Hành trình giảm 59 kg trong một năm của người lính từng nặng 145 kg

Anh Nguyễn Liêm chia sẻ câu chuyện về hành trình giảm cân. Ảnh: NovoNordisk.

Một năm trước, trong ký túc xá quân đội, Nguyễn Liêm (28 tuổi, Hà Nội) đứng trước gương sau buổi tập thể lực. Chiếc áo thun bó chặt vào cơ thể, mồ hôi ướt đẫm áo. Đôi mắt anh dừng lại trên vùng bụng căng tròn, vai u lên và khuôn mặt đã không còn những đường nét sắc gọn vốn có. Cân nặng hiển thị trên máy đo là 145 kg, một con số khiến người lính trẻ cảm thấy như bị bóp nghẹt.

Càng tập càng tăng, càng kiêng càng mệt mỏi

Liêm cao 1m78, thân hình từng săn chắc, khỏe mạnh, là người luôn giữ vai trò “xung kích” trong các bài tập rèn thể lực của đơn vị. Nhưng từ giữa năm 2023, cơ thể anh dần trở nên khác lạ. Chỉ trong vòng 12 tháng, Liêm tăng 55 kg dù vẫn sinh hoạt theo nếp kỷ luật nghiêm ngặt, tập luyện đều đặn, thậm chí tăng cường độ đến mức chấn thương khớp.

"Không ai tin một người trong quân đội, ăn uống và sinh hoạt đúng giờ, lại tăng cân phi mã như thế. Tôi càng tập càng tăng, càng kiêng càng mệt mỏi. Có những ngày tôi không dám soi gương vì sợ nhìn thấy chính mình", Liêm kể, giọng trầm hẳn xuống.

Cảm giác bất lực kéo dài như một sợi dây vô hình siết chặt lấy Liêm. Anh sống trong mệt mỏi triền miên, tâm trí trở nên nặng nề, hoang mang với từng bữa ăn, từng bài chạy. Nhiều lần anh tự hỏi "mình đã sai ở đâu?".

Anh Liêm xúc động nhìn lại thời điểm còn nặng 145 kg. Ảnh: NovoNordisk.

Chỉ đến khi cơ thể bắt đầu có dấu hiệu báo động, tay chân tê bì, đầu óc lơ mơ, tinh thần xuống dốc, Liêm mới chủ động đi khám tổng quát. Kết quả khiến anh choáng váng, tiểu đường type 2, chỉ số đường huyết chạm ngưỡng nguy hiểm 16 mmol/L, gan nhiễm mỡ độ 3, rối loạn chuyển hóa nặng. Bác sĩ yêu cầu nhập viện ngay.

PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn, Viện phó Viện Phẫu thuật Tiêu hóa, cho biết khi tiếp nhận Liêm, cậu ấy chỉ than mệt, than nặng. Nhưng thực tế, tình trạng là béo phì bệnh lý mức độ III, rối loạn chuyển hóa nghiêm trọng. Nếu không can thiệp, sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.

Phác đồ điều trị béo phì hiện đại được chia thành ba bước: thay đổi lối sống, điều trị nội khoa bằng thuốc và cuối cùng là phẫu thuật. Với Liêm, hai giai đoạn đầu đã không còn hiệu quả. Phẫu thuật là lựa chọn duy nhất.

Anh được chỉ định thực hiện hai kỹ thuật kết hợp là thu nhỏ dạ dày và chuyển vị tá tràng. Một mặt giúp giảm cảm giác thèm ăn, mặt khác giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, từ đó kiểm soát cân nặng bền vững và ổn định đường huyết.

"Sau mổ, Liêm giảm gần 80% khẩu phần ăn nhưng lại không thấy đói, không mệt. Cậu ấy thậm chí còn chạy được 90 phút liên tục trong sân thao trường, trong khi trước đó chỉ chạy 30 phút cũng khiến cậu ấy hụt hơi. Với một quân nhân, thể lực phục hồi như vậy là rất ấn tượng", bác sĩ Tuấn chia sẻ.

Trải qua phẫu thuật và nhiều tháng tuân thủ điều trị, hiện tại Liêm đã trở lại mức cân nặng 86 kg, gương mặt anh thon gọn, ánh mắt sáng hơn, bước chân chắc chắn hơn khi trở lại doanh trại.

