập. Với 50 triệu đồng quyên góp được, bà trao cho 5 hộ gia đình dân tộc Mông, mỗi hộ 4 con dê làm vốn.

Bà không chỉ trao con giống, mà còn cùng Bộ đội Biên phòng và chính quyền địa phương giám sát từng bước triển khai. Bà cũng tỉ mỉ hướng dẫn cách làm chuồng trại, chuẩn bị thức ăn, mời cả chuyên gia kỹ thuật về tập huấn. Nhờ sự hướng dẫn khoa học, từ 20 con dê ban đầu, đến nay đàn dê đã sinh sôi, mang lại nguồn thu ổn định, giúp nhiều hộ dân thoát nghèo.

Với sự tận tâm của mình, bà tiếp tục triển khai các dự án sinh kế khác. Đó là dự án 16.000 cây chè Shan tuyết với tỷ lệ sống đến 95%. Và gần đây nhất là mô hình nuôi lợn rừng, tạo thêm một nguồn thu nhập bền vững cho nhiều gia đình vùng cao vươn lên.

Khoe những tấm ảnh của người dân nhận sinh kế gửi về, bà Hiếu phấn khởi chia sẻ: "Chúng tôi không chỉ cho quà, tặng tiền. Chúng tôi giúp họ sinh kế qua việc nuôi dê, lợn rừng, trồng chè Shan tuyết để họ có nguồn thu nhập ổn định. Chè đang lên rất tốt. Dê đã thêm nhiều lứa mới chuyển cho hộ khó khăn khác".

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu cùng nhóm "Bạn của bạn" trao tặng mô hình hỗ trợ phát triển kinh tế cho bà con Sơn La. Ảnh: NVCC

Bên cạnh các dự án sinh kế, bà còn gửi gắm tình yêu thương qua những phần quà cho các gia đình khó khăn và học sinh hiếu học. Tất cả những việc làm này, đã gieo mầm hy vọng lớn, giúp phụ nữ và đồng bào dân tộc nơi biên cương từng bước xóa đói giảm nghèo.

Qua điện thoại, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã Lóng Sập Bùi Xuân Bắc xúc động chia sẻ với bà Hiếu về những thành quả các dự án sinh kế đang thực sự vực dậy kinh tế bà con.

"Điều khiến chúng tôi xúc động là tấm lòng của cô Hiếu và các cô trong nhóm, hơn cả ruột thịt. Các cô, dù tuổi cao, vẫn không ngại đường đất vất vả, lặn lội lên đây hỗ trợ bà con. Sự quan tâm tận tình không mệt mỏi này, chính là ngọn lửa và động lực to lớn giúp xã Lóng Sập chúng tôi vượt qua mọi khó khăn", ông Bắc nói.

Ít ai biết được rằng, đằng sau vẻ ngoài kiên nghị và tràn đầy năng lượng ấy là một cơ thể phải gánh chịu biết bao đau đớn và bệnh tật. Từ nhỏ, bà Hiếu đã bị lao xương, khiến việc đi lại khó khăn và phải điều trị trong nhiều năm.

Hiện tại, bà bị đa khớp dạng thấp nặng, đã phải trải qua phẫu thuật thay hai khớp gối nhân tạo, cùng với chứng thoái hóa cột sống nghiêm trọng. Đỉnh điểm là vào năm 2020, bà phải đương đầu với ung thư tử cung, trải qua một cuộc đại phẫu và 6 đợt hóa trị đầy gian nan.

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu thường xuyên trao đổi qua điện thoại với đồng bào vùng biên giới được hỗ trợ sinh kế. Ảnh: Bảo Lâm

Thế nhưng, chưa bao giờ người ta thấy bà than vãn. Trái lại, bà luôn lạc quan, mạnh mẽ, trở thành điểm tựa tinh thần không thể thay thế cho nhiều người, trong đó có chính người chồng của bà - Giáo sư Nguyễn Lân Dũng, người cũng đang kiên cường chống chọi với bệnh hiểm nghèo.

