Hành trình đổi đời của những người 'thợ rừng' ở Phong Nha - Kẻ Bàng

Từ chỗ sống dựa vào việc khai thác gỗ và săn bắt, hàng trăm người dân tại vùng đệm Phong Nha - Kẻ Bàng giờ đây trở thành những porter chuyên nghiệp, dùng chính kinh nghiệm đi rừng để bảo vệ di sản và có thu nhập trung bình 7-10 triệu đồng mỗi tháng.

Ký ức về những ngày khó khăn

Anh Đinh Văn T. (45 tuổi, xã Phong Nha) vẫn nhớ như in cảm giác lo sợ của nhiều năm trước mỗi khi thấy bóng dáng kiểm lâm. Ngày ấy, gia tài lớn nhất của anh T. là chiếc cưa máy và sức khỏe tuổi đôi mươi. Công việc hàng ngày là luồn lách vào vùng lõi di sản, hạ những cây gỗ quý hoặc đặt bẫy thú rừng.

"Mỗi chuyến đi rừng kéo dài cả tuần, ăn uống thất thường, ngủ hang đá, lắm khi chân đầy vết thương vì vắt cắn hay đá tai mèo cứa rách. Khổ cực là thế nhưng thu nhập bấp bênh, lại luôn nơm nớp lo bị bắt", anh T. nhớ lại.

Giống như anh T., nhiều năm trước, với người dân sống quanh vùng đệm Phong Nha - Kẻ Bàng, rừng là "cần câu cơm" duy nhất nhưng đầy rủi ro. Những công việc như lấy măng, nhặt củi, hay tìm mật ong phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết. "Mùa mưa gió kéo dài thì coi như đói. Mùa nắng thì đi cả ngày mới tìm được ít lộc rừng", anh T. kể. Sinh kế bấp bênh khiến vòng luẩn quẩn đói nghèo và xâm hại rừng cứ lặp lại mãi không dứt.

Bước ngoặt từ nghề porter

Sự thay đổi chỉ thực sự đến vào khoảng một thập kỷ trở lại đây, khi làn sóng du lịch mạo hiểm và trekking bùng nổ tại "Vương quốc hang động". Các đơn vị khai thác tour nhận ra rằng, không ai am hiểu địa hình và thời tiết nơi đây bằng chính những người bản địa.

Từ những người kiếm sống bằng rừng, anh T. và nhiều người trong làng được vận động để trở thành porter (người khuân vác). Họ chịu trách nhiệm mang vác thực phẩm, lều trại và hỗ trợ an toàn cho du khách trong các hành trình thám hiểm.

Quá trình chuyển đổi không hề dễ dàng. Những bàn tay quen cầm rựa, cầm cưa nay phải học cách sơ cấp cứu, học cách cười chào "Hello" với khách Tây. "Lúc đầu ngại và thấy lạ lẫm lắm vì chưa bao giờ chúng tôi tiếp xúc với người nước ngoài. Nhưng đi làm được trả lương đều đặn, được công ty đào tạo bài bản, được gặp gỡ nhiều người nên ai cũng thích", anh T. chia sẻ.

Trên vai là gùi hàng nặng hàng chục kí nhưng bác porter vẫn nở nụ cười tươi vì được làm công việc mà mình thích.

Sinh kế bền vững dưới tán rừng già

Hiện tại, một porter có kinh nghiệm như anh T. thường tham gia các tour kéo dài 1 - 4 ngày, với tần suất khoảng 12 - 15 ngày công mỗi tháng. Có những tháng cao điểm, các anh gần như “sống chung với rừng” khi đi tour liên tục 20 - 25 ngày. Thu nhập bình quân dao động từ 7 đến 10 triệu đồng, chưa kể tiền tip từ du khách. Đây là mức thu nhập "trong mơ" so với nghề làm nương rẫy hay đi rừng trái phép trước kia.

Nghề porter không chỉ giữ chân người bản địa ở lại làng mà còn thay đổi bộ mặt kinh tế của cả vùng đệm. Những ngôi nhà xây kiên cố mọc lên, trẻ em được đến trường đầy đủ. Quan trọng hơn, họ tìm thấy niềm tự hào trong công việc.

"Đi làm porter mình thấy nhẹ nhõm hẳn. Mình vẫn vào rừng như trước, nhưng là để dựng lán, nấu ăn, kể chuyện cho khách nghe chứ không còn phải lén lút nữa", nam porter 45 tuổi nói, nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt sạm nắng.

Bác porter cẩn thận chuẩn bị bữa trưa cho cả đoàn bên bờ suối.

Từ “thợ rừng” thành người giữ rừng

Giá trị lớn nhất của cuộc chuyển dịch này không chỉ nằm ở kinh tế, mà ở nhận thức về bảo tồn. Những người từng là mối đe dọa của rừng nay trở thành cánh tay đắc lực cho lực lượng kiểm lâm.

Trên các cung đường trekking, chính các porter là người dọn dẹp rác thải hay phát hiện sự xâm nhập rừng trái phép. Họ hiểu rõ hơn ai hết: Rừng còn thì du lịch còn, cuộc sống ấm no của gia đình họ còn.

Nguyễn Văn K., một đồng nghiệp của anh T., kể lại: "Có lần đang đi cùng đoàn, tụi tôi phát hiện vài du khách tự ý đi vào khu vực hạn chế. Anh em liền tiến đến nhắc nhở, giải thích cho họ biết nếu không có kinh nghiệm mà đi vào vùng này rất dễ bị lạc, hay gặp phải bom mìn còn sót lại từ thời chiến tranh, cực kỳ nguy hiểm".

Không chỉ hành động, họ còn trở thành những tuyên truyền viên, nhắc nhở du khách không bẻ cành, không chạm vào thạch nhũ để bảo tồn vẻ đẹp nguyên sơ của Vườn quốc gia.

Phút nghỉ ngơi hiếm hoi của những porter trong hành trình du lịch mạo hiểm.

Từ những người sống dựa vào tài nguyên, cộng đồng porter Phong Nha đã chuyển mình thành những người giữ gìn di sản. Câu chuyện của họ là minh chứng sống cho ý nghĩa to lớn của du lịch mạo hiểm: Đảm bảo sinh kế của người dân gắn liền với lợi ích của thiên nhiên, là lá chắn vững chắc nhất bảo vệ những cánh rừng già.

PV