Hành trình 'nối nhịp' giữa hai thế giới ngôn ngữ

Với nhiều người, những bản tin song ngữ, những bài dịch Anh - Việt chỉ là phần nhỏ trong guồng quay thông tin mỗi ngày. Nhưng với tôi đến với nghề bằng đam mê và gắn bó bằng trách nhiệm là cả một hành trình sống và trưởng thành tại Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước (BPTV).

Tác giả lặng lẽ làm công việc của một người “nối nhịp” - biên dịch và biên tập

Biên dịch - nghề của sự thầm lặng

Tôi bước vào nghề với tình yêu dành cho tiếng Anh và niềm tin rằng, nếu có thể khiến một bản tin quốc tế trở nên gần gũi, dễ hiểu với khán giả trong tỉnh thì đó là giá trị thật sự. Ngày ấy, tôi dịch các bản tin thu qua vệ tinh cho truyền hình, áp lực thời gian rất lớn. Nhưng tôi học được cách “nghe” ngôn ngữ - không chỉ là từ ngữ, mà là nhịp đập văn hóa ẩn sau từng câu chữ.

Tôi nhớ mãi lần dịch bản tin về trận sóng thần tháng 12-2004, một thảm họa đã cướp đi hơn 225.000 sinh mạng ở Indonesia, Sri Lanka, Ấn Độ, Thái Lan. Dòng tin đầy tang thương ấy giúp tôi hiểu rằng biên dịch không chỉ là chuyển ngữ, chuyển tải thông tin chính xác, mà còn phải giữ linh hồn của bản gốc trong “chiếc áo” mới - truyền tải cảm xúc, truyền đi niềm tin, sẻ chia mất mát.

Dù là chương trình khoa giáo, giải trí hay phóng sự quốc tế, tôi luôn dành thời gian tìm hiểu văn hóa của ngôn ngữ gốc để chuyển tải thật sát, thật gần gũi với người nghe, người xem. Biên dịch là công việc đòi hỏi nhiều kỹ năng, sự chính xác, nhạy cảm và luôn mới mẻ mỗi ngày, cũng chính điều ấy đã thôi thúc tôi không ngừng học hỏi.

Tháng 10-2019, khi hai cơ quan báo và đài hợp nhất thành Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước, tôi được tin tưởng giao thêm vai trò biên tập viên. Không chỉ dịch tin, bài sang tiếng Anh, tôi còn tham gia biên tập nội dung phù hợp với từng nền tảng: từ bản tin truyền hình sang phát thanh, từ báo nói sang báo điện tử.

Nhờ sự động viên, chỉ dẫn từ lãnh đạo và đồng nghiệp, tôi lần lượt đảm nhận biên dịch các chương trình tiếng Anh trên báo điện tử, các tin bài về kinh tế, văn hóa, xã hội, du lịch… Tôi cũng được giao cùng phụ trách kịch bản chương trình phát thanh trực tiếp “Chuyện thị trường”, viết bài cho báo in và báo điện tử. Dần dà, tôi học cách sử dụng ngôn ngữ linh hoạt: phát thanh cần ngắn gọn, giàu nhịp điệu; báo điện tử cần hấp dẫn, tiêu đề lôi cuốn; truyền hình yêu cầu lời dẫn súc tích, truyền cảm... “Làm báo không chỉ là đưa tin, mà là mang đến sự thật bằng trái tim và nhân cách”, lời thầy Vũ Hải Sơn luôn vang vọng trong hành trình làm nghề của tôi.

Tác giả (thứ 2, từ trái sang) cùng đồng nghiệp nhận giải tại Liên hoan nghiệp vụ báo chí tỉnh Bình Phước lần thứ I năm 2023

Hành trình không có ánh đèn sân khấu

Là biên dịch viên kiêm biên tập viên, tôi không xuất hiện trước ống kính, không góp mặt trong những khung giờ vàng. Nhưng tôi biết, đằng sau ánh đèn nơi từng con chữ được mài giũa lặng lẽ, là niềm tin mà người xem, người nghe gửi gắm vào những người âm thầm lặng lẽ đứng sau.

Tôi từng có lần dịch lại phóng sự (đặt hàng) đến lần thứ năm, khi kịch bản tiếng Việt được cập nhật sát nửa đêm, để kịp thành phẩm cho sáng hôm sau. Sau này, một sinh viên thực tập ở cơ quan tôi hỏi: “Nghề biên dịch báo chí có gì vui không chị?”. Tôi nói: “Vui khi biết rằng nhờ biên dịch, thế giới đến gần hơn với công chúng của tỉnh nhà và thông tin của tỉnh cũng đến gần hơn với bạn bè quốc tế”.

Tôi là một phần của thế hệ làm báo chuyển mình trong kỷ nguyên số. Mạng xã hội, phần mềm hỗ trợ dịch thuật, trí tuệ nhân tạo (AI)… vừa là công cụ hỗ trợ, vừa là thách thức. Lần đầu sử dụng phần mềm hỗ trợ biên dịch, tôi thấy bản dịch tương đối ổn, nhưng nhanh chóng nhận ra máy móc không hiểu được ý đồ tác giả, không thoát nghĩa tiếng Việt và thường thiếu cảm xúc.

Tôi sẽ tiếp tục hành trình đầy ý nghĩa này, hành trình của người đứng giữa hai thế giới ngôn ngữ, chọn làm cầu nối trong âm thầm. Tôi tin rằng, dù là báo in, báo nói, báo hình hay báo điện tử thì những người biên dịch, biên tập như tôi vẫn sẽ có cách riêng của mình để góp phần làm rạng rỡ sứ mệnh báo chí tỉnh nhà.

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, xin được tri ân những người làm báo - từ những gương mặt trên sóng đến những bóng dáng thầm lặng nơi hậu trường. Cảm ơn nghề báo đã dạy tôi biết kiên nhẫn, sống trung thực và luôn giữ một tấm lòng bao dung. Và tôi sẽ tiếp tục cống hiến, tâm huyết và trách nhiệm với nghề để từng dòng tin, từng bản dịch, từng bài viết nhỏ bé của mình góp phần vào sứ mệnh phụng sự công chúng - lan tỏa sự thật - gìn giữ niềm tin.

Mỹ Lệ