"Sáu năm nay, kể từ khi ông Dũng lâm bệnh, tôi chưa một ngày rời xa mà đều tự tay chăm sóc, động viên. Đây cũng là lý do tôi chỉ dám đi Sơn La trong ngày, sáng đi, tối về, giấu cả con cái, không chúng không cho đi", bà kể, trong lời nói chất chứa sự hy sinh thầm lặng nhưng đầy tình yêu thương.

Ở tuổi ngoài 80, với bà Hiếu, được học tập, được làm việc, được cống hiến chính là niềm hạnh phúc lớn nhất, là điều khiến cuộc sống có ý nghĩa và giúp bà giữ được ngọn lửa đam mê, gieo mầm hy vọng cho những người khó khăn.

Khi được hỏi lấy đâu ra năng lượng, bà cười bảo rằng, bà được cái nôi của tri thức và y đức, lại được Bác Hồ quan tâm từ nhỏ, những tình cảm yêu thương đó đã thôi thúc bà "sống có ích, cống hiến, phục vụ Tổ quốc" như lời Bác dạy.

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu chia sẻ về lòng nhân ái. Clip: Bảo Lâm

"Tôi chỉ vào Nam"

Đó là câu nói khẳng định ý chí quyết tâm, nghị lực của bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu lúc ở chiến trường.

Bà Hiếu xuất thân từ một gia đình trí thức danh giá khi cha bà là cố Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo đầu tiên của nước Việt Nam Nguyễn Văn Huyên và mẹ là Vi Kim Ngọc - con gái Tổng đốc Vi Văn Định. Nhưng bà luôn tự nhủ phải tự khẳng định mình, không dựa vào vị thế gia đình.

Nhật ký của bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu ngày kết hôn. Ảnh: NVCC

Gia đình tiễn bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu vào chiến trường. Ảnh: NVCC

Những dòng nhật ký yêu thương dành cho vợ là bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu của Giáo sư Nguyễn Lân Dũng. Ảnh: NVCC

Giấu việc mang thai, bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu hành quân vào chiến trường. Ảnh: NVCC

Chính vì vậy, năm 1965, khi chiến tranh chống Mỹ leo thang, đang là sinh viên năm cuối khoa Y, bà Hiếu cùng 100 sinh viên khác tình nguyện nhập ngũ. Năm 1971, bốn tháng sau ngày cưới, vừa hay tin mang thai đứa con đầu lòng, bà nhận lệnh tham gia Đoàn chuyên khoa sâu 730B vào chiến trường Quảng Trị. Bà trở thành nữ bác sĩ đầu tiên của Viện Quân y 108 vào chiến trường trong kháng chiến chống Mỹ.

“Chiến trường khốc liệt, lành ít dữ nhiều. Tôi biết mình mang thai, bụng mang dạ chửa, nhưng tôi tự nhủ, hàng triệu phụ nữ đang gác tình riêng, động viên chồng con ra trận. Hạnh phúc nhỏ bé của mình không thể lớn hơn ngày đất nước được độc lập. Tôi giấu tổ chức về việc có bầu để lên đường”, bà kể.

Khi đến trục H9 - cửa ngõ cuối cùng sang Quảng Trị, bà Hiếu đối mặt với việc dừng bước do thể trạng yếu. Bà đã từ chối an toàn để chọn gian khổ, tự tôi luyện thể lực. Sau một tuần, khi nhận được lệnh đón ra Bắc, bà đã dứt khoát tuyên bố: “Tôi không ra Bắc, tôi chỉ vào Nam".

Đến Quảng Trị, dù ốm nghén, bà không nề hà việc gì. Một mình làm từ bác sĩ, y tá đến hộ lý. "Chứng kiến các chiến sĩ bị thương phải để lại một phần thân thể, có nữ chiến sĩ mắc rối loạn thần kinh, rồi phải tiễn biệt đồng đội nằm lại với đất mẹ, chúng tôi đau lòng lắm, nhưng càng quyết tâm phải cứu sống nhiều người hơn”, bà rưng rưng nói.

Bác sĩ Nguyễn Kim Nữ Hiếu cứu chữa thương binh trong chiến trường. Ảnh: NVCC

Những ngày tháng đó, bà thì thầm với đứa con trong bụng, mong con khỏe mạnh để cùng mẹ hoàn thành nhiệm vụ. Đứa trẻ ấy sau này trở thành Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Lân Hiếu - chuyên gia tim mạch, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, đại biểu Quốc hội.