"Tôi từng đổ lỗi cho bản thân. Tại sao tập không giảm? Tại sao ăn ít mà vẫn tăng? Tôi cứ nghĩ mình yếu đuối, mình kém. Nhưng gặp bác sĩ Tuấn, tôi mới hiểu béo phì là bệnh lý, và tôi cần được điều trị như mọi bệnh nhân khác", Liêm chia sẻ.

Béo phì trở thành “khủng hoảng y tế” tại Việt Nam

Trong một hội thảo diễn ra tại TP.HCM ngày 21/6, PGS.TS Nguyễn Anh Tuấn đã công bố kết quả nghiên cứu ACTION Việt Nam, thực hiện năm 2022 trên 1.000 bệnh nhân và 200 nhân viên y tế và được hỗ trợ bởi Novo Nordisk Việt Nam.

Kết quả cho thấy thực trạng đáng lo ngại, phần lớn người mắc béo phì chưa nhận thức đúng tình trạng sức khỏe của mình, trong khi nhân viên y tế cũng chưa thường xuyên trao đổi về vấn đề cân nặng với người bệnh. Xã hội vẫn còn định kiến và hiểu sai về bệnh lý này.

Theo PGS Tuấn, béo phì không chỉ là vấn đề thẩm mỹ mà là một bệnh lý mạn tính, liên quan trực tiếp đến tiểu đường, tim mạch, ung thư và nhiều bệnh không lây nhiễm khác.

Tỷ lệ thừa cân, béo phì tại Việt Nam đã tăng gấp đôi trong 20 năm, từ 12,1% (năm 2000) lên 22,1% (năm 2020). Đáng chú ý, tốc độ gia tăng tại Việt Nam thuộc nhóm nhanh nhất khu vực, vượt qua cả Indonesia và Ấn Độ. Dự báo từ Liên đoàn Béo phì Thế giới cho thấy, mỗi năm tỷ lệ này có thể tiếp tục tăng 4% ở người lớn và 7% ở trẻ em, gấp đôi tốc độ của người trưởng thành.

PGS Nguyễn Anh Tuấn công bố kết quả nghiên cứu về tình trạng béo phì ở Việt Nam. Ảnh: NovoNordisk.

Béo phì không chỉ làm giảm tuổi thọ, mà còn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đột quỵ, tim mạch, tiểu đường và ung thư. Năm 2019, có đến 37.878 ca tử vong tại Việt Nam liên quan đến béo phì. Ngoài ra, bệnh lý này còn khiến người dân mất đi hơn 1,2 triệu năm sống khỏe, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế và hệ thống y tế.

Số liệu cũng cho thấy trong 30 năm (1990–2019), số ca tử vong do béo phì tại Việt Nam đã tăng hơn 6 lần, tốc độ tăng 500% – cao hơn nhiều quốc gia trong khu vực. Đây là yếu tố nguy cơ gây tử vong tăng nhanh nhất hiện nay, vượt qua cả hút thuốc, tăng huyết áp hay tăng đường huyết.

Đặc biệt, tỷ lệ béo phì ở trẻ em đang tăng nhanh và đáng báo động. Khảo sát năm 2020 ghi nhận 26,8% trẻ em thành thị và 18,3% trẻ em nông thôn đang thừa cân hoặc béo phì. Lối sống hiện đại, ít vận động, ăn uống thiếu kiểm soát, lạm dụng thiết bị điện tử đang khiến thế hệ tương lai đối mặt với bệnh mạn tính từ rất sớm.

Việt Nam đã đặt mục tiêu trong Chiến lược Dinh dưỡng Quốc gia 2021-2030 là giữ tỷ lệ béo phì ở trẻ dưới 5 tuổi dưới 10%, trẻ 5-18 tuổi dưới 19% và người trưởng thành dưới 20% vào năm 2025. Tuy nhiên, nhiều khu vực, đặc biệt tại đô thị, đã vượt xa các ngưỡng này.

"Khoảng cách giữa mục tiêu và thực tế đang rất lớn. Nếu không hành động ngay, béo phì sẽ trở thành gánh nặng y tế mới của quốc gia, rồi đến lúc những con số mục tiêu sẽ trở thành mong ước xa vời", PGS Tuấn nhấn mạnh.

Nguyễn Thuận