Khi thai nhi 7 tháng, bà trở lại Viện Quân y 108. Mang theo kinh nghiệm từ chiến trường, bà cùng đồng nghiệp nghiên cứu về sốt rét và lỵ trực khuẩn, những căn bệnh đang giết chết nhiều bộ đội. Bà cùng Chủ nhiệm khoa Bùi Đại ngày đêm theo dõi bệnh nhân, thử máu liên tục để tìm ra cách điều trị hiệu quả, kịp thời mang vào chiến trường.

Những kỷ vật của gia đình, những trang nhật ký được bà Hiếu gìn giữ cẩn thận. Ảnh: Bảo Lâm

Điều đặc biệt là bà không bao giờ ngừng học. Ngay cả trên chiến trường Quảng Trị, dù mang thai, thiếu thốn, bà vẫn không quên học. "Những lúc có ít bệnh nhân hay chiều tối, chúng tôi thay nhau giảng bài về phẫu thuật, thuốc điều trị, xử trí tình huống nguy cấp. Tôi vẫn làm nghiên cứu khoa học, vẫn học chính trị", bà kể.

Sau chiến tranh, bà Hiếu không dừng lại việc học. Với tinh thần không ngừng cống hiến, bà tự học tiếng Nga, đi học quản lý bệnh viện tại Ba Lan để trở về đảm nhiệm cương vị Phó Giám đốc Bệnh viện trung ương Quân đội 108, một trong những bệnh viện lớn nhất cả nước.

Giờ đây, ở tuổi "xưa nay hiếm", khi đã nghỉ hưu, bà vẫn chủ động học tập để bắt kịp y học hiện đại và sự tận tâm với cộng đồng. Bà Hiếu vẫn tham gia các khóa đào tạo chuyên môn, đọc sách báo, tài liệu khoa học. Hiện, bà vẫn là giám đốc chuyên môn của một phòng khám, bởi bà hiểu sâu sắc rằng: "Y học không ngừng tiến bộ. Nếu không học tập thì sẽ tụt hậu. Tôi muốn còn cống hiến cho cộng đồng thì phải không ngừng học hỏi".

Mặc dù đã ngoài 80 tuổi, nhưng bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu vẫn không ngừng học hỏi. Ảnh: Bảo Lâm

Gần 5 năm đồng hành cùng Lóng Sập, tình cảm của Thầy thuốc nhân dân Nguyễn Kim Nữ Hiếu dành cho đồng bào nơi đây đã vượt lên trên nghĩa tình. Khi hay tin bão số 10 làm sập nhà bà con, bà Hiếu vô cùng trăn trở, đau đáu không yên. Với bà, người dân vùng biên cương như người thân. Bởi vậy, bà đang tìm cách kết nối nguồn lực, mong muốn hỗ trợ nhanh chóng để giúp bà con dựng lại mái nhà. Có như thế, bà mới thực sự an lòng.

Những nỗ lực của bà đã được ghi nhận bằng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Chiến công hạng Nhất, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất... Và với những đóng góp to lớn, thiết thực, Thầy thuốc nhân dân Nguyễn Kim Nữ Hiếu đã được thành phố Hà Nội vinh danh là Công dân ưu tú của Thủ đô năm 2025, một sự tôn vinh xứng đáng cho tinh thần cống hiến không ngừng nghỉ và tấm lòng nhân ái vượt lên giới hạn tuổi tác.

Ở tuổi 80, ánh mắt bà Hiếu vẫn sáng ngời lên khi nhớ về những năm tháng thanh xuân và vẫn ấm áp khi kể về những chuyến đi từ thiện tới vùng cao biên giới. Tấm gương của bà là nguồn cảm hứng, nói lên rằng, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, ở bất kỳ lứa tuổi nào, chúng ta vẫn có thể học hỏi, cống hiến và sống có ích cho đời.

Bà Nguyễn Kim Nữ Hiếu chia sẻ về sự cống hiến. Clip: Bảo Lâm

Nguyệt Ánh